Википеди:Оьрсийн Нохчийн Дошам/ЭЛП/В
(Élpnaşca djasatohar) Nohçiyn élpaş | ||
---|---|---|
Аа | Бб | Вв | Гг | Дд | Ее | Жж | Зз | Ии | Йй | Кк | Лл | Мм | Нн | Оо | Пп | Рр | Сс | Тт | Уу | Фф | Хх | Цц | Чч | Шш | Щщ | ъ | Ыы | ь | Ээ | Юю | Яя |
В
Оьрсий Нохчийн Дошам, кху дошам юкъахь ду гочданза дисина дешнаш, оцарна гоч дан деза, нийсачу маьlанца, оцун тlаьхь болх беш бу. Дехар до, шена билгалла Нохчийн маттахь хууш доцург ца яздар. |
- в (во) предлог 1. с вин. и предл. п. 1) (при указании направления «куда?», «во что?») чу или суф. -е, -а, -га (местн.-направ. п.); (при указании места «где?», «в чём?») суф. =хь (местн. п.), передаётся тж. им. падежом + долу, реже послелогом чохь; войти в комнату – ц1а чу вала; пойти в театр - театре ваха; завернуть во что-л. - цхьана x1yмана юкъа хьарчо; вступить в партию - парте вала; в комнате – ц1а чохь; жить в Крыму - Гирмехь ваха; бумаги лежат в ящике - кехаташ 1охку яьшки чохь; учиться в университете - университетехь деша; состоять в комиссии - комиссехь хила 2) (при обозначении времени): часа - даьлча; дня недели - дийнахь или суф. =ехь, =ахь; месяца - суф. =ехь, = ахь; года - суф. =ахь, реже =а; в пять часов - пхи сахьт даьлча; в полдень - делккъехь; в полночь - буьйсанан юккъехь; во вторник - шинарин дийнахь; в сентябре- сентябрехь; в семидесятом году - кхузткъе уьтталг1ачу шарахь; в прошлом году - стохка 3) (при обозначении качества, свойства, вида) передаётся им. падежом +долу, суф. =ера, = хь; тетрадь в клетку - клеткаш йолу тетрадь; он был в пальто - иза пальто юьйхина вара; комедия в трёх актах - кхаа актехь комеди 2. с вин. п. 1) (через) суф. =а, =хула; смотреть в бинокль - турмала хьежа; глядеть в окно - корехула хьежа 2) (ради, для) суф. =хьама, передаётся тж. инфинитивом; (в качестве, в виде) передаётся причастием, дат. падежом; сказать в подтверждение - цхьа х1ума ч1аг1деш ала; поставить в пример - масална эца 3)(при указании на сходство) суф. =х (вещ.п.); характером в отца - амал дечух тера ю 4)(при обозначении размера, веса и т. п.) передаётся им. падежом; мороз в три градуса - кхо градус шело; весом в пять килограммов - оьзча пхи килограмм 5) (при указании на игру) суф. =х (вещ. п.); играть в шахматы - шахматехь ловза 3. с предл. п.(при обозначении расстояния); передаётся им. падежом; в двух километрах от города – г1алара ши километр
- в=(во», въе) приставка 1) (обозначающая действие, направленное вовнутрь) чу =, мас.: входить - чувала, вбежать - чудада, вбить - чутоха, вдохнуть - xlo чуоза 2) (при глаголах на -ся) дикка, мас.: всмотреться -дикка хьажа; вслушаться - дикка ладог1а
- Вавилон - Вавилон
- вагон м вагон
- вагонетка ж вагонетка
- вагоновожатый м вагонлелорхо
- вагоноремонтный, -ая, -ое вагонаш таен
- вагоностроительный, -ая, -ое вагонаш ен; ~ завод - вагонаш ен завод важничать несов. разг. курадийла, дола хета
- важно 1. нареч. кура 2. в знач. сказ. ладам хила; ему это ~ знать - цунна и хаар ладам болуш ду
- важность ж 1) (значительность) ладаме (или лараме) хилар; дело государственной ~ти - пачхьалкхан лараме г1уллакх 2) (надменность) куралла; говорить с ~тью - кура дийца
- важный, -ая, -ое 1) (значительный) ладаме, лараме; ~ый вопрос- лараме г1уллакх 2) разг. (высокопоставленный) деза; ~ая персона веза хьаькам 3) (высокомерный) кура; говорить с ~ым видом - курачу кепехь дийца
- ваза ж ваза, кхаба
вазелин м вазелин
вайнахи тк. мн. собир. (чеченцы и ингуши) вайнах
вайнахский, -ая, -ое вайнехан; ~ие обычаи - вайнехан г1иллакхаш
вакансия ж ваканси (г1уллакхехь мукъаяьлла меттиг); открылась ~ - ваканси яьлла
вакантный, -ая, -ое вакансин; ~а должность - вакансин меттиг
вакса ж вакса (мачийн 1аьржа хьакхар)
вакуум м физ., тех. вакуум, яьссалла
вакцина ж мед. вакцина; противооспенная ~ - морзгалийн вакцина
вал 1 м 1) (насыпь) вал; крепостной ~ - г1алин вал; на ~у - вал т1ехь 2) (волна) тулг1е ; огневой ~ - ц1еран б1ог1ам
вал 2 м тех. вал, г1уй; мельничный ~ - хьеран вал
валежник м ж1олам; собирать ~ - ж1оламаш лахьо
валенки мн (ед. ~ок м) валенкаш
валерьяна ж бот. дегаорам
валерьянка ж разг. дегаораман хи
валерьяновый, -ая, -ое дегаораман; ~ы капли - дегаораман хи
валет м (карта) салти, эриг; бубновый ~- биъсабарин салти
валить 1 несов. 1) кого-что херцо охьадетта; ветер валит деревья - махо охьадоьтту дитташ 2) что, разг. (беспорядочно сваливать в одно место) охьадахка охьадассо 3) что на кого, перен. разг. т1едожо; ~ вину на кого-л. -бехк цхьанна т1ебожо
валить 2 несов. разг. хьалха, тийса; из трубы ~л дым - туьнкалга чухула к1ур| туьйсура; народ ~ит по улицам- нах хьолху урамашкахула
валиться несов. херца, охьаэга; ~ набок – аг1оркхета; ~ из рук - карара охьаэга; ~ с ног от усталости – к1адделла охьаэга; с треском валились деревья - татанца охьаоьгура дитташ
валкий, -ая, -ое телха; ~ое судно - телх кема ; ни шатко, ни ~о погов.- я дика а, я вон а
валовой, -ая, -ое дерриг; ~ доход – берриг пайда
валок м с.-х. кес
валом: валить ~ разг. цхьабосса д1ахьалха, т1етаттадала
валун м тарх
вальс м (танец) вальс[-хелхар]; (музыка) вальс[-ийш]
вальсировать несов. вальс вала
вальцевать несов., что, тех. вальцевать дан; ~ железо - эчиг вальцевать дан
вальцовка ж I. (действие) вальцевать дар, вальцовка яр 2. (машина) вальцевать eн машина
вальцовщик м вальцаш йийриг
вальцовый, -ая, -ое вальцан; ~ая мельница - вальцан хьера
валюта ж в разн. знач. валюта (цхьана пачхьалкхан ахча лоруш лело барам; цхьано пачхьалкхехь лела; кхечу пачхьалкхан ахча) золотая ~ -дашо валюта
валютный, -ая, -ое валютин
валяльный, -ая, -ое: ~ое производство- дато производство; ~ая машина -дато машина
валяльщик м даторхо
валяние с датор
валяный, -ая, -ое датийна; ~ые сапоги - валенкаш
валять несов. 1) кого-что керчо; ~ в снегу- лайла керчо 2) что (сбивать) дато; ~ войлок- б1егаг ято 3): валяй[те]! прост.- яхийта! ; ~ дурака - 1овдал лела
валяться несов. керча, 1илла; ~ в пыли - ченала керча; ~ на постели - меттахь 1илла; на полу валяется бумага –ц1енкъахь 1уьллу кехат
вам дат. п. от вы шуна; к ~ шуьга (местн. п.); разрешите обратиться к ~ с вопросом - хаттар дала бакъо лойша шайга; благодаря ~ я остался жив - шу (им. п.) бахьана долуш висира со дийна
вами тв. п. от вы: рисунок сделан ~? - сурт аша (эрг. п.) диллина?; я ~ доволен - со шуна (дат. п.) реза ву; с ~ шуьца (твор. п.); под ~ облака - мархаш ю шуна (дат. п.) к1ел[ахь]; я зайду за ~ - со шу (им. п.) дига чувог1ур ву; перед ~ - шуна (дат. п.) хьалха; над ~ - шуна т1ехь
вампир м 1) фольк. убар 2) зоол. бирдолаг
ванилин м ванилин (ванильца хуьлу хьожа йог1у х1ума)
ваниль ж ваниль (стом, орамат)
ванна ж в разн. знач. ванна; принять ~у - ванни чохь лийча ; солнечные ~ы- маьлхан ваннаш
