Википеди:Оьрсийн Нохчийн Дошам/ЭЛП/А
(Élpnaşca djasatohar) Nohçiyn élpaş | ||
---|---|---|
Аа | Бб | Вв | Гг | Дд | Ее | Жж | Зз | Ии | Йй | Кк | Лл | Мм | Нн | Оо | Пп | Рр | Сс | Тт | Уу | Фф | Хх | Цц | Чч | Шш | Щщ | ъ | Ыы | ь | Ээ | Юю | Яя |
A
Оьрсий Нохчийн Дошам, кху дошам юкъахь ду гочданза дисина дешнаш, оцарна гоч дан деза, нийсачу маьlанца, оцун тlаьхь болх беш бу. Дехар до, шена билгалла Нохчийн маттахь хууш доцург ца яздар. |
- а союз 1) против. ткъа, амма, делахь а; передаётся тж. бессоюзной конструкцией, деепричастием или глаголом в условном накл. + частица а; он поехал, а я остался - иза д1авахара, со висира; я шутил, а он сердился - аса бегаш бора, ткъа иза оьг1азъ-оьхура; учиться может, а не хочет -дешало, амма ца лаьа; хоть красив, а не умён -хаза велахь а, хьекъале вац; пиши пером, а не карандашом- къоламца а ца яздеш, пероца язде 2) соед. ткъа; на горе дом, а под горой озеро- гу т1ехь ц1а ду, ткъа гу к1ел 1ам бу; а как его зовут?- ткъа х1ун ю цуьнан ц1е? 3) усил. ткъа; ма; ткъа... ма; а когда ты поедешь?- ткъа хьо маца гlyp ву?; а я уж так буду рад!- ткъа суна ма хазахетар ду! 4) а то а) (в противном случае): спеши, а [не] то опоздаешь -сихло, т1аьхьавуьссур ву хьо; б) (а на самом деле): если бы так, а то всё наоборот- иштта делахьара а, цхьа х1ума дара, ткъа дерриг а б1останехьа ма ду; в) в знач. «да»: пойдёшь? — А то как же, пойду- воьдий хьо? — Т1аккха ткъа, воьду дера; г) в знач. «потому что» - цундела, -на, дела, а; надо остановиться на ночлег, а то уже темно- буьйса яккха еза: 1аржъелла
- а частица 1) при обращ. ва; Салман, а Салман, иди сюда!- Салман, ва Салман, схьавола кхуза! 2) при вопросе х1ан?; что ты сказал, а? х1ун элира ахь, х1ан?
- а межд. х1ан; а, так это были вы! – х1ан, ткъа шу дара уьш!
- а (перед гласным. ан=) приставка «.доцуъ я «за» маь! нехь лела дешхьалхе; мае.: анормальный- ларт1ахь доцу
- абзац м абзац (мог1а юьххьера юхаозар; шина юхаозарна юккъера текст)-, писать с ~а абзацера яздан; прочесть первый ~ -хьалхара абзац д1аеша
- абитуриент м, ~ка ж абитуриент (юккъера школа чекхъяьккхинарг я лаккхара де-шар деша воьдург)
- абонемент м абонемент; ~ на цикл лекций- цхьа мог1а бешарца ладог1а елла бертахьхьаштан
- абонент м абонент (бертахьхьаштан ерг)
- аборигены мн. (ед. абориген м) аборигенаш (даймахкахо)
- аборт м мед. аборт, бер д1адаккхийтар; сделать ~ - бер д1адаккхийтар
- абрикос м туьрк
- абрикосный, -ая, -ое, абрикосовый, -ая. -ое - туьркан; абрикосная косточка - туьркан лаг; абрикосовое дерево - туьркан дитт; абрикосовое варенье -туьркийн варени
- абсолютизм м полит, абсолютизм (цхьаьннан карахь дерриг а 1едал долу урхаллин кеп)
- абсолютно нареч. дуьициила йоццуш; с отриц. данне а; он ~ прав - иза дуьициила йоццуш бакъ ву; он ~ не прав- иза ванне а бакъ вац
- абсолютный -ая, -ое 1) филос. абсолютни, ц1ена (дуьстина, дозуш доцу) 2) в знач. «совершенный, полный» - дуьззина; ~ый покой - буьззина тем ; ~ое большинство- къаьсттина дукхахберш; ~ая монархия - абсолютни монархи
- абстрактный, -ая, -ое левархо
- абстракция ж левар
- абсурд м г1урт, абсурд, цхьа а доцург; довести свою мысль до ~а- шен ойланах г1урт бан; шен ойла цхьа а доцчу т1е яккха
- абсурдный, -ая, -ое г1урте, цхьа a aгlo йоцу; ~ое мнение – г1урте ойла
- абсцесс м мед. нот1къакхетар
- авангард м хьалхардай
- авангардный, -ая, -ое авангардан, авангардера; ~ые бой авангардан т1емаш
- аванпост м аванпост (хьалхара ха я и лаьтта меттиг)
- аванс м аванс; выдать ~ аванс яла; получить ~ -хьалха эца
- авансировать сов. и несов., кого-что авансировать -дан, аванс яла; ~ строительство – г1ишлошна хьалха яла
- авансовый, -ая, -ое авансан; ~ отчёт- хьалхачун жоп
- авансом нареч. авансаца, хьалххе; платить ~ - хьалха д1адала
- авансцена ж т1еатр, хьалхарцянкъа
- авантюра ж шеконаш
- авантюрист ж, ~ка ж шеконахо (шеконца лелорг)
- аварийный, -ая, -ое аварии; ~-ая служба - аварии г1уллакх
- авария ж авари (талхар, дохар); потерпеть ~ю- авари хила
- август м август; в ~е [месяце] - август баттахь
- августовский, -ая, -ое - августан, авгу-стера
- авиа авиа мас.: авиабензин - авиабензин
- авиабаза ж воен. кеманчоь
- авиазавод м кемакхуллучоь
- авиалиния ж кемананекъ
- авианосец м воен. авианосец, кеманахинкема
- авиапочта ж кеманпошт; послать (или отправить) ~ой- кеманпоштаца яхьийта
- авиастроение с кеманаш дар
- авиатор м кеманхо
- авиационный, -ая, -ое авиации; ~ая промышленность- авиации промышленность
- авиация ж авиаци; сельскохозяйственная ~ - юьртабахаман авиаци
- авось частица разг. х1ун хаьа; ~_не опоздаем –х1ун хаьа т1аьхьа ца дуьсий а ; делать что-л. на ~ - хилахь хир аьлла цхьаъ дан
