Википеди

Канберра

Канбе́рра[2] (инг. Canberra, олу [ˈkænbᵊrə]йа [ˈkænbɛrə][3]) — Австралин коьрта шахьар, мехкан уггаре йаккхийчех чоьхьара гӀала. Канберрин бахархой гӀала-спутникца Куинбианаца цхьаьна хуьлу 432 141 стаг (2016)[4]. ГӀала Австралин коьрта гӀалин мехкан административан йукъ йу, цунна йукъа йогӀу кхин а жима йуьртабахаман зона а, къоман Намаджи парк. Канберрин 250 км къилбаседа-малхбалехьа лаьтта Сидней, ткъа 450 км къилба-малхбузехьа — Мельбурн.

ГIала
Канберра
инг. Canberra
Сурт
Байракх ХӀост
Байракх ХӀост
35°18′10″ къ. ш. 149°08′30″ м. д.HGЯO
Пачхьалкх  Австрали
Статус Коьрта-гIала
Мохк Австралин коьрта гӀалин мохк
Коьрта министр Кэтти Галлахер
Истори а, географи а
Йиллина 1913 шарахь
Майда 471,78 км²
Центран локхалла 597 м
Климатан тайпа Субтропикин муссонийн (Cfb)
Сахьтан аса UTC+10, аьхке UTC+11
Бахархой
Бахархой ↗ 431 380[1] стаг (2020, мах хадийна)
Луьсталла 842 стаг/км²
Агломераци ↗ 432 141 (2016)
Официалан мотт ингалсан
Идентификаторан терахьаш
Телефонан код 0251, 0252, 0261, 0262
Поштан индекс 2600–2617
act.gov.au (ингалс.)
Картин тӀехь
Канберра картан тӀехь
Канберра
Викилармин логотип Медиафайлаш Викилармехь
ХӀокху терминан кхин а маьӀнаш ду, хьажа Канберра (маьӀнаш).

1908 шарахь хӀинцалера Канберрин мохк хаьржира Австалин Бертан хин йолу коьрта шахьар йогӀа, иза компромисс йара коьрта шахьран статус къуьйсучу шин гӀалин, Сиднейн а, Мельбурнан а йукъахь. ГӀишлошйаран бух буьллуш уггаре дика дизайнан дуьненайукъара къовсам дӀабаьхьанчул тӀаьхьа, иза болийра 1913 шарахь, схьаийцира Чикагора архитекторийн Гриффин Уолтера Берлин а, Гриффин Мэрион Махонин а план. Канберрин дизайнан бух хилира гӀала-бешан концепци, цуьнца Ӏалашо йара Ӏаламан ораматийн шуьйра зонаш йахкар, иза бахьнехь австралихоша коьрта шахьран цӀе тиллира «bush capital» (инг. маттера гочдича — «коллин коьрта гӀала»). ГӀала йоккха хиларна а, кхиарна а Дуьненан хьалхара тӀамо а Йоккха депрессино а новкъарло йина йолушехь, Дуьненан шолгӀа тӀамал тӀаьхьа Канберра къегина гӀала хила йолайелира.

Австралин правительствон резиденци а йолуш, Канберра — Австралин парламент, Лакхара суд, дуккха а министраллаш, агенталлаш лаьтта меттиг йу. ГӀалахь кхин а йу пачхьалкхан маьӀна долу йукъараллин а, оьздангаллин а урхаллаш, масала Австралин къоман галерей а, Австралин къоман музей а. Федералан правительство доккха дакъа лоцу гӀалин валови сурсаташна, иза йу уггаре йоккхачехь Канберрера белхан меттигаш латториг.

Этимологи нисйе бӀаьра

«Canberra» дош схьадолу нгабри олучу меттигера тайпанан диалектера, иза йукъадоьду нгуннавал олучу доьзалан тобанна, ма-дарра аьлча — «Kanbarra» дашах, иза гочдан мега нгуннавалийн ширачу маттара, «гуламан меттиг» санна[5]. И цӀе, гуш ду, лелайора корробори, йа австралин бухара бахархойн Ӏадатан гулам билгалбоккхуш, и гулам бора нгуннавал тайпин шеран заманан кхелха хан тӀекхаьчча, цигахь дуура Agrotis infusa тайпана полларчийн нӀаьний, церан кхалхаран некъ иштта чекхболура хӀора бӀаьста оцу кӀоштахула[5].