ванный: ~ая комната или ~ая ж ваннин ц1а
ваппи м нескл. ваьппи (житель горной Ингушетии)
вар м к1о
варвар м. 1) (невежественный человек) жех1ал стаг 2) (жестокий человек) варвар, къиза стаг
варварский, -ая, -ое 1) (невежественный, некультурный) жех1ал 2) (жестокий, грубый) варварийн, къиза
варварство с 1) (невежество, бескультурье) жех1алалла 2) (жестокость, грубость) къизалла
варежки мн. (ед. ~а ж кара) каранаш
варенец м юрт
варение с (действие) кхехкор
вареники мн. (ед. вареник м куьрза) куьрзанаш
варёный, -ая, -ое кхехкийна; ~ое мясо - кхехкийна жижиг
варенье с варени; вишнёвое ~ - баьллийн варени
вариант м вариант, кеп; проект в двух ~ах - шина кепара проект
вариация ж муз. вариаци; тема с ~ми - вариацеш йолу тема
варить несов., что 1) кхехко; мать варит суп - нанас чорпа кхехкайо; ~ мыло - саба кхехко 2) тех. (плавить) лало; ~ сталь- болат лало 3) тех. (сваривать) [автогенаца] эвна дан, [автогенаца] вовшахлато ;голова варит- коьрто болх дика бо; желудок варит- зорхо кхача охьу
вариться несов. 1) кхехка; суп варится чорпа кхехка 2) тех.(плавиться) лала
варка ж 1) кхехкор 2) тех. лалор
варьировать несов., что [кеп] хийца
варьироваться несов. [кеп] хийцадала
вас 1) род. п. от вы шун; с отриц.— им. п.; в сравнит. оборотах— сравнит. п.; в сочет. с предлогами местного значения перев. местными падежами; ~ там не было- шу цигахь дацара; мы сильнее ~- шул онда ду тхо; без ~- шу доцуш; для ~ -шуна (дат. п.); из-за ~ - шу (им. п.) бахьана долуш; от ~- шуьгара (местн.-исх. п.); у ~ (имеется)- шуьгахь (местн. п.); это мы взяли у ~ - иза оха шуьгара схьаийцира 2) вин. п. от вы шу; я ~ искал- ас шу лийхира; на ~ ложится обязанность - шуна (дат. п.) т1едужу декхара; про ~- шух (вещ. п.) лаьцна 3) предл. п. от вы: я о ~ спрашивал -ас шу хиттира; при ~ - шу (им. п.) долуш
василёк м бот. сендарг
вассал м ист. вассал
вассальный, -ая, -ое вассалаллин; ~ая зависимость - вассалаллин вазар
вата ж бамба; пальто на ~е - бамба биллина пальто
ватага ж разг. ж1уга; ~ ребятишек - берийн ж1уга
ватерлиния ж мор. ватерсиз
ватерпас м ватерпас, т1адам
ватерполист м, ~ка ж ватерполохо, ватерполист
ватерполо с нескл. Спорт. ватерполо (хи т1ехь буьрканах ловзар)
ватин м бамба
ватник м аьхна куртка
ватный, -ая, -ое бамбин; ~ое одеяло - [бамбин] юрг1а
ватрушка ж к1алд-хьокхам
ватт м ватт; лампочка в сто ~ б1е ватт йолу лампа
вафельница ж вафлийн кеп
вафельный, -ая, -ое: ~ое полотенце- декъа гата
вафля ж вафля
вахта ж мор. вахта; перен. (дежурство) тж. г1азанчалла; на ~е мира - машаран вахтехь
вахтенный, -ая, -ое мор. 1.: ~ журнал вахтин тептар; ~ начальник - вахтин хьаькам 2. в знач. сущ. ~ м вахтерниг, вахтехь верг
вахтёр м вахтёр, хехо
ваш мест, притяж. м (~а ж, ~е с, ~и мн.) 1. шун; при вежливом обращении к одному лицу употр. мест. хьан «твой»; ~ дом - шун ц1енош; это ~е дело- иза хьан хьайн г1уллакх ду; не ~е дело! - и хьан г1уллакх дац!; как ~и дела? -шун г1уллакхаш муха ду?; на ~у долю - шун декъана; я получил Ваше письмо- хьан кехат схьакхечи соьга; по ~ему мнению - хьуна хетарехь 2. в знач. сказ. хьан хила; это всё ~е - xlapa деррига хьан ду 3. в знач. сущ. ~е с шуьниг; ~его мне не нужно- шуьниг суна ца оьшу 4. в знач. сущ. ~и мн. (родные) шуьнаш; ~и дома? - шуьнаш ц1ахь буй?; воля ваша- лаам хьайн бу хьан; ~а взяла! - шу тоьли!; я знаю это не хуже ~его - хьуначул дика хаьа суна иза
ваять несов., что, уст. суьрташ дан; ~ из камня –т1улгах суьрташ дан
вбегать несов., вбежать сов. чудада; он вбежал в комнату - иза ц1а чу ведира
вбить сов., что во что чутоха; ~ гвоздь в стену - хьостам пенах чу тоха ; ~ кому-л. что-л. в голову - цхьаъ цхьаьннан коьрта чу дижийта; ~ что-л. себе в голову - цхьаъ шен коьрта чу дижийта
вблизи нареч. юххе, улло, герга; ~ раздался крик - гергахь мохь белира; ~ от дома – ц1ийна улло; ~ от города – г1алина юххе
вбок нареч. aгlop; смотреть ~- aгlopхьежа
вбрасывание с спорт. чукхоссар
вброд нареч. гечох; перейти речку ~ - гечохула хих вала
вбросить сов., что, спорт. чукхосса; ~ мяч -буьрка чукхосса
вваливаться несов., ввалиться сов. 1) во что, разг. чукхета; ~ в яму- ор чу кхета 2) разг. (ворваться, вломиться); чуэккха; ~ в комнату –ц1а чу эккха 3) (стать впалым) чукхета; у больного ввалились щёки - лазархочун беснеш чукхетта
введение с 1. (действие) чудигар, чудалор; (напр. лекарств) чутохар; (использование) юкъадалор, пайда эцар 2. (часть произведения) д1адолор; (отдел науки) д1адолор, долоран дакъа
ввезти сов., кого-что 1) (внутрь) чудахьа, чудан; (наверх) хьаладахьа, хьаладан 2) см. ввозить 2
ввек нареч. с отриц., разг. цкъа а; я ~ этого не забуду- цкъа а дицлур дац суна иза
ввергать несов., ввергнуть сов., кого-что во что - чудолла
вверить сов., кого-что кому тешна дита, дала; ~енное мне дело - сох тешна долу г1уллакх
ввернуть сов., ввёртывать несов., что чухьовзо; ~ лампочку- лампа чухьовзо ; ввернуть словечко - дош юкъакхосса
вверх нареч. ирх, хьала; ~ по лестнице - ламих ирх; ~ по Тереку- Теркаца хьала; бежать ~ - хьалаида; подниматься ~ хьалаэха ; ~ дном - бертал; руки ~! - куьйгаш ирх[дахийта]!
вверху нареч. лакхахь
ввести сов. 1) кого-что во что (привести) чудига, чудало; ~ войска в город -эскарш г1али чу дало 2) что во что (влить внутрь) [чу]тоха; ~ лекарство в организм – дег1а чу молханаш тоха 3) кого-что во что (использовать; внедрить) кжъадало, пайда эца; ~ в бой крупные силы - баккхий ницкъаш т1ам юкъа бало; ~ новую методику преподавания- хьехаран керла методика юкъаяло ;~ в расход - харже дало; ~ в заблуждение - тило; ~ в курс дела –г1уллакх довзийта; ~ во владение - доладерзо
ввиду предлог с род. п. (по причине чего-л.) бахьана долуш; ~ этого - и бахьана долуш
- ввинтить сов., ввинчивать несов., что во что д1ахьовзо, т1ехьовзо; ~ винт в стену - винт пенах д1ахьовзо
- ввод 1. (действие) 1) (вовнутрь) чудалор, чудигар 2) (включение в состав) юкъадалор 2. (устройство) чудалор; электрический ~ - ток чуялор
- вводный, -ая, -ое 1) д1адоло; ~ая часть доклада- доклад д1айоло дакъа 2) грам.: ~ое слово- юкъадало дош; ~ое предложжение - юкъаяло предложени
- ввоз м эк. чукхехьар; ~ товаров-товараш чукхехьар
- ввозить несов. 1) см. ввезти 1; 2) что, эк. чукхехьа; ~ товары в страну- товараш пачхьалкха чу кхехьа
- ввозный, -ая, -ое чудеана; (взимаемый за ввоз) чударан; ~ые пошлины -чударан ял
- вволю нареч. разг. ма-дезза, ма-луъу; фруктов было ~- стоьмаш ма-безза бара; наиграться ~ - ма-луъу ловза
- ввосьмером нареч. барх1амма
- ВВП ~ Валовой внутренний продукт — ДЧС ~ Деригге чоьхьара сурсаташ, ишта кхин ду оцуьнца; ППС ~ Паритет покупательной способности — НЭТ ~ Нийсонца эцаран таро.