- аврал м масо хьалавад, арадовла
- австралийский, -ая, -ое австралихойн
- австралийцы мн. (ед. ~ец м, ~йка ж австралихо) австралихой
- австрийский, -ая, -ое австрихойн
- австрийцы мн. (ед. ~ец м, ~йка ж австрихо) австрихой
- авто- авто= («автомобилийн я уьш ен» маь1на долу чолхечу дешнийн хьалхара дакъа); мас.: автозавод -автозавод
- авто- авто= мас.: авторучка - авторучка; автоплуг- автогота
- авто- авто= («шен» боху маь1на долу чолхечу дешнийн хьалхара дакъа); мас.: автобиография- автобиографи
- автобаза ж автобаза
- автобиографический, -ая, -ое автобиографии
- автобиография ж автобиографи
- автобус м автобус
- автобусный, -ая, -ое автобусийн, авто-бусан
- автогённый, -ая, -ое: ~ая сварка- автогенаца вовшахлатор
- автогонки мн. автомобилаш хахкар
- автограф м автограф (автора та1ийна; куьг я язйина текст)
- автодосматривающие - шаьшха нийсдохьажамхой
- автозавод м автозавод
- автоинспекция ж автоинспекци (автомобилийн инспекци)
- автоколонна ж автоколонна, автомобилийн колонна
- автолавка ж автотуька
- автомагистраль ж автомагистраль, автонекъ
- автомат м в разн. знач. автомат
- автоматизация ж автоматизаци; ~ производства - производствен автоматизаци
- автоматизировать сов. и несов., что автоматизаци ян, автоматизировать дан
- автоматический, -ая, -ое автоматически; ~ая телефонная станция (АТС) -телефонан автоматически станци; действовать ~и (нареч.)- ша-шаха (или автоматически) -дан
- автоматчик м в разн. знач. автоматхо, автоматчик
- автомашина ж автомашина
- автомобиль м автомобиль
- автомобильный, -ая, -ое автомобилан; (изготовляющий автомобили) тж. автомобилаш ен; ~ая шина- автомобилан чкъург; ~ый завод - автомобилаш ен завод
- автономия ж автономи
- автономный, -ая, -ое автономии; ~ая республика -автономии республика
- автопарк м автопарк
- автопилот м автопилот
- автоплуг м автогота
- автопогрузчик м автопогрузчик, автоки-радуттург
- автопоезд м автопоезд
- автопортрет м автосурт, автопортрет
- автопробег м спорт, автомобилаш хахкар
- автор м автор; ~ проекта- проектан автор
- авторемонтный, -ая, -ое авторемонтан, авторемонт ен
- авторитет м авторитет, ларар; он пользуется ~ом - иза наха лоруш ву; преподаватель — большой ~ для ребят - хьехархо берашна йоккха авторитет ю
- авторитётн|ый, -ая, -ое 1) (пользующийся авторитетом) - авторитет йолу; ~ый учёный -авторитет иолу 1илманча 2) (заслуживающий доверия)- тешаме, авторитете; ~ое мнение- авторитете хетарг
- авторский, -ая, -ое авторан; ~ое право - авторан бакъо
- авторство с авторалла
- авторучка ж авторучка
- автострада ж автострада, автонекъ
- автотранспорт м автотранспорт
- aгa 1. межд. х1ан; ~, попался!- х1ан, каравеа хьо! 2. частица прост. х1аъ, х1аъа; видишь? — Ага, вижу- гой хьуна?— Х1аъ, го
- агглютинативный, -ая, -ое лингв, аг-глютинативни; ~ые языки - агглютинативни меттанаш
- агент м в разн. знач. — агенасахо, агенасахо болх бириг, х1инца мот тухучух а олу, амма хьалха цхьацанхьа болх бириг хилла агенасхо
- агентство с агенталла; Телеграфное ~ телеграфан агенталла ;
- агентура ж 1) агентура (къайлаха хаамаш гулбаран, талламан г1уллакх) 2) собир. агентура, агенташ, зерхой
- агитатор м хьагитаттархо
- агитационый, -ая, -ое агитационни; ~ая работа - хьагитаттархон болх
- агитация ж хьагитаттар
- агитировать несов. 1) за кого-что и без доп. (заниматься агитацией)- хьагитаттар лело 2) кого, разг. (убеждать) -тешо, т1еверзо
- агитмассовый, -ая, -ое агитмассийн; ~ая работа - хьагитаттармассан болх
- агитпункт м агитпункт
- агонизировать несов. агонехь хила
- агония ж аг1онейа, къовсам (сауьйзуш хилар)
- аграрный, -ая, -ое аграрии, латталело-ран, латта лело; ~ый вопрос - аграрии г1ул-лакх; ~ая страна - латта лело мохк
- агрегат м агрегат (балхана вовшахтоьхна тайп-тайпана машинам); уборочный ~ -ялта чудерзо агрегат
- агрессивность ж дера хилар
- агрессивный, -ая, -ое 1) дера; ~ая политика - агрессивни политика 2) перен. (враждебный) мостаг1аллин; ~ый тон – мостаг1аллин лер
- агрессия ж агресси
- агрессор м агрессор
- агро- агро= («агрономически» маъ1на долу чолхечу дешнийн хьалхара дакъа); мас.: агротехника - агротехника
- агробиология ж агробиологи
- агроном м агроном
- агрономический, -ая, -ое агрономии, агрономически
- агрономия ж агрономи, агро1илма
- агротехник м агротехник
- агротехника ж агротехника
- агротехнйческий, -ая, -ое агротехникан; ~ие мероприятия - агротехникан г1уллакхаш
- агрохимический, -ая, -ое агрохимически, агрохимии
- агрохимия ж агрохими (удобренийн г1оьнца ялташ, ораматаш хьекъорх долу 1илма)
- ад м рел. и перен. жоьжахати; как в аду - жоьжахатехь санна
- адам — adam, адам.