Географи нисйе бӀаьра

 
Австралин коьрта гӀалин махкахь Канберра латтар. ГӀалин ворхӀ гуо билгалбаьккхина можачу басца: Къилбаседа Канберра, Къилба Канберра, Уоден-Велли, Белконнен, Уэстон-Крик, Таггеранонг, Гангалин.

Канберро дӀалоцу 814,2 км² майда[6], лаьтта Бриндабелла (инг. Brindabella Ranges) лаьмнашна гена йоццуш, Австралин малхбален бердйистан 150 км гергга. ГӀала лаьтта шунаш болчу аренашкахь 550 - 700 м лакхахь. Уггаре лекха меттиг — Маджура лам (инг. Mount Majura, 888 м)[7][8]. Кхечу лаьмнех билгалдовлу Тейлор лаьмнаш (инг. Mt Taylor), Эйнсли лаьмнаш (инг. Mt Ainslie), Магга-Магга лаьмнаш (инг. Mt Mugga Mugga), Блэк-Маунтин лаьмнаш (инг. Black Mountain). Канберрин гуобаьккхина хьаннаш йу, цигахь ийна меттигаш йу эвкалиптийн саваннаш, бай-аренаш, хьаннийн кӀошташ, уьшалаш, йекъа эвкалиптийн хьаннаш.

Портехула чекхдолу Молонгло эрк, иза цхьаьна агӀора къевлина чӀинг йоьттина, Канберрин йуккъехь лаьтта Берли-Гриффин Ӏам чура хин тӀегӀа цхьаьнаэшшара латторхьама[9]. Къилбаседа-малхбузен декъехь Молонгло кхета Маррамбиджи (инг. Murrumbidgee) эрках, иза охьадоьду къилбаседамалхбузен агӀора Керла Къилбан Уэльсера Ясс гӀалин агӀорхьа[10]. Австралин коьрта гӀалин мехкан дозанехь Оукс-Истейт эвлана гена доццуш Молонгло эрках кхета Куеанбеян эрк (инг. Queanbeyan River). Молонгло а, Маррамбиджи а эркех кхета масех шовда а, масала, Джеррабомберра (инг. Jerrabomberra Creek) а, Ярралумла (инг. Yarralumla Creek) а. Ши шовда, Джинниндерра (инг. Ginninderra) а, Таггеранонг (инг. Tuggeranong) а, дӀакъевлина чӀингашца, цара кхуллу Ӏаьмнаш Джинниндерра (инг. Ginninderra) а, Таггеранонг (инг. Tuggeranong)[11][12][13]. Берли-Гриффин Ӏам баккхале Канберрин мохк гуттаренна а хи тӀедолуш бара[14][15].


Климат нисйе бӀаьра

Канберрин климат
Гайтам Янв. Фев. Март Апр. Май Июнь Июль Авг. Сен. Окт. Нояб. Дек.
Юьззина максимум, °C 41,4 42,2 37,5 32,6 24,5 20,1 19,7 24,0 28,6 32,7 38,9 39,2
Юккъера максимум, °C 28,0 27,1 24,5 20,0 15,6 12,2 11,3 13,0 16,2 19,4 22,7 26,1
Юккъера температура, °C 20,6 20,1 17,6 13,4 9,4 6,6 5,6 7,0 9,7 12,8 15,7 18,7
Юккъера минимум, °C 13,2 13,1 10,7 6,7 3,2 1,0 −0,1 1,0 3,2 6,1 8,7 11,3
Юьззина минимум, °C 1,3 3,0 −1,1 −3,7 −7,5 −8,5 −10 −8,5 −6,4 −3,3 −1,8 1,1
Йочанан норма, мм 59,3 56,1 50,8 46,0 44,7 41,1 41,3 46,6 52,3 62,7 64,2 52,5
Хьост: =Австралин метеорологин бюро

Канберрин климат континентан субтропикин йу, амма ламанан аматашца[16]. Иза бахьнехь Канберрехь даиман температурин дийнан-бусан даккхий лестарш хуьлу, аьхке дукха хьолехь барам боцуш йекъа ца хуьлу.