- ввысь нареч. ирх
- ввязать сов. 1) что во что юкъа лаца; ~ в чулок синюю полоску- пазатна юккъе сийна аса лаца 2) кого-что во что, перен. разг. юкъадахийта, юкъадало, юкъа лаца; ~ в какое-л. дело - цхьана г1уллакха юкъа лаца
ввязаться сов., во что, разг. юкъадаха, юкъаэккха; ~ в разговор- къамела юкъа эккха; ~ в ссору - девнна юкъаэккха
- вглубь нареч. к1орге; продвинуться ~ к1орге чудаха
- вглядеться сов., вглядываться несов., в кого-что [леррина] хьажа; ~ в темноту- бодашка леррина хьажа
- вгрызаться несов., вгрызться сов., в кого-что, разг. цергаш чуяхийта
- вдаваться несов. см. вдаться; ~ться в рассуждения - ойланашка вожа; не ~ясь в подробности - коьрта доцург дуьтуш
- вдавить сов., что во что чута1о; (прогнуть) тж. чусатто
вдавиться сов. чута1а, чусатта
вдалеке нареч. генахь; ~ виднелась река - генахь гуш дара ах
вдали нареч. геннахь; ~ желтела пшеница - геннахь можа гора к1а
вдаль нареч. генна; смотреть ~- генна хьежа
вдаться сов. чута1а, чудаха; залив глубоко вдался в берег- айма бердана к1оргга чутаь1нера; см. тж. вдаваться
вдвинуть сов., что во что чухило, чутатта; ~ ящик стола - стоьлан г1утакх чутатта
вдвинуться сов., во что чухила, чутаттадала
вдвое нареч. 1) (в два раза) шозза; ~ сильнее - ницкъ шозза алсам болуш 2) (в два слоя) шалха; сложить лист ~ - кехат шалха дилла
вдвоём нареч. шиъ [цхьаьна]; мы ~ - тхойшиъ; вы ~ - шу шиъ; они ~- и шиъ; жить ~- шиъ цхьаьна ваха; мы пойдём ~ - тхойшиъ гlyp ву
вдвойне нареч. шалха; заплатить ~ - шалха мах бала
вдевать несов. см. вдеть
вдевятером нареч. иссамма, исс цхьаьна
вделать сов., вделывать несов., что во что чудилла, чух1отто; ~ камень в кольцо-ч1агара чу б1аьрг билла
вдесятеро нареч. уьттазза; ~ больше- уьттазза алсам
вдесятером нареч. иттамма, итт цхьаьна
вдеть сов., что во что чудилла, чудолла; ~ нитку в иголку- тай меха дилла; ~ ногу в стремя - ког луьйтан чу болла
вдобавок нареч. разг. цу т1е; ~ ко всему - цу доллучу т1е
вдова ж жеро, йисна зуда
вдоветь несов. (о женщине) жеро яла, йиса; (о мужчине) жеравала, виса
вдовец м жера-стаг, зуда елларг, виснарг
вдоволь нареч.. ма-дезза, ма-луъу; в колхозе всего ~ - колхозехь доллу х1ума ма-дезза ду
вдовство с жеролла
вдовый м жера, висна; ~ая ж жеро [йолу], йисна
вдогонку нареч. разг. т1аьхьа; послать письмо ~ - кехат т1аьхьа дахьийта; крикнуть ~-т1аьхьа мохь тоха; побежать за кем-л. ~ - цхьанна т1аьхьадада
вдолбить сов., что в кого или кому, разг. чудилла; ~ в голову - коьрта чу дилла
вдоль нареч. и предлог с род. п. дохалла; распилить бревно ~- бохалла хенна херх хьакха; ~ по улице - урамехула; ~ дороги растут фруктовые деревья - некъан бохалла стоьмийн дитташ ду; ~ и поперёк - ирх а пурх а
вдох м са чуозар; сделать ~ са чуоза
вдохновение с дог ирах1оттар
вдохновенный, -ая, -ое иракарах1оьттина, дог ирах1оьттина; ~ поэт- дог ирах1оьттина поэт
вдохновитель м. ~ница ж дог иракарах1оттийнарг, иракарах1отторг
вдохновить сов., кого на что иракарах1отто, [дог] ирах1отто; ~ массы -халкъийн дегнаш ирах1отто; ~ кого-л. на подвиг - хьуьнарна цхьаъ иракарах1отто
вдохновиться несов., на что дог ирах1отта, дог иракарах1отта вдохнуть сов. 1) что [са] чуоза; ~ свежий воздух - керла xlo чуоза 2) что в кого, перен. чудилла, дала
вдребезги нареч. дамардарц деш; разбить ~ - дамардарц дещ дохо ; ~ пьяный разг.- б1изваьлла вехна
вдруг нареч. 1. (неожиданно) ц1еххьана, ц1аьххьашха; ~ загремел гром- ц1еххьашха къевкъира стигал 2. в знач. частицы (а если) нагахь; а ~ он не приедет?- ткъа нагахь и ца ваг1ахь?
вдувание с мед. мох чутохар
вдуматься сов., во что ойла ян; ~ в смысл письма - кехато бохучун ойла ян
вдумчивый, -ая, -ое ойла ен; ~ый человек- ойла ен стаг; ~о (нареч.) писать- ойла еш яздан
вдунуть, вдуть сов., что во что дуса, чу-тоха; ~ воздух -мох чутоха вдыхание с [са] чуозар, са даккхар
вдыхать несов. см. вдохнуть
оьрс. веб оц инг. web — нох. маша
вегетарианец м, ~ка ж дилхазахо
вегетарианский, -ая, -ое дилхаза; ~ая столовая -дилхазчу даарийн (или дилха доцу) столови; ~ая пища - дилхаза кхача
вегетарианство с дилхазалла (жижиг цадаар)
вегетативный, -ая, -ое вегетативни (ораматашний, дийнаташний кхачанна а, дахарна а оьшуш долу); ~ые органы -вегетативни меженаш (ораматийн кхачанна а, дахарна а оьшу меженаш: орам, г1ад, г1аш)
вегетационный, -ая, -ое вегетации; ~ период - вегетацин мур
вегетация ж вегетаци (ораматийн кхиар а, дебар а)
ведать несов. 1) что, уст. хаа; не ~ет, что творит - ша дийриг х1ун ду а ца хаьа 2) чем дола дан; ~ть хозяйственной частью учреждения – учреждениин бахаман декъан дола дан
ведение с долалла; быть в чьём-л. ~и - цхьаьннан долаллехь хила ; без моего ~я - суна ца хууш
ведение с лелор, д1адахьар; ~ судебного дела - суьдан г1уллакх лелор; ~ хозяйства - бахам лелор; ~ заседания - кхеташо д1аяхьар
ведёрный, -ая, -ое ведаран
ведома: с [моего] ~ - [суна] хууш; без [моего] ~ - [суна] ца хууш
ведомость ж 1) ведомость; платёжная ~- алапин ведомость 2) мн. ведомосташ
ведомственный, -ая, -ое ведомствон; ~ ые архивы - ведомствон архиваш
ведомство с ведомство; военное ~ - т1eман ведомство
ведомый, -ая, -ое 1. лело[ш долу]; ~ самолёт - лело[ш долу] кема 2. в знач. сущ. ~ м лелорхо
ведро с ведар, чийлик ; дождь льёт как из ~а - серий санна дог1а дог1у
вёдро с обл. разг. хаза де
ведущий, -ая, -ее 1) (прич.): дорога, ~ая в лес - хьуьнах боьду некъ 2) тех. лело[ш долу]; ~ее колесо автомобиля - автомобиль лело чкъург 3) (идущий впереди) коьрта; ~ий самолёт - коьрта кема 4) перен. (руководящий) коьрта; ~ая роль- коьрта роль
ведь 1. союз ма; он лежит, ~ он ещё болеет - и 1уьллуш ву, цомгуш ма ву и х1инца а 2. частица усил. (же) ткъа, ма; ~ это всем известно - ткъа массарна а хууш ма ду иза; ~ я тебе тысячу раз говорил - эзарзза ма элира ас хьоьга иза
ведьма ж 1) фольк. г1ам, алмаз убар 2) перен., разг. алмаз
веер м мохтухург; ~ом в знач. нареч. з1енарийн кепахь
вежливость ж г1иллакхалла, к1еда-мерзалла
вежливый, -ая, -ое — хьасене, г1иллакхе, к1еда-мерза; ~ый человек- г1иллакхе стаг; ~ое обхождение – г1иллакхе хилар
везде нареч. массанхьа а; ~ побывать - массанхьа а кхача
вездесущий, -ая, -ее ирон. массанхьа а кхуьу
вездеход м вездеход (вочу некъийн машина)
везунчик — таскахо, таскахо (ву-ю)
везти — таска, несов. 1) (от говорящего) кого - дало, дига; что -дахьа; (к говорящему) кого- схьадало; что -дан, дахьа; (вверх) кого -хьаладало, хьаладига; что- хьаладаладан, хьаладахьа; (вниз) кого -охьадало, охьадига; что -охьадан, охьадахьа; куда вы нас ~ёте?- мича дуьгу аша тхо? 2) безл., кому в чём тан; ему ~ёт в жизни - дахар тайна цунна
Вектор — Хьушйерг, билгалла баьккхина шен некъ а болуш, цхьана тlадам тlера йуьхьаг а йолуш, чаьккхе кхечу тlадам тlехь а йолу нийса сиз долу кийсак - юкъаметтиг. Йоккхалийна амал, билгалла йаьккхина, терахьаллийца а, хьушйерг йоьду агlонца а (масалла; ницlкъ, сихалла, чехкалла кхин дlа а).