- адамов: ~ о яблоко анат. логашад
- адаптация ж адаптаци 1) организм го-нахарчу хьелех йолийтар; 2. кхин меттанаш 1амочарна текст аьтто болчу аг!ор кечъяр
- адаптировать сов. и несов., что адаптировать дан, адаптаци ян; ~нный текст -адаптировать йина текст
- адвокат м адвокат (бехказваккхархо, хье-хамча)
- адвокатура ж 1) (профессия адвоката) адвокаталла 2) собир.- адвокатура, адвокаташ
- адекватный, -ая, -ое адекватни, цхьаьнадог1у, цхьатера
- административной, -ая, -ое — адманкуйгалийца
- администратор м — Куьйгалхо
- администрация ж — адманкуйгалийнцlа
- администрирование с — адманкуьйгал дан
- администрировать несов. — адманкуьйгалладан
- адмирал м адмирал
- адрес м 1) адрес; доставить письмо по ~ -у кехат адресаца д1акхачо; переменить ~ адрес хийца 2) (приветствие) -адрес (юбилейца я кхечу х1уманца декъалвеш дохьуьйту маршалла); вручить (или поднести) ~ юбиляру - юбилярана адрес д1адала
- адресат м адресат (д1аэца дезаш верг)
- адресный, -ая, -ое адресийн ; ~ стол - адресийн стол
- адресовать сов. и несов., что кому - дахьийта, хьажо
- адский, -ая, -ое 1) рел. жоьжахатин 2) перен.- 1азапе, 1аламат хала; ~ая боль -1азапе лазар
- адъютант м отта
- ажурный, -ая, -ое 1) чиллахьесан; ~ая шаль - чиллахьесан кортали; ~ая вышивка - шалха дагам 2) перен. (искусный) - исбаьхьаллин; ~ая работа - исбаьхьаллин болх
- аз м: не знать ни аза - цхьа злп а ца хаа; начинать с азов - элпаш гlepa д1адоло
- азарт м шовкъ, реже марздалар; войти в ~ - шовкъ ян
- азартный, -ая, -ое марзлун, марзлуш долу; ~ые игры - марзлуш долу ловзарш
- азбука ж в разн. знач. абат ; ~ Морзе - Морзен элпаш
- азбучный, -ая, -ое: ~ая истина - массар-на а хуу[ш] бакъдерг
- азотистый, -ая, -ое хим. азот йолу, азотан; ~ая кислота- азот йолу мусталла
- азотный, -ая, -ое хим. азотан; ~ая кислота -азотан мусталла
- аист — чIерийдохург
- ай межд. (выражает испуг, боль) вай, ох! (кхераваларан, лазаваран маь1на долуш); ай, больно! ох1, лазаво! ; ай, да молодец! - гор дика к1ант я1!
- айва ж хьайба
- айвовый, -ая, -ое хьайбанийн; ~ое варенье -хьайбанийн варени
- айда межд. прост. - вало; ~ в лес! - вало хьуьнах!
- айран м (напиток) етта шура, айран
- айсберг м айсберг, шан лам
- академик —
- академический —
- академия —
- акваланг —
- аквалангист —
- акварель —
- акварельный — хица дашош долу басарш
- аквариум — аьнглийц1а
- акватория — хин т1ие
- аккаунт — дlавазвалар, (акка́унт и экка́унт, от инг. account — учётная запись — нох. дlавазвалар, личный счёт, (редко) бюджет.
- акклиматизация —
- акклиматизироваться —
- аккомпанемент —
- аккомпаниатор — т1аьхьара пондар локхург
- аккомпанировать несов., кому аккомпанировать — дан, т1аьхьа [пондар] лакха
- аккорд — (мукъамехь тадеш цхьаьнатоьхна эшаран. масийтта аз)
- аккордеон — кехатпондар
- аккордеонист — пондарча
- аккордный —
- аккредитив —
- аккредитовать сов. и несов., кого, дип. — векал ван
- аккумулировать —
- аккумулятор м фаз., тех. — ниц1кълатториг
- аккумуляторный, -ая, -ое ниц1кълатториг-ран; ~ая батарея — ниц1кълатторигран бот
- аккумуляция — ниц1кълаттор; гулдар, lalop; ~ энергии - ниц1къ латтор
- аккуратность ж 1) (опрятность, исполнительность, тщательность) - дурсалла 2) (точность) - нийсалла
- аккуратный, -ая, -ое 1) (опрятный; исполнительный; тщательный)- дурсе; ~ый ученик - дурсе дешархо; ~ая работа - дурсе болх; пиши ~о (нареч.)- дурсе язде 2) (точный) - нийсса, шен хенахь; ~о (нареч.) платить налоги - шен хеннахь налогаш такха
- акробат — пелхьо
- акробатика — пелхьолла
- акробатический — пелхьонан; ~ие упражнения - пелхьонан упражненеш (или шарамаш)
- акробатка — пелхьо йу
- аксиома — таллаза а хууш дерг
- акт м 1) (действие, поступок) акт (цкъа дина я хилла х1ума); ~ огромного политического значения - доккха политически мехала акт 2) (документ)- акт (пачхьалкхан мехала указ, сацам); ~ о перемирии - машаран хьо-къехь акт; ~ на вечное пользование землёй - даим пайда эца латта д1адаларан акт; обвинительный ~ - бехкевен акт 3) театр. акт, дакъа; пьеса в трёх ~ах - кхаа декъехь пьеса
- актёр — мотарг1лийн говзанча
- актив 1. м актив, жигархой; партийный ~ партийни актив; сельский ~ юьртан жигархой
- актив —
- активизация ж 1. (по гл. активизировать)- жигардар, жигардаккхар 2. (по гл. активизироваться) -жигардалар, жигархилар
- активизировать сов. и чесов., кого-что - жигардакха, жигардан
- активизироваться сов. и несов. - жигара хила, жигардала
- активист — жигархо
- активность — жигаралла
- активный, -ая, -ое жигара; ~ый член кружка - кружокан жигара член; ~о (нареч.) участвовать в выборах - харжамаш-кахь жигара дакъа лаца ; ~ое избирательное право - харжамийн жигара бакъо
- актировать —
- актриса — мотарг1лийн говзанча
- актуальный —
- акула — Ǵorqma, г1оркхма (ч1ара)
- акустика —
- акушер —
- акушерский —
- акушерство —
- акцент —
- акцентировать —
- акционер —
- акционерный —
- акция —
- акция —
- алгебра ж алгебра
- алебастр алебастр (гипсан цхьа тайпа)
- алебастровый, -ая, -ое алебастран
- алеть несов. 1) (становиться алым) ал бос эца 2) (виднеться — об алом) ал [басахь] къега; вдали алеют маки - геннара ал басахь къега пет1аматаш
- алиби с нескл. юр. алиби (бехкевийриг зулам дечохь цахилар бехказалла ларар)
- алименты мн. алименташ (шеца боцчу доьзалхочунна а, дена-нанна а алапих ден дакъа); получать с кого-л. ~ - цхьаьнгара алименташ эца; платить кому-л. ~ - цхьанна алименташ дала
- алкоголизм м алкоголизм (алкоголан цамгар)
- алкоголик м алкоголик, алкоголхо
- алкоголь м алкоголь
- алкогольный, -ая, -ое алкоголан; ~ые напитки - алкоголан маларш
- аллах м аллах1
- аллегорический, -ая, -ое аллегорин
- аллегория ж аллегори (кхечу суьртахь алар)
- аллея ж аллей
- алло межд. алло!, ладуг1у!, ладог1ал!