Географин шоралла а, локхалла а, бердйистан гена хиларна Канберре дика къаьста шеран йиъ зама. Дукхаха болу австралин бердашца болчу мехкашкара, цигахь йу йерриг штатийн коьрта шахьарш, климат хӀордо кӀадйо. Канберрехь аьхке йовха а, йекъа а йу, Ӏаьнаш шийла а, дохк йолуш а, сих-сиха гӀоролаш йолуш а хуьлу. Лаьмнаш а, цхьацца меттигаш а къовлу лайно[17]. ГӀалахь билгалйаьлла уггаре лакхара температура, 1968 шеран 1 февралехь, хилла 42,2 °C[18], уггаре лахара, билгалйаьккхина 1971 шеран 11 июлехь, — −10 °C[17]. Ӏай гӀалахь наггахь ло а догӀу, амма иза сиха деша. Сентябрера март кхаччалц хуьлу йочанаш. Максимум догӀа догӀу бӀаьста а, аьхка а.

ГӀалин планировка нисйе бӀаьра

 
Уэстон-Крик кӀоштара вилиспетхойн некъ.

Канберра йоьгӀна гӀалин планаца, иза кечйина америкин XX бӀешеран архитекторех уггаре говзачех цхьаъ волчу Гриффин Уолтер Бёрлис[19]. ГӀалин йукъан йу радиалан а, хӀоьзнийн а урамийн система, декъна шина перпендикуляран семанна: хин сема, йоьду Бёрли-Гриффин Ӏомаца охьа[20], лаьттан сема, йоьду парламентан гӀишлонан тӀера АНЗАК-Парейд (инг. ANZAC Parade) урамца къилбаседа-малхбален агӀорхьа, Эйнсли ламанан кӀажошкара, Австралин тӀеман мемориалан тӀекхаччалц. Меттиг йевза, «парламентан кхосаберг» аьлча, йиллина кхаа семанца: хьалхарниг йахйелла, парламентан гӀишло йолчура, Кэпитал-Хилл тӀера схьа, ДоттагӀаллин авенюца нисса (инг. Commonwealth Avenue) гӀуллакхийн йукъ йолчу кхаччалц Сити-Хиллан гуонаха, шолгӀаниг — Конституцин авенюга нисса (инг. Constitution Avenue) Расселл-Хилл (инг. Russell Hill) тӀера Дифенс гуоне (инг. Defence precinct) кхаччалц, кхоалгӀаниг — Кингс авенюца нисса (инг. Kings Avenue) Кэпитал-Хилле (инг. Capital Hill) кхаччалц[21].

Канберрин дисинчу декъан планировка йоьзна йу гӀалин гуонахьара кхаа лакхенах: лаьмнаш Эйнсли, Блэк-Маунтин[22], Бимбери[22].

 
Канберрин йуккъера дакъа коьртаниг дина Гриффинан планан бух тӀехь (масала, «парламентан кхосаберг»).
 
Таггеранонг шу а, иштта цӀе йолу тогӀи а гар.
 
ГӀала космосера гар.

Канберрин гӀаланан декъан зонийн структура йу: цунна чохь билгалдовлу гуонаш, гӀалин йаккъаш, гӀалин йисташ, промышленностан кӀошташ, эвланаш. ГӀала йекъна ворхӀ гуоне, хӀора а царех йекъало кӀошташка, йу шен коммерцин а, йукъараллин а йукъ[23]. Гуонашка охьахевшира лахарчу рогӀехь:

Къилбаседа а, Къилба а Канберра гуонаш доккхаха долу дакъа йина Гриффин Уолтер Берлин планан бух тӀехь[22][28]. 1967 шарахь къоман коьрта шахьар кхиоран комиссис «Y-план» олу сацам бира, Канберрин махлелоран а, коммерцин а меттигийн тӀаьхьа кхиоран план, уьш йевза «гӀалин йаккъаш» санна, шайна йукъахь уьй йу чехка автонекъашца, церан латтаро Y элп дагадоуьйту: Y бух биллина Таггеранонг гуоно, ткъа чеккхенашкахь — Белконнен а, Гангалин а[29]. Канберра кхиар, цунна йукъахь, гӀалин план хӀоттор, латталелор, правительствон йуьззина тергонехь ду. Австралин коьрта шахьран мехкан дерриг латта 99 шарна аренде эцна къоман правительствегара[29].

ГӀалин дукхаха йолчу кӀошташкахь йу долара туьканаш, цуьнца цхьаьна, лаьтта йаккхий махлелоран йаккъашна гергахь, ткъа цара хьашташ кхочуш до масех вовшашца доза долу гӀалин кӀоштийн. Коммуналан гӀуллакхаш а, ишколаш а дукха хьолехь лаьтта меттигера туьканашна йа махлелоран йаккъашна гергахь. Канберрин дукхаха йолу кӀоштана цӀераш техкина хьалха хилла Австралин премьер-министрийн а, мехкан гӀарабевлла гражданийн а, хьалха охьахевшинчеран а лерам беш йа австралин меттигерачу меттанех йевлла цӀераш тохку[30].

Даффи (инг. Duffy) кӀоштахь — австралин ваьлнийн а, чӀингийн а. Кхечу пачхьалкхийн дипломатин миссеш коьртаниг лаьтта Ярраламла (инг. Yarralumla), Дикин (инг. Deakin), О’Малли (инг. O'Malley) кӀошташкахь. ГӀалин промышленностан кхо кӀошт йу Фишуик (инг. Fyshwick), Митчелл (инг. Mitchell), Хьюм (инг. Hume)[31].

 
Канберрин а, Бёрли-Гриффин Ӏоман а панорама. Анасиз тӀехь — Керла Къилба Уэльс.

Истори нисйе бӀаьра

 
1860 шарахь гергга дина БланделлгӀеран доьзалан цӀа, гӀала хьалха хевшинчу европахоша йинчу, кӀезиг йисинчу гӀишлойх цхьаъ йу.

Европахой бахкале болу мур нисйе бӀаьра

Европахой бахкале хӀинцалера Канберрин махкахь шеран замане хьаьжжина дехара австралин бухара нехан тайпанаш — нгуннавал а валгалу[32] а. ГӀалин къилба-малхбалехьара латтанаш тӀехь дехара нгариго тайпа, къилбаседехьа — гундунгурра, бердашца — юин, малхбузехьа — виратюри. Археологин хаамашца, хӀинцалера Канберрин кӀошта адам охьахиина 21 000 шо гергга хьалха[33].

Инфраструктура нисйе бӀаьра

Могушалла Ӏалашйар нисйе бӀаьра

 
Канберрин дарбанан цӀа

Канберрехь болх беш ду шиъ пачхьалкхан дарбанан цӀа: 600 меттиг болу Канберрин дарбанан цӀа (хьалха Уоден-Велли дарбанан цӀа), лаьтта Гэррен (инг. Garran) кӀоштахь, 174 меттиг болу Кэлвери дарбанан цӀа, лаьтта Брюс кӀоштахь. Ший а дарбанан цӀа цхьаьна хенахь дуб азин дарбанан цӀа, царна чохь хин болу медицинин белхалой Ӏамабо[34][35][36][37]. Уггаре даккхийчех долара дарбанан цӀа ду Джеймс Джонан (инг. John James Memorial Hospital) цӀа. Кхечу доларчу дарбанан цӀийнех билгала долу Кэлверин долара дарбанан цӀа (инг. Calvary Private Hospital) а, Къоман коьрта шахьран долара дарбанан цӀа Хелтскоуп (инг. Healthscope's National Capital Private)[38][39]. Хьалха Эктон ахгӀайренан тӀехь кхин а лаьттара дарбанан цӀа, Канберрин паччахьан дарбанан цӀа (инг. Royal Canberra Hospital), амма 1991 шеран 27 ноябрехь из адӀакъевлира, ткъа 1997 шарахь эккхийтира, Австралин Къоман музей[40][28][41][42][43] йиллархьама.

