Кавказан сардалалла

Кавказан сардалалла
Кавказан сардалалла
Пачхьалкх	<img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/22px-Flag_of_Russia.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="900" data-file-height="600"> Российн импери
Адм. центр	Екатериноградски, Астрахань
	1785 шеран 5 (16) май
	1796 31 декабрь (1797 шеран 11 январь)
	<img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Map_of_Caucasus_Namestnichestvo_1792_%28small_atlas%29.jpg/299px-Map_of_Caucasus_Namestnichestvo_1792_%28small_atlas%29.jpg" decoding="async" width="299" height="250" class="mw-file-element" data-file-width="2643" data-file-height="2211">
Кар-кара далар
← Кавказан губерни	Чоьхьара Кавказан Советийн Федеративан Социалистийн Республика →

Кавказан сардалалла
Кавказан сардалалла
Пачхьалкх	<img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/22px-Flag_of_Russia.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="900" data-file-height="600"> Российн импери
Адм. центр	Екатериноградски, Астрахань
	1844 27 декабрехь
	1881 22 ноябрехь
	<img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Map_of_Caucasus_Namestnichestvo_1792_%28small_atlas%29.jpg/299px-Map_of_Caucasus_Namestnichestvo_1792_%28small_atlas%29.jpg" decoding="async" width="299" height="250" class="mw-file-element" data-file-width="2643" data-file-height="2211">
Кар-кара далар
← Гуьржийн-Имеретин губерни; ← Эрмалойн область; ← Каспийн область	Астраханская губерния →

Кавказан сардалалла
Кавказан сардалалла
Пачхьалкх	Российн импери
Адм. центр	Екатериноградски, Астрахань
	5 майхь 1785
	31 декабрехь 1796
Кар-кара далар
← Аштаркханан губерни	Аштаркханан губерни →

Кавка́зан са́рдалалла — Российн империн административан-мехкан урхаллин башха меже. Коьртехь Императоро хӀоттийна Сардал хилла, цуо кхочушдора дуьззина гражданийн Ӏедал (законашкхоллар доцург), иза дерриг цуьнан куьйгакӀела а дара.

Кавказан сардалийн оцу хенахь яккхийра тӀеман даржаш дара регионехь. Сардалаллин юрисдикцера мехках олура Кавказан мохк, административан коьрта шахьар Тифлисехь яра (1844 шарахь дуьйна). Мохк бекъалора 5 губернен (Тифлисан, Эриванан, Бакохан, Елизаветполан, Кутаисин) а, могӀа областашна.

Истори

Хьалхара сардалалла

Император-аьзнин Екатерина II-гӀачун «Кавказан сардалалла шина областех – Кавказан а, Аштаркханен а – хӀотторах лаьцна» Омарца йира (1785 5 май — 1796 31 декабрь) Аштаркхнен а, Кавказан а губернех лаьтташ^[1]^[2]. Кавказан губернехь йира ялх уезд, царех шимма (ГӀизларан а, Мазалкан а) дӀалоцура хӀинца Невран а, Шелковскан а кӀоштийн латта^[3]. Кавказан сардалан ставка яра Екатериноградехь (хӀинца Екатериноградски гӀала), 1790 шеран 30 апрелехь дуьйна — Аштаркхнехь. Сардалаллин мехко дӀалоцура Ийдалан а, Донан а лахенашкара аренаш, Кубань а, Терк а тӀекхаччалц долу Къилбаседа Кавказа дакъа а, ткъа хӀинцалера Нохчийчоьнан махкахь, Ишорен а, Бороздиновскин а меридианашна йукъара Теркан къилбаседехьара мохк. Теркан аьрру бердаца яхъелла Кавказан губернин йукъайогӀу Мазалкан а, ГӀизларан а уездан гӀазакхийн гӀаланаш, чӀагӀонаш, хойн посташ: Новр-ГӀала, Макан-ГӀала, Гал-ГӀала, Казитерки, Долгой, Щедрински, Парабоч, Сарафанниково, Новогладковски, Старогладковски, Курдюковски, Каргалински, Дубовски. 1790 шеран 30 августехь Кавказан губернии дӀаяьккхира, ткъа губернин коьрта меттигаш дӀаяьхьира Екатериноградера Аштаркхне^[4]. 1796 сардалалла дӀаяьккхира.

Инарла-губернаторш

Кавказан сардалаллин инарла-губернаторш 1785 5 майхь — 1796 31 декабрехь
Даржера терхьаш	ФЦӀО	Дахаран шераш
1785—1787	Павел Сергеевич Потёмкин	1743—1796
1787—1789	Пётр Абрамович Текели	1720—1793
1789—1790	Иван Петрович Салтыков	1730—1805
1790	Антон Богданович де Бальмен	1741—1790
1790—1796	Иван Васильевич Гудович	1732—1820
1796	Валериан Александрович Зубов	1771—1804
1796 31 декабрехь	Кавказан сардалалла дӀаяьккхина
1796—1798	Иван Васильевич Гудович	1732—1820
1798—1799	Ираклий Иванович Морков	1753—1829
1799	Дмитрий Иванович Киселёв	1761—1820
1799—1801	Карл Фёдорович Кнорринг	1746—1820

Коьрта баьччаш Кавказехь^[5]

ШолгӀа сардалалла

1844 шеран 27 декабрехь Российн империн йукъадаьхкина Кавказан мехкашкахь (царна йукъахь Гуьржийн губерни, Эрмалойн область, Каспийн область), юха а кхоьллира Кавказан сардалалла йукъ Тиблисехь а йолуш.