- аллюр м — Çabol, чабол
- алмаз м — алумоз, alumoz; резать ~ом - алумозаца хедо
- алмазный, -ая, -ое алумозан
- алфавит м алфавит, абат; чеченский ~ - нохчийн абат; написать фамилии по ~у - фамилеш абатехь д1аязъян
- алфавитный, -ая, -ое алфавитан, абатан; в ~ом порядке - алфавитан къепехь
- алчность ж сутаралла, писалла
- алчный, -ая, -ое сутара, пис
- алый, -ая, -ое ал, сирла-ц1ен; алые знамёна - ал байракхаш
- алыча ж хьаьрса хьач
- алычовый, -ая, -ое хьаьрсачу хьечийн; ~ое варенье - хьаьрсачу хьечийн варени
- альбом м альбом
- альманах м альманах (раж йоцуш, араиолу тайп-тайпанчу яздархойн литературин сборник)
- альпийский, -ая, -ое лаьмнийн, лаьмнашкара; ~ие луга лаьмнийн цанаш
- альпинизм м альпинизм
- альпинист м, ~ка ж альпинист
- альпинистский, -ая, -ое альпинистийн; ~ лагерь альпинистийн лагерь
- альт м в разн. знач. муз. альт; петь ~ом - альтаца йиш лакха; играть на ~е- альт лакха
- альтернатива ж альтернатива (масхчу т1ебилламех цхьаъ къастоза цавалар)
- альтруизм м альтруизм (шениг дитина, дог ц1ена нехан г1уллакхана кийча хилар)
- альтруист м альтруист, альтруизмхо
- альтруистический, -ая, -ое альтруистан; ~ поступок - альтруистан х1ума
- альтруистка женск. альтруист
- альфа ж альфа (грекийн алфавитан хьалхара элп) от ~ы до омеги - альфина т1ера омеги т1е кхаччалц (юьххьера дуьйна чекхдаллалц);
- алюминиевый, -ая, -ое наштаран
- алюминий м наштар
- аляповатый, -ая, -ое хат1 доцуш [дина]
- аманат м (заложник) йисар[хо]
- амбар м амбар; хлебный ~ ялтийн амбар (или ц1а)
- амбиция ж амбици, догдоккхалла ; удариться (или вломиться) в ~ю – ч1ог1а дегабаам бан
- амбразура ж амбразура (т1еман б1аьвнан кораш; стр.— кор-не1 дуг1ийла)
- амбулатория ж амбулатори
- американский, -ая, -ое америкин
- американцы мн. (ед. ~ец м, ~ка ж америкахо) америкахой
- амнистировать сов. и несов., кого амни-сти ян; ~нный - амнисти йина, амнисти хилла
- амнистия ж амнисти (суьдо тоьхна хан лахаяккхар я лаьцначуьра схьахецар); объявить ~ю -амнисти кхайкхо; попасть под ~ю - амнисти юкъа ваха
- аморальный, -ая, -ое аморальни, телхина, оьзда доцу; ~ поступок - телхина (или оьзда доцу) х1ума
- амортизатор м тех. амортизатор
- амортизационный, -ая, -ое тех. амортизацин; ~ое устройство – амортизацин г1ирс
- амортизация ж 1) эк. тишдар, лелор; платить за ~ю - тишдарна мах бала 2) тех. деттадалар лаг1дар, амортизаци
- амортизировать сов. и несов., что 1) эк. тишдан 2) тех. деттадалар лаг1дан
- аморфный, -ая, -ое хим., мин. аморфан; кеп йоцу; ~ое вещество- кеп йоцу xlyмалла
- амплитуда ж фаз. амплитуда; ~ колебания маятника - маятникан лестаман амплитуда
- амплуа с нескл. амплуа (артистан ловзо ницкъ кхочучу тайпана ролаш)
- ампула ж ампула; лекарства в ~х - ампулашкахь молханаш
- ампутация ж ампутаци (операци йина лозу меже д1аяккхар); произвести (или сделать) ~ю- ампутаци ян
- ампутировать сов. и несов., что д1адаккха, ампутаци ян; ~ ногу - когана ампутаци ян, ког д1абаккха
- амулет м ч1иж (от болезни); х1айкал (от болезни и др. несчастья)
- амфибия ж 1) зоол., бот. амфиби 2) воен. (автомобиль) амфиби; самолёт-~ - амфибии-кема (хи mle а, лаьтта а охьахуу кема): танк-~ - амфиби-танк
- амфитеатр м амфитеатр (грекинний, римахойнний театран г1ишло; партер mleхьара г1аьнтийн мог1анаш)
- анализ м 1) (метод) анализ (шен дакъойн башхаллашца х1ума талларан 1илманан некъ) 2) (разбор, рассмотрение) таллам, анализ; ~ романа - романан таллам 3) (определение состава) анализ, х1оттам къастор; сделать ~ - анализ ян; ~ почвы - лаьттан х1оттам къастор; ~ крови – ц1ийн анализ
- анализировать сов. и несов., что талла, къасто, анализ ян
- аналитик м аналитик, талламхо
- аналитический, -ая, -ое аналитически; ~ий метод - аналитически метод; ~ий ум - аналитически хьекъал; ~ая геометрия - аналитически геометри
- аналогичный, -ая, -ое саннарг, цхьатера, тера; ~ случай - и санна дерг, цунах тераниг
- аналогия ж аналоги, тера хилар; полная ~я - юьззина аналоги; провести ~ю между чём-л.- цхьана х1уманна юккъе аналоги яло; по ~и с чём-л. - цхьаннах тера
- ананас м бот. ананас
- анархизм м анархизм
- анархист м, ~ка ж анархист
- анархистский, -ая, -ое анархистийн; ~ая организация - анархистийн организаци
- анархический, -ая, -ое анархин; ~ое течение - анархин болам
- анархия ж анархи (хьаькамийн куьйгалла цахилар; планаза, низамза кегари, г1урт); ~ производства -производствон анархи
- анатомировать сов. и несов., кого-что- эт1о, эт1ийна талла; ~ труп - дакъа эт1ийна талла