век м 1) (сто лет) б1ешо, оьмар; в двадцатом ~е – ткъолг1а б1ешо; каменный ~ - т1улгийн б1ешо; средние ~а - юккъера б1ешераш; в ~ кибернетики - кибернетикин оьмарехь 2) (время жизни человека) оьмар; на моём ~у - сан оьмарехь ; на ~и вечные, на ~а - абда-абаделлац; ~ живи, ~ учись посл. - даим ваха, даим деша; в кои ~и - цхьа зама яьллачохь
веки мн. (ед. ~о с) б1аьрганег1арш; верхнее ~о - лакхара б1аьрганег1ар
вековой, -ая, -ое б1ешеран; ~ дуб – б1ешеран наж
вексель м вексель (билгалйинчу хенахь декхар д1атакха делла кехат)
веление с омра, лаам, пурба
велеть сов. и несов. (в прош. только сов.), кому-чему с неопр. ала, омра дан ала, пурба дала; он ~ёл мне сделать так - иштта де эллира цо соьга; ему не ~ят курить - цунна цигаьрка оза пурба ца ло
великан м, ~ша ж д1уьт1а; фольк. вамп1ал
великий, -ая, -ое 1) сийлахь-доккха; ~ий человек - сийлахь-воккха стаг 2) (большой) доккха; его постигло ~ое горе - доккха вон деана цуьнга 3) т.к. кратк. ф. в знач. сказ., кому (о размере чего-л.) доккха хила; ботинки ему велики - батенкаш цунна яккхий ю; великие державы -яккхий пачхьалкхаш; от мала до ~а - жима а воккха а
великоват, -а, -о разг. кратк. ф. в знач. сказ. доккхо ду; костюм ему ~ -костюм цунна йоккхо ю
великовозрастный, -ая, -ое уст., ирон. хенара
великодержавный, -ая, -ое: ~ шовинизм яккхийчу пачхьалкхийн шовинизм
великодушие с догдикалла
великодушный, -ая, -ое дог дика; ~ человек - дог дика стаг
великолепие с исбаьхьалла
великолепный, -ая, -ое 1) (прекрасный) исбаьхьа; ~ое здание - исбаьхьа ц1енош 2) (превосходный) гоьваьлла, т1ехдика; ~ый работник - т1ехдика белхахо
величавый, -ая, -ое сийлахь-доккха; ~ая поступь сийлахь-доккха болар
величайший, -ая, -ое превосх. ст. от великий т1ехдоккха; дело ~ей важности - т1ехбоккхачу ладамкн г1уллакх
величать несов. уст. 1) кого кем (называть) ц1е яккха; как его ~ по батюшке?- ден ц1е х1ун ю ц1уьнан? 2) кого (чествовать) даздан, сий дан; ~ жениха с невестой - нуцций, нускаллий даздан
величествеиный, -ая, -ое инзара-доккха
величество с уст. возалла
величие с сийлахьалла ; мания ~я - сийлахь хиларан сурт х1иттар
величина ж 1) доккхалла; ~ площади - майданан йоккхалла; ~ комнаты- ц1ийнан доккхалла 2) мат., физ. йоккхалла; неизвестные величины - билгалза яккхийллаш 3)перен. (о человеке) сийлахь-воккханиг вело= вилиспет[ан] («вилиспет» маь1на долу чолхечу дешнийн шолг1а дакъа), мас.: велокамера - вилиспетан камера
велогонки мн. вилиспеташ хахкар
велогонщик м, ~ца ж вилиспет хахкархо
велодром м велодром
велосипед м вилиспет
велосипедист м, ~ка ж вилиспетхо
велосипедный, -ая, -ое вилиспетан; ~ое колесо- вилиспетан чкъург
вельвет м хут
вена ж анат. дегапха
венгерский, -ая, -ое венгрийн; ~ язык венгрийн мотт
венгры мн. (ед. венгр м, венгерка ж венгр) венграш
венерический, -ая, -ое венерологин; ~ие болезни - венерологин цамгарш
венец — тажж; (корона) 1) перен. поэт. совг1ат; конец— делу ~ посл.- белхан совг1ат— чекхбалар 2) стр. г1ат (ц1енош деш ханнийн цхьа чкъор); идти под ~ - маре яха
веник — нуй
венозный, -ая, -ое дегапхенe; ~ая кровь - дегапхенa цIий
венок — кочар
вентилировать — моххьекхар
вентиль — пиллиг
вентилятор — мохтухург
вентиляционный — мох туху
вентиляция ж 1. (проветривание) вентиляци 2. (устройство) вентиляци, мох тохар
венчание с 1) (коронование) таж тиллар 2) церк. мах бар
венчать несов. 1) кого (на царство) таж тилла; (возлагать венок) зезагаш дахка (или охка) 2) что, перен. высок, таж тилла; конец венчает дело -чекхдаларо таж туьллу г1уллакхна 3) кого и кого с кем, церк. мах бан
венчаться несов. церк. мах бан
вепрь м нал
вера ж 1) тешар; ~а в людей - нахах тешар 2) рел. дин; мусульманская ~а -бусалбан дин ; служить ~ой и правдой - бакъ тешамца г1уллакх дан; принять что-л. на ~у - аларх тешна т1еэца
веранда ж уче; застеклённая ~ - ангалин уче
верба ж дак
верблюд м — эмкал
верблюдица ж — сте эмкал
верблюжатина ж — эмкалан жижиг
верблюжатник м эмкалийн 1у
верблюжий, -ья, -ье эмкалан; ~ья шерсть - эмкалан т1apгla; ~ья колючка бот. - эмкалан ба1
верблюжонок м (мн. ~ата) эмкалан бекъа
вербовать несов., кого-что вербовать дан, вербовка ян, [балха] яздан; ~ рабочих - белхалой балха язбан
вербовка ж вербовать дар, вербовка
вербовочный, -ая, -ое вербовка ен; ~ пункт - вербовка ен пункт
вербовщик м вербовщик, вербовка йийриг
верёвка ж муш, чуха (для скота); т1ийриг (для белья, для перевязывания); бухка (плетёная из шерсти); обвязать ~ой - муш хьарчо ; вить ~и из кого -шена луъург цхьаннах дан
верёвочный, -ая, -ое муьшан; ~ая лестница - муьшан лами
вереница ж мог1а; ~ гусей – г1езийн мог1а
вереск м бот. вереск
веретено с 1) (для прядения) урчакх 2) тех. г1уй
верещать несов. ц1ийза; сверчок ~ит- цаьпцалг ц1ийза
верзила м и ж разг. ург1ал (куц доцуш лекха стаг)
верительный: ~ые грамоты дип. тешаллин грамоташ
верить несов. 1) кому-чему, в кого, во что теша; ~ другу –доттаг1чух теша; ~ каждому слову - xlopa дашах теша; не верю ни единому слову- цхьана а дашах ца теша; ~ в успех борьбы- къийсамехь тоьлург хиларх теша; ~ на слово - дашах теша; не ~ своим глазам (или ушам) - инзарваьлла шена гича а (или хезча а) ца теша 2) в кого (веровать) динах теша; не ~ в бога - дела хиларх ца теша
вериться несов. безл.: с трудом ~ся в это - хала [ду] цунах теша а; не ~ся - ца теша
вермишель ж гарзанаш; суп с ~лью - гарзанийн чорпа
вернее 1. сравн. ст. от верно и верный нийсо, нийсаха; это ~ - xlapa нийсаха ду 2. в знач. вводн. сл. аьлча а; напиши замётку, ~, очерк - заметка аьлча а, очерк язъе
вернисаж м вернисаж (исбаьхьаллин гайтамг толлуш хьажар я и де)
верно 1. нареч. (правильно) нийса хила; это ~ - иза нийса ду 2. в знач. вводн. сл. схьахетарехь; он, ~, не придёт - иза, схьахетарехь, вог1ур вац ; с подлинным ~ - бухаца нийса ду
верность ж 1) (правильность) нийса хилар; ~ ть перевода - гоч нийса хилар 2) (преданность) тешаме хилар; ~ть родине - даймахкана тешаме хилар; клясться кому-л. в ~ ти - цхьанна тешаме хиларна дуй баа
вернуть сов. 1) кого-что (взятое) юхадерзо, юхадала; ~ книгу - книга юхаерзо (или юхаяла) 2) что (восстановить) меттаxloттo; ~ [себе] здоровье -могушалла меттах1отто 3) кого-что (заставить вернуться) юхадало, юхадерзо; ~ с дороги - новкъара юхаверзо; ~ ребёнка домой - бер ц1а дерзо
вернуться сов. 1) юхадерза, юхадан; ~ домой - юха ц1а верза; ~ из отпуска -отпускера юхаван; ~ с пути - новкъара юхаверза 2) (восстановиться) юхадан; силы снова вернулись к нему - юха a гlopa деара цуьнга 3) к чему (вновь приняться за что-л.) т1е дерза; ~ к прерванной работе - юкъахбитинчу балха т1е верза
верный, -ая, -ое 1) (правильный) нийса; ~ая мысль- нийса ойла; ~ое решение - нийса сацам 2) (преданный) тешаме; ~ый друг - тешаме доттаг1 3) (надёжный, прочный) тешаме, тешна, билггал; ~ый выигрыш - билггал кхаж балар
верование с динах тешар
веровать несов. динах теша
вероисповедание с динлелор; свобода ~я - динлелоран маьршо
вероломный, -ая, -ое тешнабехке; ~ый враг- тешнабехке мостаг1; ~о (нареч.) напасть - тешнабехкехь т1елата
вероломство с тешнабехк
вероотступник к м, ~ца ж уст. динах ваьлларг, дин д1атеснарг
- вероотступничество с уст. дин д1атасар
- вероятно 1. в знач. сказ. хила мегаш хила; это вполне ~ - иза хила меггаш ду 2. вводн.сл. схьахетарехь; сегодня, ~, будет дождь - тахана, схьахетарехь, дог1а доьлхур ду
- вероятность ж хила тардалар; ~ть события –х1ума хила тардалар ; по всей ~ти -схьахетарехь; теория ~тей мат.- тардаларан теори
- вероятный, -ая, -ое хила тарлу[ш долу]; вполне ~ случай - кхоччуш хила тарлу xlyма
- версия — нох. варси - заявить о славности, вара-си, события освещать в разных формах, вара - есть, (в прошедшем) сделанное, си - слава, прославлять, одно из нескольких изложений рассказа, объяснений какого-либо факта или события в нескольких вариантах.