Транспорт нисйе бӀаьра

 
Канберрин автобус ACTION № 892 — Renault PR100-2 Ansair (MkII) корпусца
 
Канберрин йукъ Таггеранонгца йоьхку ладаме транспортан пхенийн Таггеранонг некъ лакхара гар
 
Дуьненайукъара аэропортан терминал
 
Канберрин цӀерпоштнекъан вокзал

Канберрехь дӀасалеларан коьрта гӀирс бу автомобиль[44]. Хьалха лелийна гӀалайилларан политико дика болх бина йолчу некъийн системина, иза къастало некъан чкъоьран лакхара дикаллица. Канберрин гуонаш вовшахтесна дикачу некъашца, леларан сихаллин доза тоьхна 80—100 км/сахьт[45][46]. Гуонийн дукхаха йолу кӀошташ йихкина тӀедогӀучу некъашца.

Пачхьалкхан адам дӀасалелоран автобус Канберрехь йу «Australian Capital Territory Internal Omnibus Network» компани. Шен долара транспортца адам гӀалахула а, луларчу Керла Къилба Уэльсан кӀошташкахула дӀасалелориг йу «Transborder Express»[47] а, «Deane’s Buslines» а[48][49]. ТӀаккха а автобусан хаам меттигера бахархоша кӀезиг лелабо: оцу тайпана транспорт тӀехь дӀаса ца лела 4,6 % Канберрин бахархой бен. 5,5 % гӀоле хета балха баха гӀаш йа вилиспет тӀехь[50]. Долара автобусаша Канберрин уьйр латтайо гергахь лаьттачу Керла Къилба Уэльсера гӀаланашца. ГӀалахь такси а йу (коьрта компанеш — «Aerial Consolidated Transport» а, «Cabxpress» а)[51].

2015 шарахь Канберрехь бан болийра бай цӀерпоштнекъ[52]. Дуьххьара дӀайеллар билгалдаьккхина 2019 шарна.[53]

ГӀалин цӀерпоштнекъашца уьйр йу Австралин кхечу гӀаланашца. Канберрин цӀерпоштнекъан станци лаьтта Кингстонан кӀоштахь. 1920 а, 1922 а шерашна цукъахь цӀерпоштнекъан га дехьаделира Молонгло эркана, тӀаккха дӀахьаьдира къилбаседехьа, амма хи хьаьддачул тӀаьхьа из адӀакъевлира, кхин цкъа а то ца дира[54][55].

Канберрехь кхиина вилиспедан некъийн маша бу, цуо уьйр латтайо дерриг гӀалин гуонашна йукъахь, кхин а вилиспортхошна лерина цхьа могӀа башха ламанан некъаш ду.[56]

Канберра лаьтта Сиднейн автомобилан тӀехь федералан новкъа вахча кхо сахьт генахь (Къоман 23 шоссе, инг. National Highway 23)[57], цуьнан уьйр йу Къоман 25 шоссеца, ткъа Мельбурнера схьа Къоман 25 шоссен тӀехула ворхӀ сахьтехь[57].

2016 шо кхачале Канберрин аэропорто чухула болх бен ца бора, дукхаха дерг, Сидней, Мельбурне, Брисбене, Аделаиде, Перте лелара авиакомпаниеш Qantas а, Virgin Australia[58]. 2016 шеран 21 сентябрехь хьалха Singapore Airlines авиакомпанис дӀайиллира дуьххьарлера дуьненайукъара рейс[59] , ткъа 2016 шеран ноябрехь Qatar Airways авиакомпани йолайелира[60] Канберрера дуьненайукъара рейсаш йан.