- анатомический, -ая, -ое анатомически ; ~ театр - анатомически театр (1илманан-талламна декъий эт1о чоь)
- анатомия ж анатоми
- анафема ж х1уй; предать ~е – х1уй кхайкхо
- анахронизм м анахронизм, шираллах бухадисинарг
- ангар м ангар (кеманаш чохь латто я таден г1ишло)
- ангел м малик; ~ смерти - жабраил-малик, са оьцу мулкалмот
- ангельский, -ая, -ое маликан; ~ий голосок - маликан аз; у него ~ий характер - маликан санна, амал дика йолуш ву и ; ~ое терпение - т1улган бердехь санна собар хилар
- ангина ж мед. ангина
- английский, -ая, -ое ингалсан; ~ язык - ингалсан мотт
- англичане мн. (ед. ~ин м, ~ка ж ингалсхо) ингалсхой
- анекдот м анекдот, забаре дийцар
- анекдотический, -ая, -ое, анекдотичный, -ая, -ое забаре; ~ случай - забаре х1ума
- анемичный, -ая, -ое бос баьхьна (или байна), ц1ий к1езиг долуш; ~ вид - бос баьхьна гар
- анемия ж мед. анеми
- анестезировать сов. и несов., что анестези ян; ~ующие средства - лаза ца войту г1ирсаш
- анестезия ж мед. 1) (потеря чувствительности) анестези, цахаадалар 2) (обезболивание) анестези [яр] (ца лазавен маха тохар)
- анис м бот. анис (орамат)
- анимация - сакхоллар
- анисовый, -ая, -ое анисан; ~ое масло - анисан даьтта
- анкета ж анкета; заполнить ~у - анкета яздан
- анкетный, -ая, -ое анкетан; ~ые данные - анкетан хаамаш
- аннексировать сов. и несов., что аннекси ян
- аннексия ж аннекси (мохк нуьцкъах кхечу махках дlaтoxap)
- аннотация ж аннотаци (боцца чулацам)
- аннотировать сов. и несов., что аннотаци ян
- аннулировать сов. и несов., что дохо, д1адаккха; ~ договор- договор дохо; ~ закон - закон д1адаккха
- аномалия ж аномали (барам тlepa дlaтalap, нийса цахилар); магнитная ~ - магнитан аномали
- аноним м аноним (ц1е хьулйина автор)
- анонимка ж разг. анонимка, ц1арца доцу кехат
- анонимный, -ая, -ое анонимки, ц1арца доцу; ~ое письмо – ц1арца доцу кехат
- анонс м анонс (хьалххе спектакль д1акхайкхор)
- ансамбль м в рази. знач. ансамбль; архитектурный ~ - архитектурин ансамбль(дийкначу х1уманан дакъош цхьаьнатовш хилар); ~ песни и танца - эшаран а, хелхаран а ансамбль
- антагонизм м антагонизм (мостог1алла, машар хир боцу б1останалла)
- антагонист м антагонист (тавр воцу мостаг1)
- антагонистический, -ая, -ое антагонизме; ~ие противоречия - антагонизме б1останаллаш
- антарктический, -ая, -ое къилбашенан
- антенна ж радио антенна; приёмная ~ - схьалоьцу антенна
- анти- приставка анти=, дуьхьалара («дуьхьал», маь1на долу дешхьалхе); мае.: антирелигиозный - динна дуьхьалара, антифашист - антифашист
- антибиотик м мед. антибиотик
- антивоенный, -ая, -ое т1амна дуьхьалара
- антигосударственный, -ая, -ое пачхьалкхана дуьхьалара
- антидемократический, -ая, -ое антидемократически
- антиимпериалистический, -ая, -ое антиимпериалистийн
- антиисторический, -ая, -ое антиисторин
- антиквар м антиквар[хо]
- антикварный, -ая, -ое антикваран; ~ магазин- антикваран туька
- антикоммунистический, -ая, -ое антикоммунистически
- антилопа ж антилопа (дийнат)
- антимилитаризм м антимилитаризм
- антинародный, -ая, -ое халкъана дуьхьал долу, халкъана дуьхьалара
- антинаучный, -ая, -ое 1илманца дог1уш доцу, 1илманна дуьхьалара
- антинациональный, -ая, -ое къомана дуьхьалара
- антиобщественный, -ая, -ое юкъараллина дуьхьалара; ~ поступок - юкъараллица цадог1ург дар
- антипартийный, -ая, -ое антипартин; ~ая группа - антипартин группа
- антипатичный, -ая, -ое цабезаме, безам боцу; ~ человек - безам боцу стаг
- антипатия ж цабезам; чувствовать к кому-л. ~ю - цхьаьнгахьа цабезам хила
- антиправительственный, -ая, -ое правительствона дуьхьалара
- антирелигиозный, -ая, -ое динна дуьхьалара; ~ая пропаганда - динна дуьхьалара пропаганда
- антисанитарный, -ая, -ое антисанитарин; ~ые условия - антисанитарин хьелаш
- антисемит м антисемит, антисемитизмхо
- антисемитизм м антисемитизм
- антисемитка женск. к антисемит
- антисемитский, -ая, -ое антисемитизме
- антисептика ж мед. антисептика (чевнах д1овш ца долуьйтуш ц1анъяр я и ц1анъен молханаш)
- антисептический, -ая, -ое мед. антисептикин; ~ие средства - антисептикин г1ирсаш
- антитезис м филос., лог. антитезис
- антифашист м, ~ка ж антифашист, антифашизмхо
- антифашистский, -ая, -ое антифашистийн; ~ комитет - антифашистийн комитет
- антихрист м рел. дажал
- антициклон м метео антициклон
- античный, -ая, -ое антични; ~ое искусство - антични исбаьхьалла
- антология ж. лит. антологи; ~ чечено--ингушской поэзии - нохч-г1алг1айн поэзин антологи
- антоним м лингв, антоним (дешан б1останехьа маь1на долу дош, мае.: к1айн — 1аьржа, лекха—лоха)