- версиям - варсийца
- верста ж уст. — чаккхарма (1,06 км); увидеть за версту-х1уьч1ийн ч1алара дуьйна ган
- верстак м верстак (дечка я аьчка пхьолан стол)
верстать несов., что, полигр. вёрстка ян (зорба аг1онашца нисдан); ~ газету- газетана вёрстка ян
вёрстка ж полигр. 1. (действие) верстка яр 2. (набор, листы) зорба
верстовой, -ая, -ое: ~ столб уст. чаккхармин б1ог1ам
вертел м ов (жижигдоттург)
вертеп м вертеп; разбойничий ~ - талорхойн вертеп
вертеть несов., что, чем хьийзо; ~ колесо- чкъург хьийзо; ~ хвостом- ц1ога хьийзо
вертеться несов. хьийза; колесо вертится- чкъург хьийза; не вертись под ногами! - когаш к1ел ма хьийза!; он вертится здесь весь день- сорралц кхуза хьийза иза; не вертись, а говори правду- хьийза а ца хьийзош, бакъдерг схьадийца; ~ на стуле- г1анта т1ехь д1асахьийза; вертится на кончике языка - мета буьххье лаьтта; верчусь как белка в колесе - ц1е яьлча санна хьийза; как ни вертись- мел хьийзича а вертикаль ж вертикаль (нийса ирх сиз)
вертикальный, -ая, -ое ирх, вертикальни; ~ая линия - ирх сиз
вертлявый, -ая, -ое разг. синтем боцу; ~ ребёнок - синтем боцу бер вертолёт м вертолёт
вертолётный, -ая, -ое вертолётан; ~ая площадка - вертолётан майда
верующий, -ая, -ее тж. в знач. сущ. м и ж делах тешарг
верфь ж верфь (кеманаш ден, я ремонт ен меттиг)
верх м I) (верхняя часть) бохь; на ~у горы - ламанан боххьехь; забраться на самый ~ - уггар боххье вала; наполнить до ~а - бохь баьккхина дуза; по верху- т1ехула 2) (одежды) т1етухург; суконный ~ шубы - кетаран исхарин т1етухург 3) (лицевая сторона) бакъе 4) что, перен. (высшая ступень, вершина) лакхе; ~ мастерства - говзаллин лакхе 5) мн. ~и разг. (правящие круги) лакхара хьаькамаш; совещание в ~ах - лакхарчу хьаькамашлахь кхеташо ; одержать (или взять) ~ над кем-л.- цхьанна т1ежь толам баккха верхами нареч. разг. говрашкахь
верхний, -яя, -ее 1) лакхара; ~ий этаж дома – ц1енойн лакхара этаж; ~яя палата - лакхара палата 2): ~ее течение реки - хин лакхе 3) (об одежде) т1ехулара, т1ехула духу; ~ее платье – т1ехула юху коч 4) (о звуках) дуткъа
верховный, -ая, -ое лакхара; ~ая власть- лакхара 1едал
верховод м разг. тхьамда, куьйгалхо
верховодить несов., кем-чем, разг. куьйгалла дан, тхьамдалла лело
верховой 1, -ая, -ое 1. тlexyy; ~ая лошадь- т1ехуу говр; ~ая езда говрахь лелар 2. в знач. сущ. ~ой м бери; послать ~ого - бери вахийта
верховой 2, -ая, -ое 1. 1) (относящийся к верховьям реки) хин коьртера 2) (дующий поверху): ~ ветер - лакхенгара мох 2. в знач. сущ. ~ой м (на буровой) тlepaxo
верховье с корта; ~ реки - хин корта
верхогляд м разг. неодобр. т1ехулаверг
верхолаз м лакхенийн белхахо
верхом нареч. 1) (по верху) лакхенгахула, т1схула; ехать ~ - лакхенгахула ваха; дорога идёт ~ -некъ т1ехула боьду 2) разг. (выше краев) хи ма-х1утту, барз баьккхина ; насыпать ~ - барз баьккхина дохка
верхом нареч. (на лошади) т1ехиъна, говрахь; (на человеке) гихь; (на предмете) т1ехиъна; поехать ~ - говрахь ваха; скакать ~ на палочке- т1е а хиъна г1аж хехка
верхушка ж 1) (вершина) бохь; ~и деревьев- диттийн баххьаш 2) разг. (правящая группа) лакхара хьаькамаш
вершина ж бохь (ламанан, диттан и. д1. кх.); горные ~ы - ламанан баххьаш ; ~а угла мат.- маь1иган бохь
вершитель м высок.: ~ судеб - урхалча
вершить несов., что, чем урхалла дан, кхочушдан; ~ все дела (или всеми делами) дерриге а г1уллакхийн урхалла дан
вершок м уст. вуьрша (4,4 см)
вес 1 м 1) дозалла; чистый ~ деккъа дозалла; ~ом в пять килограммов- пхи килограм еза; прибавить в ~е - дозалла т1екхета 2) перен. (влиятельность, авторитет) сий; человек с большим ~ом - доккха сий долу стаг ; на ~ золота - дешин мехала; продавать на вес - узуш дохка
вес 2 м: держать на ~у - кховдийна латто
веселеть несов. сакъерадала, самукъадала
веселить несов., кого-что самукъадаккха, сакъерадалийта
веселиться несов. сакъера, самукъадала
весело 1. нареч. самуъкане; ~ засмеяться- самукъане велавала 2. в знач. сказ, безл.: мне ~ -сан сакъерало
весёлость ж самукъадалар, самукъане хилар
весёлый, -ая, -ое самукъане, синкъераме; ~ый человек- самукъане стаг; ~ая комната - самукъане ц1а; ~ый спектакль- синкъераме спектакль
веселье с сакъерар, синкъерам
весельчак м разг. синкъераме стаг, самукъане стаг, синкъерамениг
весенний, -яя, -ее б1аьстенан; ~ие каникулы - б1аьстенан каникулаш
весить несов. оза; эта рыба ~т два килограмма - цу ч1еро ши килограмм узу
веский, -ая, -ое 1) (имеющий большой вес) деза; свинец— ~ металл -даш деза металл ду 2) (убедительный) доккха; ~ довод - доккха бахьана
весло с пийсиг; идти на вёслах - пийсиг хьокхуш даха
весна ж б1аьсте; наступила ~а – б1аьсте яьлла; ранней ~ой - б1аьстенан юьххьехь
весной, весною нареч. б1аьста; это было ~ - б1аьста дара иза
веснушки мн. (ед. ~а ж) [маьлхан] т1едарчий; с ~ами на лице - юьхь т1ехь т1едарчий а долуш
веснушчатый, -ая, -ое [маьлхан] т1едарчий долу; ~ое лицо – т1едарчий долу юьхь
весовой 1, -ая, -ое (продаваемый на вес) узу; ~ товар - узу товар
весовой 2 -ая, -ое (относящийся к весам) терзанан; ~сбор - терзанан ял
весовщик м, ~ца ж терзанча
весомый, -ая, -ое 1) (обладающий весом) деза, йозалла йолу 2) перен. (значимый) дикка, мехала
вести несов. 1) кого (сопровождать) дига (от говорящего); дало (к говорящему); хьаладало (вверх); охьадало (вниз); ~ ребёнка за руку- бер куьг лаьцна дига 2) кого-что (направлять движение) дига; ~ войска в бой -эскар т1аме дига 3) что (прокладывать) дига, дилла; ~ шоссе на юг- шоссе къилбехьа бига 4) (иметь направление) дига, даха; эта дорога ведёт в город- и некъ г1ала боьду 5) к чему, перен. (иметь какое-л. следствие) дала, хила; ложь к добру не ведёт - аьшпех диканиг ца долу 6) что (заведовать чём-л.) лело; ~ хозяйство – бахам лело 7) что (управлять) лело; ~ машину- машина лело ; он не умеет себя ~ - лела ца хаьа цунна; ~ борьбу - къийсам латто; ~ войну – т1ом бан; ~ переговоры - дагабовла; ~ переписку - кехаташ яздан
вестибюль м вестибюль (йоккха уче)
вестись несов. хила; ведутся мирные переговоры -машар буьйцуш бу; так издавна ведётся - хьалха дуьйна иштта схьадог1уш ду
вестник м 1) хаамча, хабарча 2) (издание) хаамаш; Вестник Академии наук - 1илманийн академии хаамаш
вестовой м воен. геланча
весть 1 ж (сообщение) кост, хаам; ~ о победе - толам баккхарх лаьцна хаам; радостная ~ - кхаъ ; пропасть без вести - доь доцуш ван
весть 2 разг.: бог весть- хьанна хаьа; не бог ~ что - дела воцчунна хуур доцург
весы мн. терза; аптекарские ~ - аптекин терза
весь мест. м (всего, всему, всем, обо всем; вся ж, всё с, все мн.) 1. дерриг; мир во всем мире - дерриг дуьненахь машар; всё лето он провёл в селе -ерриг аьхке юьртахь яьккхира цо 2. в знач. сущ. всё с дерриг; всё его радовало - доллучо (эрг. п.) воккха-вевора иза 3. в знач. сущ. все мн. массо а; все за одного, один за всех - массо а цхьаьнгахьа, ца1 массаьргахьа (местн.-направ. п.) ; всего хорошего - марша 1ойла; всё равно - башха а дац; во всех отношениях - массо а aгlop; лучше всего- массарал тоьлуш; прежде всего -уггар хьалха; у него не все дома прост. - кхетам чохь вац и; берраш ц1ахь бац цуьнан; мальчик ~ в отца - ма-варра шен да ву к1ант; со всем тем, при всём том - цу доллучу т1е
весьма нареч. ч1ог1а; я ~ доволен - со ч1ог1а реза ву
ветвистый, -ая, -ое генаш долу, даьржина; ~ый дуб - генаш долу наж; ~ая пшеница - кан баьржина к1а
ветвиться несов. генаш хеца, га хеца
ветвь ж 1) (дерева) га 2) (линия родства) гара
ветер м мох; слабый ~ - г1ийла мох; поднялся ~ - мох баьлла; идти по ветру (или за ветром)- мох хьоьокхучу aгlop ваха; против ветра - маха дьухьал; на ветру - махехь ; пустить по ветру- х1аллакдина д1адаккха; как ветром сдуло - хи чу боьжна т1улг санна ван; бросать слова на ~ - эрна бага етта; ищи ветра в поле - эрна леха; идти, куда ~ дует - массара дийрриг дан
ветеран м ветеран (дуккха а т1амехь лелла т1емало); ~ войны – т1еман ветеран; ~ы науки - 1илманан ветеранаш
ветеринар м ветеринар (ветеринарин говзанча)
ветеринария ж ветеринари (дийнаташна дарба лелоран 1илма)
ветеринарный, -ая, -ое ветеринарин; ~ врач - ветеринарин лор
ветерок м xlo
ветка ж га ; железнодорожная ~ - машин-некъан га
вето с нескл. вето (бехкам); наложить ~ - вето х1отто
ветошь ж собир. т1елхигаш, бехчалгаш
ветрено в знач. сказ. мох хила; сегодня ~ - тахана мох бу
ветреный, -ая, -ое 1) мох болу[ш]; сегодня ~ый день- тахана мох болуш де ду 2) перен. (легкомысленный) сила йоцу[ш], т1ехула; ~ая девушка - ойла йоцу йо1стаг
ветровой, -ая, -ое: ~ое стекло (автомобиля) хьалхара ангали (машинан)
ветродвигатель м механ двигатель (механ ницкъаца лела двигатель)
ветряной, -ая, -ое механ; ~ая мельница- механ хьера
ветряный: ~ая оспа - хьара
ветхий, -ая, -ое тиша; ~ая одежда- тиша бедар; ~ое здание - тиша г1ишло
ветхость ж тишалла; прийти в ~ - тишдала
ветчина ж ветчина (дакъийна хьакхин жижиг)
ветшать несов. тишдала
веха ж 1) (вешка) мунда; поставить ~и на границе - дозанца мунданаш йoгla 2) чего, перен. мур; основные ~и русской истории - оьрсийн историн коьрта муьраш
вечер м в разн. знач. суьйре; тёплый ~- йовха суьйре; поздним ~ом -сарахь т1аьхьо; под ~ - суьйре юлуш; оставить на ~ - суьйренна дита; танцевальный ~ - хелхарийн суьйре; добрый ~! - суьйре дика хуьйла хьан!; (с наступлением темноты) буьйса дика хуьйла хьан! — ответ: (мужчине) дукха вехийла хьо!; рел. далла везийла хьо!; (женщине) дукха ехпйла хьо!; рел. далла езийла хьо!; (нескольким лицам) дукха дехийла шу!; рел. далла дезийла шу!