ГӀаланаш-вежарий нисйе бӀаьра

Канберра гӀала-ваша йу лахарчу гӀаланийн:

Билгалдахарш нисйе бӀаьра

  1. ↑ Regional population, 2019-20 (инг.). Australian Bureau of Statistics. ТӀекхочу дата: 2021 шеран 10 октябрь.
  2. ↑ БЭС, статья «Канберра». М.: «Большая Российская энциклопедия»
  3. ↑ Macquarie ABC Dictionary. — The Macquarie Library, 2003. — С. 144. — ISBN 1-876429-37-2.
  4. ↑ The population of the Australian Capital Territory.
  5. ↑ 1 2 Place Names 61. 1932–1982: National Library of Australia (1964 шеран 13 май). ТӀекхочу дата: 2011 шеран 22 февраль. Архивйина 2011 шеран 27 мартехь
  6. ↑ Planning Data Statistics. ACT Planning & Land Authority (2009 шеран 21 июль). ТӀекхочу дата: 2010 шеран 13 май. Архивйина 2008 шеран 2 августехь Архивйина 2008-08-02 — Wayback Machine
  7. ↑ Lady luck or lucky lady? The Queanbeyan Age (2002 шеран 19 июль). Архивйина 2012 шеран 3 мартехь Архивйина 2012-03-03 — Wayback Machine
  8. ↑ Canberra Nature Park: Mt Majura Nature Reserve. ACT Government Territory and Municipal Services (2004). ТӀекхочу дата: 2010 шеран 13 май. Архивйина 2012 шеран 26 мартехь
  9. ↑ Sparke, 1988, pp. 131—132.
  10. ↑ Gibbney, 1988, inside cover.
  11. ↑ Sparke, 1988, pp. 181—182.
  12. ↑ Lake Ginninderra. ACT Government Territory and Municipal Services. ТӀекхочу дата: 2013 шеран 17 сентябрь. Архивйина 2013 шеран 28 июнехь
  13. ↑ Williams, 2006, p. 260.
  14. ↑ Sparke, 1988, pp. 4—7, 13-14.
  15. ↑ Scrivener Dam(бил-боцу.). — National Capital Authority(ингалс.)нохч.. — С. 1—2. Архивированная копия. ТӀекхочу дата: 2014 шеран 7 май. Архивйина 2013 шеран 1 майхь
  16. ↑ Climate: Canberra - Climate graph, Temperature graph, Climate table. Climate-Data.org. ТӀекхочу дата: 2013 шеран 5 сентябрь.
  17. ↑ 1 2 Climate of Canberra Area. Bureau of Meteorology. ТӀекхочу дата: 2010 шеран 13 май. Кху чуьра архивйина оригиналан 2009 шеран 12 июлехь
  18. ↑ 1301.0 - Year Book Australia, 2002 (mis). — Australian Bureau of Statistics, 2002. — 25 January. Архивйина 2012  шеран  18 октябрехь. Архивированная копия. ТӀекхочу дата: 2019 шеран 3 декабрь. Архивйина 2012 шеран 12 октябрехь
  19. ↑ Wigmore, 1971, pp. 60—63.
  20. ↑ Wigmore, 1971, p. 67.
  21. ↑ Universal Publishers, 2007, pp. 10—120.
  22. ↑ 1 2 3 Wigmore, 1971, p. 64.
  23. ↑ Universal Publishers, 2007, pp. 10—60.
  24. ↑ Gibbney, 1988, pp. 110—200.
  25. ↑ 1 2 Sparke, 1988, p. 180.
  26. ↑ About Weston Creek, Canberra. Weston Creek Community Council. ТӀекхочу дата: 2010 шеран 23 апрель. Архивйина 2012 шеран 12 июлехь
  27. ↑ Fitzgerald, 1987, p. 167.
  28. ↑ 1 2 National Capital Development Commission, 1988, p. 17.
  29. ↑ 1 2 Sparke, 1988, pp. 154—155.
  30. ↑ Place name processes. ACT Planning & Land Authority (2009 шеран 11 май). ТӀекхочу дата: 2010 шеран 10 май. Архивйина 2013 шеран 19 апрелехь Архивйина 2013-04-19 — Wayback Machine
  31. ↑ Johnston, Dorothy Cyberspace and Canberra Crime Fiction. Australian Humanities Review (2000 шеран сентябрь). ТӀекхочу дата: 2010 шеран 13 май. Кху чуьра архивйина оригиналан 2011 шеран 7 январехь Архивйина 2011-01-07 — Wayback Machine
  32. ↑ Gillespie, Lyall. Aborigines of the Canberra Region(бил-боцу.). — Canberra: Wizard (Lyall Gillespie), 1984. — С. 1—25. — ISBN 0-9590255-0-2.
  33. ↑ Flood, J. M.; David, B.; Magee, J. & English, B. (1987), "«Birrigai: a Pleistocene site in the south eastern highlands» ([[::«Birrigai: a Pleistocene site in the south eastern highlands»|]])", Archaeology in Oceania Т. 22: 9–22 
  34. ↑ Hospitals. ACT Health. ТӀекхочу дата: 2010 шеран 23 апрель. Архивйина 2011 шеран 26 мартехь Архивйина 2011-03-26 — Wayback Machine