- антракт м антракт; в ~е, во время ~а - антрактехь
- антропологический, -ая, -ое антропологин, антропологически
- антропология ж антропологи (адаман биологин 1илма)
- анфас нареч. анфас (юьхьан дуьхьалле); сняться ~ - дуьхьалхьаьжна (или анфас хьаьжна) сурт даккхийта
- аншлаг м аншлаг (билеташ доьхкина даларан хаам)
- апатичный, -ая, -ое апате (апати йолуш волу); ~ человек апате стаг
- апатия ж апати (бен ца хеташ хилар); впасть в ~ю - апате вожа
- апеллировать сов. и несов. 1) юр. (подать апелляцию) апелляци ян (или яла) 2) к ко-му-чему (обратиться) - кхайкха, деха; ~ к народу - халкъе деха (или кхайкха)
- апелляционный, -ая, -ое юр. апелляцин; ~ая жалоба - апелляцин арз
- апелляция ж 1) юр. (обжалование) апелляци (лакхарчу суьде далар); подать ~ю в суд - суьде апелляци яла 2) (обращение) кхайкхам, кхайкхар, дехар; ~я к общественному мнению - юкъараллина хетачуьнга хьажар
- апельсин м апельсин
- апельсинный, -ая, -ое, апельсиновый, -ая, -ое апельсинан; апельсиновое дерево- апельсинан дитт
- аплодировать несов., кому-чему аплодировать - дан, т1араш детта
- аплодисменты мн. аплодисменташ (реза хилла тlapaш деттар)
- апломб м апломб, куралла; говорить с ~ом - кура къамел дан
- апогей м 1) астр. апогей (Лаыптана уггаре а генара беттан орбитин т1адам) 2) перен. апогей (кхиаман лаккхара тleгla); в ~е славы - сийлаллин апогейхь
- аполитичность ж аполитизмалла
- аполитичный, -ая, -ое аполитизме
- апологет м апологет (т1ехдаьккхина цхьаъ хестош верг)
- аппарат — чухьарр; пачхьалкхан чухьарр, 1илманан чухьарр, къамелан чухьарр
- аппаратная — чухьарран
- аппаратура ж собир. аппаратура (аппараташ)
- аппаратчик м, ~ца ж аппаратхо, аппаратчик
- аппендикс м анат. аппендикс, сов йоьхь
- аппендицит м мед. аппендицит, сов йоьхь дестар
- аппетит м аппетит (яа дог дар); отсутствие ~а - аппетит цахилар; есть с ~ом - аппетит йолуш яа; волчий ~ - берзан мацалла
- аппетитный, -ая, -ое аппетите; ~ая еда - аппетите юург; ~о (нареч.) выглядит - аппетите го
- аппликация ж аппликаци (бес-бесара кехаташ я к1адих даьхна цуьргаш летош сурт диллар я и сурт)
- апрель м апрель; в ~е [месяце] - апрель баттахь
- апрельский, -ая, -ое апрелан; ~ое утро - апрелан 1уьйре
- априори - нареч. филос., лог. априори (фактийн таллам т1e ца дуг1уш, зерах дозуш доцуш)
- априорный, -ая, -ое филос., лог. априорин; ~ое утверждение - априорин ч1аг1дар
- апробация ж 1) (одобрение) апробаци, къобалдар 2) с.-х. апробаци, къастор; ~ семян - х1уьнан апробаци
- апробировать сов. и несов., что 1) апробаци ян, къобалдан 2) с.-х. - апробаци къасто
- аптека ж аптека ; [точно] как в ~е - аптекехь санна нийса
- аптекарский, -ая, -ое аптекан; ~ие- аптекан терза
- аптекарь м уст. аптекарь, аптекахо
- аптечка ж аптека (кест-кеста оьшучу молханийн гlиpc); домашняя ~ - ц1ер аптека
- арабист м 1аьрб-маттанча
- арабистика ж арабистика (1аьрбийн моттий, йозий, культурий, историй 1амо 1илма)
- арабский, -ая, -ое 1аьрбийн; ~ий - 1аьрбийн мотт ; ~ие цифры - 1аьрбий рахьаш
- арабы мн. (ед. араб м, ~ка ж 1аьрби) 1аьрбий (къоман ц1е)
- арапник м шед
- арахис м арахис (орамат)
- арахисовый, -ая, -ое арахисан; ~ая халва - арахисан хьовла
- арба ж ворда
- арбитр м арбитр (суьдан боцчу къовсаман кхелахо)
- арбитраж м арбитраж (арбитрийн кхел)
- арбитражный, -ая, -ое арбитражан; ~ая комиссия - арбитражан комисси
- арбуз м хорбаз
- арбузный, -ая, -ое хорбазан; ~ая к -хорбазан чкъуьйриг
- аргамак м эмалк
- аргумент м 1) аргумент (бакъхиларан билгало); привести ~ы - аргументаш яло 2) мат. аргумент (хийцалу терахь)
- аргументация ж аргументаш, аргументаци
- аргументировать сов. и несов., что аргументаш яло
- арена ж 1) арена, майда; на ~е цирка - циркан аренехь 2) перен. арена, некъ; на международной ~е -къаьмнийн юкъарчу аренехь
- аренда ж 1) (наём чего-л.) арена-да (йолах пайда эца далар); сдать в ~у – аренаде дала, 2) (плата) аренада, мах; платить ~у - аренада д1атакха
- арендатор м арендатор, арендахо
- арендный, -ая, -ое арендин; ~ая плата - арендин мах
- арендовать сов. и несов., что аренде эца
- арест м лацар; находиться под ~ом - лаьцна хила; наложить ~ на имущещество - бахам лаца
- арестант м, ~ка ж уст. см. арестонный
- арестованный м, ~ая ж тутмакх, лаьцнарг
- арестовать сов. и несов., арестовывать несов., кого-что - лаца
- аристократ м аристократ (элашха стаг)
- аристократическ|ий, -ая, -ое аристократийн; ~ое общество - аристократийн йукъаралла; ~ие манеры- элийн х1уманаш
- аристократия ж аристократи (элий)