вечереть несов. садан; ~ет - са дов
вечеринка ж синкъерам
вечерний, -яя, -ее 1) суьйренан; ~яя газета - суьйренан газета 2) (праздничный) синкъерамехь юху; ~ее платье - синкъерамехь юху коч
вечером нареч. сарахь; поздно ~ - сарахь т1аьхьо; завтра ~ - кхана сарахь; сегодня ~ - тховса
вечно нареч. 1) (бесконечно, всегда) абаделлац 2) разг. (постоянно) даим; он ~ недоволен - даим реза воцуш ву иза
вечнозелёный, -ая, -ое гуттар сийна
вечность ж абаде; ~ без конца мус. филос. - абаде; ~ без начала мус. филос.- азале ; ждать целую ~ - абаделлац хьоьжуш 1ан; кануть в ~ - доь доцуш дан
вечный, -ая, -ое 1) (бесконечный) даим; ~ые льды даим лаьтта шаш 2) разг. (постоянный) гуттар; ~ые споры - гуттар лаьтта девнаш ; ~ое перо -авторучка
вешалка ж 1) (на одежде) лалам; пришить ~у - лалам таса 2) (для одежды) бедаршъухкург; повесить пиджак на ~у - пинжак бедаршъухкурга т1е д1аолла; сдать пальто на ~у пальто - бедаршъухкучу д1аяла
вешать 1 несов. 1) что хьалаолла; ~ лампу- лампа хьалаолла 2) кого (казнить) ирхъолла ; ~ голову - корта олло
вешать 2 несов., кого-что ийза, оза; ~ товар - товар оза
вешаться несов. ирхъолладала ; ~ кому-л. на шею - цхьанна коча хьерча
вешний, -яя, -ее б1аьстенан; ~ие воды – б1аьстенан хиш
вещание с [радиочухула] къамел дар
вещать несов. (передавать по радио) [радиочухула] къамел дан
вещевой, -ая, -ое х1уманийн; ~ мешок – х1уманийн гали; ~ склад –х1уманийн склад
вещественный, -ая, -ое х1уманийн; ~ый мир филос. – х1уманийн дуьне; ~ый ущерб – х1уманийн зен; ~ое доказательство юр.- х1уманашца тешор
вещество с х1ума; взрывчатые ~а - лелха х1уманаш
вещий, -ая, -ее хиндерг хуу[ш аьлла]; ~ие слова - хиндерг хууш аьлла дешнаш
вещь ж х1ума; доставить вещи на вокзал – х1уманаш вокзале д1акхачо; тёплые вещи - йовха х1уманаш; собрать вещи – х1уманаш схьагулън ; хорошо написанная ~ -дика язийна х1ума; называть вещи своими именами – х1уманийн ма-ярра ц1ераш яха; удивительная ~! - тамашийна х1ума!
веялка ж цаца, х1уц1андийриг
веяльщик м х1уц1андархо
веяние с 1. (действие) 1) (дуновение) мох тохар 2) с.-х. ц1андар 2. перен. (направление, тенденция) хьажам; новые ~я в искусстве - искусствон керла хьажам
веять несов. 1) (о ветре) хьекха; ветер веет - мох хьоькху 2) (резвеваться) леста; веют знамёна - байракхаш леста 3) что, с.-х. махе даккха, ирадог1а ; веет весной – б1аьстенга леста; веет прохладой - шело хьоькху
вживаться несов., вжиться сов., во что – д1адола
вз= (взо=, взъ=, вс=) приставка обозначающая: 1) движение вверх- хьала =, ирх=, т!е=, напр.: взбежать- хьаладала, взлететь - ирхъяха, взойти –т1едала 2) законченность действия—передаётся лексически, напр.: взболтать- кегадан
взад нареч.: ~ и вперёд – д1асалёла; ни ~ ни вперёд - я д1а а я схьа а доцуш
взаимность ж вовшийн хилар
взаимный, -ая, -ое вовшийн; ~ое доверие - вовшийн тешам хилар; ~ая помощь- вовшийн гlo дар; ~ая любовь - вовшийн дезар; ~о (нареч.) перпендикулярные прямые мат.- вовшийн перпендикулярни йолу нийсанаш
взаимо= вовшийн, вовшех («вовшийн» боху маь1на долу чолхечу дешнийн хьалхара дакъа), мас.: взаимопомощь - вовшийн гlo дар
взаимовыгодный, -ая, -ое вовшийн пайденна [долу]
взаимовыручка ж вошийн гlo дар
взаимодействие с з1е хилар; ~ в бою пехоты и артиллерии – г1ашлойнний, артиллеринний т1амехь вовшашца з1е хилар
взаимодействовать несов. дозуш хила, даза
взаимозависимость ж [вовшех] дазар; ~ между промышленностью и сельским хозяйством -промышленностий, юьртан бахаммий вовшех дазар
взаимозависимый, -ая, -ое вовшех дозу
взаимоотношение с юкъаметтиг; у меня с ним хорошие ~я - сан цуьнца дика юкъаметтиг ю
взаимопомощь ж вовшийн гlo дар; договор о дружбе и ~ -и доттаг1аллиххий, вовшийн гlo дараххий лаьцна барт
взаимопонимание с [вовшех] кхетар; между нами достигнуто полное ~ - тхо дуьззина вовшех кхетта
взаимосвязь ж уьйр [хилар]; культурная ~ русского и чеченского народов- оьрсийнний, нохчийнний халкъийн культурин уьйр
взаймы нареч. юхалург; дать ~ денег - юхалург ахча дала; взять ~ -юхалург эца
взамен нареч. и предлог с род. п. метта; что вы дадите мне ~ [этого]?- [кхуьнан] метта х1ун лур ю аша суна?; взять одну книгу ~ другой - цхьана книгин метта кхиниг эца
взаперти нареч. чукъевлина, дог1а тоьхна; держать кого-л. ~ -цхьаъ чукъевлина латто ; жить ~ - чувоьлла ваха
взбаламутить сов. разг. 1) что (замутить) кегадан 2) кого (взволновать) питана таса
взбалмошный, -ая, -ое разг. [шен] амал иолу, [вон] амал йолу
взбегать несов., взбежать сов. дедда хьаладала, хьаладада; ~ по лестнице -лами т1ехула дедда хьаладала
взбелениться сов. разг. чуьрадала
взбесить сов., кого, разг. хьерадаккха
взбеситься сов. прям, и перен. разг. хьерадала; собака ~лась- ж1аьла хьерадаьлла; враг ~лся – мостаг1 хьераваьла
взбешённый, -ая, -ое хьерадаьлла
взбить сов., что 1) (сделать пышным) самсадаккха; ~ подушку- г1айба самсабаккха 2) (вспенить) кего; ~ яичные белки – к1айк х1оаш кего
взболтать сов., что ласто, кего; ~ микстуру перед употреблением - микстура малале кего
взборонить, взбороновать сов., что мекха баккха
взбрести сов. разг. хьала т1едала ; взбредёт же такое на ум - ишттаниг дата а дог1ий
взбудоражить сов., кого-что, разг. карзахдаккха; ~ всю семью - берриг доьзал карзахбаккха
взбудоражиться сов. разг. карзахдала; ~лось всё село- ерриг юрт карзахъелира
взбунтоваться сов. бунт [ай]ян
взбучка ж прост, уппаддаккхар; задать кому-л. ~у -цхьаъ уппадваккха
взваливать несов., взвалить сов., что на кого-что 1) (положить на спину) ги долла; ~ мешок на спину- гали ги долла 2) (свалить) т1едахийта; ~ вину на кого-л. - бехк цхьанна т1ебахийта 3) перен. (нагрузить) т1етатта; ~ всю работу на кого-л. - берриг болх цхьанна т1етатта
взвесить сов. 1) кого-что оза; (говорящему) схьаоза; (другому лицу) д1аоза; ~ товар товар - оза 2) что, перен. тидаме эца; ~ все обстоятельства - дерриг а тидаме эца
взвеситься сов. озадала
взвести сов. 1) что дула; ~ курок [ружья] топ юла 2) что на кого: ~ на кого-л. напраслину- цхьанна доцург кхолла
взвизгивать несов. многокр. ц1ийза [ш хила]
взвизгнуть сов. однако. ц1овза, ц1ог1а хьакха
взвинтить сов., взвинчивать несов., что, разг. дула; ~ цены - мехаш хьалабаха
взвиться сов. хьаьвззина ирхдала; орёл ~лся в нёбо - хьаьвззина стигала елира аьрзу
взвод 1 м дулар; курок на ~е- лаг дуьйлина ду ; на ~е (в опьянении) кеп хилла ву
взвод 2 м воен. взвод, звод
взводный м воен. зводаниг
взволнованный, -ая, -ое синтем байна; ~ вид - синтем байна гар
взволновать сов. 1) что (вызвать волны) ловзо 2) кого-что (встревожить) синтем байа; этот разговор ~л его- цу къамело синтем байира цуьнан
взволноваться сов. 1) (о море и т. п.) ловзадала 2) (встревожиться) синтем бан
взвыть сов. 1) (завыть—о собаке) yгla 2) (закричать) мохь хьакха; ~ от боли - лазийна мохь хьакха
взгляд м 1) (взор) б1аьрахьажар; суровый ~- буьрса б1аьрахьажар; бросить ~ - б1аьрахьажа 2) (точка зрения) ойла; расходиться во ~ах - ойланаш екъаяла; каковы его ~ы? - муха ю цуьнан ойланаш?; на мой ~ - суна хетарехь ; на взгляд – т1ехьажарехь; ему на взгляд лет тридцать –т1ехьажарехь ткъе итт шо ду цуьнан; влюбиться с первого ~а - дуьххьара б1аьрга гарх везавала
взглядывать несов., на. кого-что хьежа
взглянуть сов., на кого-что хьажа
взгромоздить сов., кого-что на что, разг. т1едаккха; ~ вещи на машину –х1уманаш машинна т1еяха
взгромоздиться сов., на что, разг. т1едала; ~ на верхнюю полку (в вагоне)- (вагон чохь) лакхарчу т1ег1а т1е вала
взгрустнуться сов. безл. разг. сагатдала; мне ~лось - сан са гатделла
вздёрнутый, -ая, -ое ирхдахийтина; ~ нос - ирхбахийтина мара
вздёрнуть сов. разг. 1) что озийна ирхдахийта 2) кого (повесить) ирхъолла; ~ на виселицу – танг1алкхаш т1ехь ирхъолла
вздор м разг. дош доцург; всё это ~ - и дерриг а дош доцург ду
вздорить несов., с кем, разг. эг1а
вздорный, -ая, -ое разг. 1) (нелепый) дош доцу, пайда боцу; ~ый слух - пайда боцу хабар 2) (сварливый) дукха луьн, бага етта; ~ая старуха- дукха луьн йоккха стаг
вздорожать сов. даздала
вздох м садаккхар; глубокий ~ - к1орггера садаккхар; до последнего ~а - са чохь мел ду; испустить последний ~ -т1аьххьара са даккхар
вздохнуть сов. са даккха; глубоко ~ - доккха са даккха; ~ свободно- паргг1ат са д1адала
вздремнуть сов. разг. наб озо, тхьовса; ~ часок - цхьана сохьтана д1атхьовса
вздрогнуть сов. дегадала, тохадала
вздумать сов., с неопр. дагадан; не ~й бежать!- вада дага ма даийталахь!