  35. ↑ Canberra Hospital. ACT Health. ТӀекхочу дата: 2010 шеран 23 апрель. Кху чуьра архивйина оригиналан 2010 шеран 16 июлехь Архивйина 2010-07-16 — Wayback Machine
  36. ↑ Contact Us & Location Map. Calvary Health Care ACT. ТӀекхочу дата: 2010 шеран 23 апрель. Архивйина 2010 шеран 23 мартехь
  37. ↑ Public Hospital. Calvary Health Care ACT. ТӀекхочу дата: 2010 шеран 23 апрель. Архивйина 2008 шеран 18 июлехь
  38. ↑ Cronin, Fiona Chemo crisis to hit ACT patients. The Canberra Times (2008 шеран 12 август). ТӀекхочу дата: 2010 шеран 23 апрель. Архивйина 2011 шеран 13 ноябрехь Архивйина 2011-11-13 — Wayback Machine
  39. ↑ Welcome to Calvary John James Hospital. Calvary John James Hospital. ТӀекхочу дата: 2010 шеран 23 апрель.
  40. ↑ National Capital Development Commission, 1988, p. 18.
  41. ↑ Цитатийн гӀалат: <ref> тег нийса йац; кху map тIетовжаран йоза йаздина дац
  42. ↑ 15 years since hospital implosion tragedy. Fairfax Media (2012 шеран 13 июль). ТӀекхочу дата: 2013 шеран 25 сентябрь. Кху чуьра архивйина оригиналан 2012 шеран 14 июлехь
  43. ↑ Reynolds, Fiona Increasing pressure on ACT Chief Minister. A.M.. Australian Broadcasting Corporation (1999 шеран 5 ноябрь). ТӀекхочу дата: 2009 шеран 2 июнь. Архивйина 2012 шеран 4 ноябрехь
  44. ↑ Canberra's transport system (PDF). Parliament of Australia. ТӀекхочу дата: 2010 шеран 23 апрель. Архивйина 2012 шеран 7 февралехь Архивйина 2012-02-07 — Wayback Machine
  45. ↑ Survey shows speeding at disputed camera site. Chief Minister's Department (2007 шеран 17 июль). ТӀекхочу дата: 2010 шеран 23 апрель.
  46. ↑ Speeding. Australian Federal Police (2008 шеран 20 май). ТӀекхочу дата: 2010 шеран 23 апрель. Кху чуьра архивйина оригиналан 2009 шеран 12 ноябрехь Архивйина 2009-11-12 — Wayback Machine
  47. ↑ About Us. Transborder Express. ТӀекхочу дата: 2014 шеран 25 февраль.
  48. ↑ About Us. Deane's Buslines. ТӀекхочу дата: 2014 шеран 25 февраль. Архивйина 2014 шеран 25 февралехь Архивйина 2014-02-25 at archive.today
  49. ↑ Corporate. ACTION. ТӀекхочу дата: 2014 шеран 25 февраль. Кху чуьра архивйина оригиналан 2014 шеран 5 февралехь Архивйина 2014-02-05 — Wayback Machine
  50. ↑ Цитатийн гӀалат: <ref> тег нийса йац; кху 2001census тIетовжаран йоза йаздина дац
  51. ↑ Taxi company 'not concerned' at losing monopoly. Australian Broadcasting Corporation (2007 шеран 3 февраль). Архивйина 2012 шеран 18 февралехь
  52. ↑ Light Rail Network (инг.). Transport Canberra. ТӀекхочу дата: 2016 шеран 23 ноябрь. Кху чуьра архивйина оригиналан 2016 шеран 24 ноябрехь
  53. ↑ Canberra light rail contract signed (инг.). ТӀекхочу дата: 2016 шеран 24 ноябрь.
  54. ↑ Network map. NSW TrainLink. ТӀекхочу дата: 2014 шеран 7 март.
  55. ↑ Penguin Books Australia, 2000, pp. 20.
  56. ↑ Cycling in Canberra | VisitCanberra (инг.). VisitCanberra. ТӀекхочу дата: 2016 шеран 28 декабрь. Архивйина 2016-12-28 — Wayback Machine
  57. ↑ 1 2 Penguin Books Australia, 2000, inside cover.
  58. ↑ Where We Fly. Canberra Airport. ТӀекхочу дата: 2014 шеран 7 май. Кху чуьра архивйина оригиналан 2014 шеран 4 апрелехь
  59. ↑ Sibthorpe, Clare Canberra's first Singapore Airlines flight touches down (инг.). Canberra Times (2016 шеран 21 сентябрь). ТӀекхочу дата: 2016 шеран 28 декабрь. Кху чуьра архивйина оригиналан 2016 шеран 26 ноябрехь
  60. ↑ Canberra airport set to pick up second international carrier (инг.). ABC News (2016 шеран 29 ноябрь). ТӀекхочу дата: 2016 шеран 28 декабрь.
  61. ↑ 1 2 Canberra's international relationships. Chief Minister's Department. ТӀекхочу дата: 2019 шеран 13 май.