- аристократка женск. к аристократ
- арифметика ж арифметика
- арифметический, -ая, -ое арифметически, арифметикан; ~ая задача -арифметически задача
- ария ж муз. ари (цхьана озаца олу илли)
- арка ж архит. нартол
- аркан м. муш
- арктический, -ая, -ое арктикан; ~ие льды - арктикера (или къилбаседера) шаш
- армада ж армада (арданг)
- арматура ж, тж. собир., тех. арматура (машинан, аппаратан г1ирс; аьчкабетонан г1ишлонан аьчка бух)
- арматурный, -ая, -ое арматуран; ~ое железо - арматуран эчиг
- армеец м сурхо
- армейский, -ая, -ое эскархойн; ~ полк - эскархойн полк
- армия ж сур, арми; ~ труда - перен. - къинхьегаман сур
- армяне мн (ед. ~ин м., ~ка ж эрмало) эрмалой
- армянский, -ая, -ое эрмалойн; ~ язык - эрмалойн мотт
- аромат м хаза хьожа; ~ цветов - зезагийн хьожа
- ароматический, -ая, -ое, ароматичный, -ая, -ое, ароматный, -ая, -ое -[хаза] хьожа йог1у; ~ чай - хьожа йог1у чай
- арсенал м воен. арсенал (т1еман гlиpc чохь г1ишло); целый ~ сведений перен.- дийнна хаамийн арсенал
- артачиться несов. разг. (упрямиться)- амал ян
- артезианский, -ая, -ое артезианан; ~ие воды - артезианан хиш; ~ий колодец - артезианан г1у
- артель ж в разн. знач. артель; сельскохозяйственная ~ - юьртабахаман артель; ~ грузчиков- киранхойн артель
- артельный, -ая, -ое артелан; ~ устав - артелан устав
- артериальный, -ая, -ое артерин; ~ая кровь - артерин ц1ий
- артерия ж 1) анат. артери, дегапха 2) перен. некъаш; водная ~ республики - республикин хин некъ
- артикул м (тип товара) артикул (товаран тайпа)
- артикуляция ж лингв. артикуляци (аз олучу къамелан меженийн болх)
- артиллерийский, -ая, -ое артиллерин; ~ залп - артиллерин залп
- артиллерист м артиллерист
- артнллерия ж артиллери; противотанковая ~я - танканашна дуьхьалара артиллери; служить в ~и -артиллерехь г1уллакх дан
- артист м 1) артист 2) перен. говзанча; ~ своего дела - шеи г1уллакхан говзанча
- артистический, -ая, -ое 1) артистийн 2) перен. говза; ~ая работа - говза болх
- артистка женск. к артист
- арфа ж арфа (мерзпондаран тайпа)
- архаизм м лингв. архаизм (тишделла дош я грамматически форма)
- архаика ж архаика; мацахалла, ширалла
- архаический, -ая, -ое, архаичный, -ая, -ое - мацахлера, шира
- археолог м археолог
- археологический, -ая, -ое археологин, археологически; ~ая экспедиция - археологически экспедици; ~ие раскопки - археологин ахкарш
- археология ж археологи (охкуш кераечу х1уманашца мацахлерчу нехан дахаррий, културий толлу 1илма)
- архив м архив; сдать в ~ (прям. и перен.) - архиве д1адала
- архивный, -ая, -ое архиван; ~ые документы - архиван документаш
- архипелаг - м геогр. архипелаг
- архитекторы - бухбархой
- архитекто - бухбархо
- архитектура - бухболуш
- архитектурный, -ая, -ое архитектурин; ~ые памятники - архитектурин иэсаллаш
- аршин м уст. аьрша (0,71 м); мерить на свой ~ - шен барамехь (или аьршанца) дуста
- арык м татол
- ас м ас (ц1арна а ц1е яхна кеманча)
- асбест м мин. асбест
- асбестовый, -ая, -ое асбестан; ~ые пласты - асбестан г1аьтнаш
- асимметрический, -ая, -ое, асимметричный, -ая, -ое - симметри йоцу
- асимметрия ж асимметри (симметри йоцуш хилар)
- аскет м халбатхо
- аскетизм м халбаталла
- аскетический, -ая, -ое халбате; ~ая жизнь - халбате дахар
- аспект м аспект (хетарг); в ином ~е - кхечу аспектехь
- аспирант м, ~ка ж аспирант
- аспирантский, -ая, -ое аспирантийн
- аспирантура ж аспирантура (лакхарчу 1илманан доьшийла); учиться в ~е - аспирантурехь деша
- ассамблея ж ассамблей (гулам); Генеральная Ассамблея Организации Объединённых Наций -Цхьаьнакхеттачу Къаьмнийн Организацин Генеральни Ассамблей
- ассенизатор м ассенизатор
- ассенизация ж ассенизаци (боьхаллаш д1аяхаран г1уллакхаш)
- ассигнация ж ассигнаци (Россехь кехатан ахча)
- ассигнование с 1. (действие) ассигновать дар 2. чаще мн. ~я (сумма)- ассигновани, ахча
- ассигновать сов. и несов., что ассигновани ян
- ассимилировать сов. и несов, кого-что ассимиляци ян, тардан
- ассимилироваться сов. и несов. ассимиляци хила, тардала
- ассимиляция ж 1. (по гл. ассимилировать) ассимиляци яр, тардар 2. (по гл. ассимилироваться) ассимиляци хилар, тардалар 3. лингв. ассимиляци
- ассистент м ассистент
- ассистировать несов.: ~ кому-л. цхьаьннан ассистент хила
- ассортимент м ассортимент (тайп-тайпана к1ади, х1уманаш); богатый (или большой) ~ - йоккха ассортимент
- ассоциация ж в разн. знач. ассоциаци, цхьаьнакхетар (говзалла цхьаъ хилар т1ехь цхьаьнакхетар; цхьаъ вукханах дозуш хилар); ~ по сходству - тераллица цхьаьнакхетар