вздуматься сов., безл., кому с неопр. разг. дагадан; ему ~лось погулять -волавала дагадеара цунна
вздутие с 1. (действие) дусадалар; ~ живота- гай дусадалар 2. (опухоль) доьстана, дестар
вздутый, -ая, -ое дусаделла; ~ живот - дусаделла гай
вздуть 1 сов., что 1) г1атто; ветер вздул пыль - махо чан г1аттийна 2) разг. (раздуть, разжечь) лато; ~ огонь – ц1е лато 3) безл. деста; у меня вздуло щёку - сан бесни йистина 4) разг. (повысить) дуса, лакхадаха; ~ цены -мехаш лакхабаха
вздуть 2 сов., кого, прост. (избить) уппадваккха, г1ибаваккха
вздуться сов. 1) (от ветра) дусадала 2) (подняться; вспухнуть) деста; река ~лась от проливных дождей -дукха дог1анаш эхарна хи дистина; щека ~лась - бесни йистина
вздыбить сов., кого: ~ коня - дин т1аьнаш т1е х1отто
вздыбиться сов. ч1инч1ар (или т1аьнаш т1е) х1отта
вздымать несов., что г1итто; ~ пыль - чан г1итто
вздыматься несов. г1итта; над дорогой ~лись тучи пыли - новкъахь г1иттира ченан к1ур
вздыхать несов. 1) синош даха, садий1а; тяжело ~ - хала синош даха 2) перен., по ком-чём, о ком-чём синош даха; ~ о прошедшей молодости- д1аяхначу къоналлина синош даха
взимать несов., что даха; ~ налоги - налогаш яха
взирать несов., на кого-что, уст. хьежа
взлёт м 1) (птицы, самолёта) [хьала-] г1аттар 2) перен. айадалар; ~ творческой мысли - кхоллараллин ойла айаялар
взлетать несов., взлететь сов. хьалаг1атта, ирхъяха ; ~ на воздух (взорваться) эккха
взлётный, -ая, -ое ав. хьалаг1отту; ~ая площадка – хьалаг1отту майда
взлом м дохор; кража со ~ом – дог1а дохийна къола дар
взломать сов., что дохо; кагдан; ~ дверь – не1 йохо
взломщик м къу
взлохматить сов., кого-что, разг. яржо; ~ченные волосы - яржийна месаш
взмах м ластор; ~ крыльев –т1емаш ластор; ~ косы - мангал ластор; ~ руки- куьг ластор
взмахивать несов., взмахнуть сов., чем ласто; ~ крыльями –т1емаш ласто; ~ рукой - куьг ласто
взметнуть сов. однокр. 1) чем (взмахнуть) тоха, ласто; птица ~ла крыльями -олхазаро туьйхира т1емаш 2) что (подбросить) хьалаайа; ветер ~л солому- махо хьалаайира чан
взметнуться сов. однокр. хьаладаха; ракета ~лась к нёбу - стигала хьалаяхара ракета
взмолиться сов. корта тоха
взморье с х1ордан йист; жить на ~- х1ордан йистехь ваха
взмыленный, -ая, -ое чопа яьккхина
взмыливать несов., взмылить сов., кого чопа яккха; ~ коня быстрой ездой - чехка хаьхкина говрана чопа яккха
взмыть сов. разг. (взлететь) хьалаг1атта; хьаладаха, хьаладала (достичь чего-л.); орёл ~л под облака - мархашка хьалаелира аьрзу
взнос м 1) (платёж) ахча далар; ~ квартирной платы - квартирах ахча далар 2) (уплаченные деньги) взнос (цхьана х1уманах текхна ахча); членские ~ы- членски взносаш
взнуздать сов., взнуздывать несов., кого дирста йолла
взо= (приставка) й -ний, цхьацца мукъазчу элпашний хьалха лела «вз=» метта, мас.; взорвать- эккхийта
взобраться сов. т1едала; ~ на гору - лам т1е вала
взойти сов. 1) т1едала; ~ на гору - лам т1е вала; ~ по лестнице - ламих т1евала 2) (о небесных светилах) схьакхета; солнце взошло - малх схьакхетта 3) (о семенах) т1едовла; огурцы взошли - наьрсаш т1еевлла
взор м б1аьрахьажар; устремить (или обратить) ~ на кого-л. – б1аьрг цхьанна т1ех1отто; см. тж. взгляд 1
взорвать сов. 1) что эккхийта; ~ть мост –т1ай эккхийта 2) кого, перен. разг. (рассердить) дог дат1о; его слова ~ли меня - цуьнан дешнаша дог дат1ийра сан
взорваться сов. 1) эккха; бомба ~лась - бомба иккхира 2) перен. разг. (рассердиться) дог дат1а
взрастить сов., взращивать несов., что кхио; ~ сады - бошмаш кхио
взреветь сов. (о животных) laxa; (загудеть) тж. yгla
взрослеть несов. доккха хила, [хьала] кхиа
взрослый, -ая, -ое 1) кхиъна; ~ая дочь- кхиъна йо1 2) в знач. сущ. воккха; ~ые и дети - баккхийнашший, берашший
взрыв м 1. (по гл. взорвать) эккхийтар; ~ моста – т1ай эккхийтар 2. (по гл. взорваться) эккхар; ~ бомбы - бомба эккхар ; ~ смеха - белам эккхар; ~ аплодисментов – т1арийн гlyp
взрыватель м воен. оьккхуьйтург
взрывник м эккхийтархо
взрывной, -ая, -ое 1) оьккхуьйту; ~ая сила снаряда - снарядан оьккху ницкъ 2) лингв.; ~ой согласный - лелха мукъазниг
взрывчатка ж разг. оьккхург
взрывчатый, -ая, -ое лелха; ~ые вещества - лелха х1уманаш
взрыть сов., что ахка; ~ землю - латта ахка
взрыхлить сов., взрыхлять несов., что самсадаккха; ~ почву - латта самсадаккха
взъ= (приставка) е -ний, я-ний хьалха яздо «вз» метта, мас.: взъерошить- хьерчо
взъерошить сов., что, разг. хьерчо; ~енные волосы - хьерчийна месаш
взъесться сов. разг.: ~ на кого-либо- цхьанна чуьрадала
взывать несов., к кому-чему, о чём кхайкха; ~ о помощи –г1о доьхуш кхайкха
взыскание с 1. (действие) 1) (взимание) даккхар 2) (наказание) та1зар; наложить ~ -та1зар т1едожо 2. (взысканная сумма) даьккхинарг; ~ в сумме десяти рублей - туьма даккхар
взыскательный, -ая, -ое г1алато ца ловн; ~ый критик – г1алато ца лови критик; быть ~ым к себе - шена т1ехь г1алато ца ловш хила
взыскать сов., взыскивать несов. 1) что с кого даккха; ~ налог- налог яккха 2) с кого за что (подвергнуть наказанию) та1зар дан; строго ~ с кого-л.-цхьанна буьрса та1зар дан
взятие с даккхар; ~ крепости - г1ала яккхар
взятка ж 1) (подкуп) х1ума, кхаъ; брать ~и - кхаьънаш ийдан; дать ~у-кхаъ бала 2) (в картах) бал; взять две ~и -ши бал баккха ; с него ~и гладки -цуьнгара даккха х1ума дац
взяточник м, ~ца ж кхаъ оьцург
взяточничество с кхаъ эцар
взять сов. 1) кого-что эца; (о говорящем) тж. схьаэца; (о другом лице) тж. д1аэца; (в руки, на руки) караэца; возьми книгу с полки -терхи гlepa книга схьаэца (или д1аэца); ~ меч в руки – г1алакх караэца; ~ ребёнка на руки- бер караэца; ~ что-л. в рот - цхьа х1ума бага эца; кто взял книгу со стола? -стоьла т1ера книга хьан эцна?; возьмите свои вещи - шайн х1уманаш д1аэцийша; ~ кого-нибудь на работу- цхьа стаг балха схьаэца (или д1аэца) 2) кого-что, чего (захватить с собой, увести, унести) [д1а]дига; (к говорящему) [схьа]дан; (от говорящего) [д1а]дахьа; ~ и мальчика с собой -шеца к1ант а вига; он взял на дорогу сыру- некъана к1алд ехьира цо 3) что (овладеть) даккха; (о говорящем) тж. схьадаккха; (о другом лице) тж. д1адаккха;~ крёпость – г1ала яккха 4) (арестовать) лаца 5) что (приобрести) эца; ~ билет на поезд - поездана билет эца 6) что (преодолеть) даккха; ~ подъём - ирхе яккха 7) что с кого (получить) даккха; ~ штраф –г1уда даккха 8) (о направлении) оза, та1о; реже эца; ~ влево - аьрру aгlop оза ; голыми руками не возьмёшь - иштта атта эшалур дац; ни дать ни взять... - даккха а дита а х1ума доцущ...; ~ чью-л. сторону- цхьаьнгахьа дала; ~ дело в свой руки- г1уллакх шен караэца; ~ свой слова обратно- шен дош юхаэца; ~ верх- толам баккха; ~ пример с кого- цхьаьнгара масал эца; ~ за горло - лаг лаца; см. тж. брать
взяться coв. 1) за что (схватиться) лаца; ~ за верёвку -муш лаца; возьмитесь за руки - куьйгаш лаца 2) за что (приняться) т1едерза, т1ета1а; ~ за книгу - книгина т1едерза 3) с неопр. (обязаться) т1елаца; он взялся сделать доклад -доклад ян т1елецира цо 4) (появиться) дала; откуда у него взялись деньги? -ахча мичара даьлла цунна? ;откуда ни возьмись -мичара дели а ца хууш; ~ за ум -хьекъал чу дан; см. тж. браться
вибрация ж дегадар, вибраци
вибрировать несов. дегадан; голос ~ует - аз дегадо
вид 1 м 1) (внешность) васт; у него здоровый ~- васт могуш ду цуьнан 2) (пейзаж) сурт; с вершины открылся ~ на город - лома боххьехь хьалхах1оьттира г1алин сурт; альбом с ~ами Кавказа -Кавказан суьрташ т1ехь долу альбом ; с независимым ~ом - цхьаьннан а хама ца беш санна; ему на вид (или с ~у) лет сорок- т1ехьаьжча шовзткъа шо ду цуьнан; с ~у он здоров - схьагарехь иза могуш ву; на ~у у всех - массарна а гуш;скрыться из ~а ( или из виду) – гучуьра къайладала ; в ~ города – г1ала гуччохь; в ~е порошка- порошок санна; я имею в ~у... -суна дагахь ду...; для ~а- куьцана; ни под каким ~ом -цхьана а кепара; поставить кому-л. на вид - цхьаьнга д1ахьедан
- вид 2 м 1) (разновидность) тайпа 2) биол. тайпа; ~ы растений - ораматийн тайпанаш 3) лингв, кеп; ~ы глагола - хандешан кепаш; однократный ~ -цкъаллин кеп; многократный ~ -дукхазаллин кеп
- видать 1 несов. разг. ган; я его не видал - суна иза ца гина ; где это видано? - цхьанна а гина а дуй xlapa?