1844 шеран 27 декабрехь иза лаьттара цхьаьна губернех а, шина областех а:

Гуьржийн-Имеретин губерни (Тиблиси)
- 1847 шеран 28 февралехь цунах йина Тиблисин губерни
Эрмалойн область (Эривань)
- 1849 шеран 9 июнехь цунах йина Эриванан губерни
Каспийн область (Шемаха)
- 1846 Дербентан (Дербент) а, Шемахин а губернеш
  - 1859 2 декабрехь Шемахин губернин цӀе хийцина Бакохан губерни (Бакох) аьлла
  - 1860 30 майхь Дербентан губерни дӀаяьккхина, кхоьллина ДегӀастанан область (Дербент) а, Джаро-Белоканан (Закаталин) гуо
1866 17 августехь кхоьллина Сухуман дакъа (Сухум)
1867 кхоьллина Ӏаьржа хӀордан гуонан
1868 кхоьллина Елизаветполан губерни (Елизаветполь)
1878 кхоьллина Батумин область (Батум) а, Карсан область (Карс)

Сардалалла лаьттира 1883 шо тӀекхаччалц.

Сардалаш

Кавказан сардалаш (1844 27 декабрехь—1881)
Даржера терхьаш	ФЦӀО	Дахаран шераш	Дарж
1844 27 декабрехь — 1854 1 мартехь	Михаил Семёнович Воронцов	1782—1856	Сардал
1 мартехь — 1854 шеран 29 ноябрехь	Николай Андреевич Реад	1793—1855	Сардалан декхарш кхочуш дийриг
1854 29 ноябрехь — 1856 22 июлехь	Николай Николаевич Муравьёв-Карсский	1794—1866	Сардал
1856 22 июлехь — 1862 6 декабрехь	Александр Иванович Барятинский	1815—1879	Сардал
1862 6 декабрехь— 1881 23 июлехь	сийлахь эла Михаил Николаевич	1832—1909	Сардал
22 ноября 1881	Кавказан сардалалла дӀаяьккхина de facto

Кавказан администраци

1881 22 ноябрехь Кавказан сардалалла фактаца дӀаяьккхира, кхоьллира Кавказан администраци коьртехь гражданийн декъан коьрта хьаькам а волуш, изза коьрта коьрта баьчча а, гӀазакхийн эскарийн атаман а волу.

Коьрта хьаькмалла лелориш

Кавказан администрацин коьрта хьаькмалла лелориш (1881 22 ноябрь — 1905 26 февраль)
Даржера терхьаш	ФЦӀО	Дахаран шераш	Дарж
1882 1 январь — 1890 3 июнь	Александр Михайлович Дондуков-Корсаков	1820 2 сентябрь — 1893 15 апрель	коьрта хьаькмалла лелориг
1890 3 июнь — 1896 6 декабря	Сергей Алексеевич Шереметев	1836—1896	коьрта хьаькмалла лелориг
1896 12 декабрь — 1905 1 январь	Голицын, Григорий Сергеевич	1838 20 декабрь — 1907 28 марта	коьрта хьаькмалла лелориг
1905 26 февраль	Кавказан администраци хийцало Сардалаллийца

КхоалгӀа сардалалла

Билгалдахарш

↑ А. Головлëв, Очерки о Чечне, природа, население, новейшая история. Ульяновск, Вектор-С, 2007, с.10
↑ Полное собрание законов Российской империи. Архивйина 2017-10-31 — Wayback Machine — СПб., 1830. — Т. XX. — № 14.607. — С. 518—521.
↑ А. Головлëв, Очерки о Чечне, природа, население, новейшая история. Ульяновск, Вектор-С, 2007, с.10
↑ А. Головлëв, Очерки о Чечне, природа, население, новейшая история. Ульяновск, Вектор-С, 2007, с.10
↑ Главноначальствующие на Кавказе

[1] А. Головлëв, Очерки о Чечне, природа, население, новейшая история. Ульяновск, Вектор-С, 2007, с.10

[2] Полное собрание законов Российской империи. Архивйина 2017-10-31 — Wayback Machine — СПб., 1830. — Т. XX. — № 14.607. — С. 518—521.

[3] А. Головлëв, Очерки о Чечне, природа, население, новейшая история. Ульяновск, Вектор-С, 2007, с.10

[4] А. Головлëв, Очерки о Чечне, природа, население, новейшая история. Ульяновск, Вектор-С, 2007, с.10

[comanders-5] Главноначальствующие на Кавказе

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]