- ассоциировать сов. и несов., кого-что с кем-чем - дозуш дан, ассоциаци ян
- ассоциироваться сов. и несов., с кем-чем . - дозуш хила, даза
- астма ж астма (са лецар, лазар)
- астматик м разг. астма-цамгархо
- астматический, -ая, -ое астмин; ~ кашель - астмин йовхарш
- астролог м астролог (астрологии говзанча)
- астрология ж астрологи, седажайна
- астронавт м астронавт
- астронавтика ж астронавтика (пана xlaваэхула леларан 1илма)
- астроном м — асатlурненехо
- астрономический, -ая, -ое — асатlурненийн
- астрономия ж — асатlурнене (маьлхан дуьненийн 1илма)
- астрофизика ж астрофизика (дуьненийн физически хьелех, химически х1оттамех .лаьцна 1илма)
- асфальт м асфальт
- асфальтировать сов. и несов., что асфальт йилла; ~нная дорога - асфальт йиллина некъ
- асфальтовый, -ая, -ое асфальтан; ~ тротуар - асфальтан тротуар
- атавизм м биол. атавизм
- атака ж атака; пойти в ~у - атаке ваха; отразить ~у - атака юхатоха; повести войска в ~у – б1ахой атаке бига
- атаковать сов. и несов., кого-что, прям, и перен. - атака ян
- атеизм м атеизм (делах а, динах а цатешар)
- атеист м атеист, мунепакъ
- атеистический, -ая, -ое атеизмин; ~ая литература - атеизмин литература
- ателье с ателье
- атлас м — аьтлат; географический ~ - географин аьтлат; анатомический ~ - анатомин аьтлат
- атлас м (материя) аьтлат
- атласный, -ая, -ое 1) атласан; ~ ткань - атласан к1ади 2) перен. атлас caнна; ~ая кожа - атлас санна чкъор
- атлет м атлет; (силач) тж. зоьртала стаг
- атлетика ж спорт, атлетика; лёгкая ~ - яйн атлетика; тяжёлая ~- еза атлетика
- атлетический, -ая, -ое атлетикан; ~ упражнения - атлетикан шарамаш; ~ое сложение - зоьртала дег1 долу
- атмосфера ж 1) атмосфера, х1аваъ 2) физ., тех. атмосфера (газийн та1аман барам) 3) перен. юкъаметтиг; товарищеская ~ - накъосталлин юкъаметтиг
- атмосферный, -ая, -ое атмосферан; ~ давление – атмосферан та1ам; ~ые условия - атмосферан хьелаш
- атом м атом; расщепление ~а атом екъар
- атомный, -ая, -ое атоман; ~ая электро станция - атоман электростанци; ~ый вес - атоман йозалла; ~ая энергия - атоман ницкъ; ~ое оружие - атоман герз
- атомоход м атомкема
- атомщик м атомхо
- атрофироваться сов. и несов. – атрофи хила, са д1адала, дакъадала
- атрофия ж атрофи, чуьра са д1адал, меже якъаялар
- атташе м атташе (цхьана г1уллакхан говзанча-консультант волу дипломатийн векалшха стаг)
- аттестат м в разн. знач. аттестат (дешар чекхдаккхаран я 1илманхочун ц1е яларан тешалла; б1аьхочун сурсаташ, духар схьаоьцу кехат) ~ зрелости - кхиаран aттестат
- аттестационный, -ая, -ое аттестацин ; ~ая комиссия - аттестацин комисси
- аттестация ж I. (отзыв) аттестаци (магор, характеристика ялар, ц1е тиллар я xаар билгалдаккхар) 2. (действие) - аттестации яр
- аттестовать сов. и несов., кого-что aттестаци ян
- аттракцион м аттракцион (цирко я эстрадо гойту башха номер; юкъараллин сакъоьручохь: бираьнчикаш, тир, карусель)
- ау межд. х1е-х1ей!
- аудиенция ж аудиенци (пачхьалкхан лаккхарчу стага т1еэцар); дать кому-л. ~ - цхьанна аудиенци яла
- аудитория ж 1) (помещение) аудитори 2) собир. (слушатели) аудитори, ладуг1урш; внимательная ~ - тидаме аудитори
- аукать, аукаться несов. разг. х1е-х1ей баха
- аукцион м аукцион (бахам дукха деллачунна д1абохкар); продажа с ~а - аукционехь дохка
- аул м эвл
- аульный, -ая, -ое эвлан, эвлара;
- афганский, -ая, -ое афганийн, овх1анийн; ~ язык - афганийн (или овх1анийн мотт)
- афганцы мп. (ед. ~ец м, ~ка ж афган, овх1ан) афганаш, овх1анаш
- афера ж афера
- аферист м, ~ка ж аферист
- афиша ж — алийша
- афишировать сов. и несов., что д1акхайкхо
- афоризм м афоризм (ира дешнаш, кица)
- африканский, -ая, -ое африкин; африкахойн; ~ие языки - африкахойн меттанаш
- африканцы мн. (ед. ~ец м, ~ка ж африкахо) африкахой
- аффект м аффект (ч1ог1а оьг1азвахна хилар); совершить что-л. в состоянии ~а - цхьа х1ума аффектехь волуш дан
- аффикс м лингв, аффикс; словообразовательный ~ - дош кхолларан аффикс
- ах межд. эх1 !; ах, как это красиво! - эх1, махаза ду xlapa! ах вот как! - х1ан, иштта дара иза!
- ахать несов. эх1 бйха
- ахиллесов: ~а пята - син пха
- ахинея ж — туржаl, туржаl(бу), разг.: нести ~ю - х1ун ду а цахуург дийца
- ахнуть сов. однокр. эх1 ала; он и ~ не успел- эх1 ала а ца кхиира иза
- ахти межд. разг.: не ~ какой - эх1-аьлла х1ума а дац; не ~ какой умный – эх1-аьлла хьекъале а вац
- ашуг м ашуг, илланча
- аэровокзал м аэровокзал
- аэродром м аэродром
- аэропорт м аэропорт
- аэросев м аэрох1удер
- аэрофотосъёмка ж аэросуьрташ дахар