Литература нисйе бӀаьра

  • The Australian Capital Territory, Canberra the National Capital: Fifty years of Development. — Australian Bureau of Statistics. Архивйина 2011  шеран  18 июнехь.
  • Lake Burley Griffin, Canberra: Policy Plan. — Canberra: National Capital Development Commission, 1988. — ISBN 0-642-13957-1.
  • The Penguin Australia Road Atlas. — Ringwood, Victoria: Penguin Books Australia, 2000. — ISBN 0-670-88980-6.
  • UBD Canberra. — North Ryde, New South Wales: Universal Publishers, 2007. — ISBN 0-7319-1882-7.
  • Alan Fitzgerald. Canberra in Two Centuries: A Pictorial History. — Torrens, Australian Capital Territory: Clareville Press, 1987. — ISBN 0-909278-02-4.
  • Jim Gibbney. Canberra 1913–1953. — Canberra: Australian Government Publishing Service, 1988. — ISBN 0-644-08060-4.
  • Lyall Gillespie. Canberra 1820–1913. — Canberra: Australian Government Publishing Service, 1991. — ISBN 0-644-08060-4.
  • Greg Growden. Jack Fingleton: The Man Who Stood Up To Bradman. — Crows Nest, New South Wales: Allen & Unwin, 2008. — ISBN 978-1-74175-548-0.
  • Eric Sparke. Canberra 1954–1980. — Canberra: Australian Government Publishing Service, 1988. — ISBN 0-644-08060-4.
  • Justine Vaisutis. Australia. — Footscray, Victoria: Lonely Planet, 2009. — ISBN 1-74179-160-X.
  • Lionel Wigmore. Canberra: History of Australia's National Capital. — Canberra: Dalton Publishing Company, 1971. — ISBN 0-909906-06-8.
  • Dudley Williams. The Biology of Temporary Waters(ингалс.). — Oxford: Oxford University Press, 2006. — ISBN 0-19-852811-6.

Хьажоргаш нисйе бӀаьра

Кеп:Австралин коьрта гӀаланаш

Билгалдахарш нисйе бӀаьра

Хьост — «https://ce.wikipedia.org/w/index.php?title=Канберра&oldid=10319619»