- видать 2 прост. 1. безл. в знач. сказ.: [отсюда] ничего не ~ - [кхузара] х1умма а ца го 2. вводн. сл. схьагарехь; он, ~, весёлый человек - иза, схьагарехь, самукъане стаг ву
- видаться несов., с кем-чем и без доп., разг. [вовшийн] ган; давно не ~лись -газа дукха хан яра
- видение с гар
- видение с б1арлаг1а
- видео - йухагойтург
- видеть несов., кого-что и без доп., в разн. знач. ган; он плохо ~ит -цунна вон го; он ничего не ~ит -цунна х1умма а ца го; я ~ел его вчера -селхана гира суна иза; многое я ~ел на своём веку -дукха гина суна сайн оьмарехь; я вижу свою ошибку- суна го сайн г1алат; ~ишь ли вводн. сл.-гой хьуна; ~ите ли -гой шуна; как ~ите шуна ма-гарра
- видеться несов., с кем [вовшийн] ган; мы часто видимся - тхо кест-кеста вовшийн го
- виджет (ы) — хlуттург, (хlуттурш)
- видимо вводн. сл. схьахетарехь, схьагарехь; он, ~, не придёт-ёё иза, схьагарехь, вог1ур вац
- видимо-невидимо нареч. разг. 1аламат дукха; народу было ~ -адам 1аламат дукха дара
видимость ж гар, гуш хилар; хорошая ~ть- дика гуш хилар ; осталась одна ~ть - цхьа куц бен ца дисина; для ~ти - куьцана
видимый, -ая, -ое гу[ш долу]; последний ~ый холм сливался с туманом - гуш болу т1аьххьара гу д1аийра дахкарца ; без ~ой причины - гуш бахьана а доцуш; это успех только ~ый –т1ехула толам бу иза
виднеться несов. гуш хила; вдали ~лся лес- геннахь гуш яра хьун
видно 1. в знач. сказ, гуш ду; отсюда ~ всю деревню- кхузара гуш ю ерриг юрт; его нигде не ~-иза цхьанхьа а гуш вац 2. вводн. сл. схьагарехь; он, ~, любит читать - иза, схьагарехь, деша лууш ву ; ни зги не ~ -б1аьрга 1оьттина п1елг а ца го; как ~ - ма-гарра; ~, что это не так- схьагарехь, иза иштта дац
видный, -ая, -ое 1) (доступный зрению) гу[ш долу]; отсюда ~а вся деревня -кхузара ерриг а юрт го; 2) (важный, известный) гоьваьлла; ~ый учёный - гоьваьлла 1илманча ; на ~ом месте- гуччу меттехь
видовой 1, -ая, -ое суьртан;~ фильм - суьртийн фильм
видовой 2, -ая, -ое 1) биол. тайпанийн 2) лингв, кепан; ~ые различия глаголов - хандешнийн кепийн башхаллаш
видоизменение с 1. (действие) кеп хийцар 2. (разновидность) хийцам
видоизменить сов., что кеп хийца; ~ план - планам кеп хийца
видоизмениться сов. кеп хийцаяла
видывать несов. многокр. разг. ган; ~л ли ты что-нибудь подобное?- х1умма а кхунах тераниг гиний хьуна?
виза ж виза (куьйгалхочо кехата тle я дозанал ара-чу ваха паспорта тle ен билгало)
визави нареч. 1. дуьхь-дуьхьал; сидеть ~ -дуьхь-дуьхьал хиъна 1ан 2. в знач. сущ. м и ж нескл. дуьхьалдерг; мой ~ - суна дуьхьалверг
визг м ц1ийзар; (человека) тж. ц1ог1а; (собаки) тж. ц1овзар; (резкий звук) тж. зов
визгливый, -ая, -ое ц1ийза; ~ поросёнок- ц1ийза херси; ~ голос- ц1ийза аз
визжать несов. ц1ийза; (о человеке) тж. ц1ог1а хьекха; (о собаке) тж. ц1овза; (издавать резкий (звук) тж. зов баха; щенок ~ит- к1еза ц1ийза; пила ~ит -херхо зов боху; полозья саней ~али на льду -салазан г1оьнаш ц1ийзара ша т1ехь
визировать 1 сов. и несов., что - виза х1отто; ~ паспорт - паспорт т1е виза х1отто
визировать 2 сов. и несов., что, геод., топ. т1енисдан, нисъян
визит м визит (леррина хьажа-xloтта, вахар); нанести кому-л. ~, явиться к kому-л. с ~ом - цхьанна визит ян
визитный, -ая, -ое: ~ая карточка - визитан карта
визуальный, -ая, -ое астр. б1аьран; ~ы наблюдения – б1аьран талламаш викторина ж викторина (хаттаршна жоьпаш луш долу ловзар)
вилка ж 1) (для еды) м1ара 2) тех. вилка (ши церг йолу м1ара); штепсельная ~ - штепселан ма1ар
вилла ж вилла (башка дача)
вилок м корта; ~ капусты - копастанан корта
вилы т.к. мн. шада ; вилами на воде писано погов.- хьоькъийла бахург санна х1ума ду иза а
вильнуть сов. однокр., чем ласто
вилять несов. 1) чем лесто; собака ~ет хвостом –ж1аьло ц1ога лестадо 2) (извиваться) хьийза; дорога ~ла между холмами - гунашна юккъехула хьийзара некъ 3) перен. разг. (уклоняться от ответа) хьийзо
вина ж бехк; поставить что-л. кому-л в ~у- цхьаьннан бехк цхьанна т1ебахнй та; загладить свою ~у -бехк шена т1ера баккха; по чьей-л. ~е -цхьаьннан бехкана; это не по моей ~е- иза сан бехкана дац; признать свою ~у- шен бехкана къарвал;
винегрет м винегрет (хасстоьмийн берам) ; у него в голове ~ -коьртехь г1урт бу цуьнан
винзавод м маларийн завод
винительный, -ая, -ое: ~ падеж винительни дожар
винить несов., кого в чём, за что бехкедан; (обвинять) тж. бехк бан; ~ во всём самого себя -доллучунна ша-шен бехкеван; не вини меня за опоздание –т1аьхьависарнг бехке ма ве со
винный, -ая, -ое чаг1аран; ~ый запах – чаг1аран хьожа; ~ая бутылка –чаг1арак шиша ; ~ый спирт – чаг1аран спирт; ~ая ягода - инжир
вино с чаг1ар; красное ~ -ц1ен чаг1ар
виноватый, -ая, -ое 1) бехке долу; я виноват перед тобой -со бехке ву хьуна хьалха; я не виноват- со бехке вац; без вины ~ый - бехк боцуш бехке верг 2) (выражающий вину) бехкала дахна; ~о (нареч.) улыбнуться -бехкала вахна велавала ; виноват (извините) бехке ву
виновник м, ~ца ж бехкениг; ~к преступления - зуламан бехкениг; ~ца торжества шутл. -тойн бехкениг
виновность ж бехке хилар; установить ~ -бехке хилар д1ах1отто
виновный, -ая, -ое 1) бехке; признать кого-л. ~ым -цхьаъ бехке лара 2) в знач. сущ. ~ый м, ~ая ж бехкениг; ~ый сознался - бехкечо дари дина
виноград м кемсаш; гроздь ~а -кемсийн кан, хорха
виноградарский, -ая, -ое кемсаш лело; ~ совхоз - кемсаш лело совхоз виноградарство с кемсашлелор
виноградарь м кемсашлелорг
виноградина ж кемсан буьртиг
виноградник м кемсийн беш
виноградный, -ая, -ое кемсийн; ~ый сок - кемсийн мутта; ~ая кисть -кемсийн кан, хорха
винодел м чаг1ардоккхург
виноделие с чаг1ардаккхар
винодельный, -ая, -ое, винодельческий, -ая, -ое чаг1ар доккху
винокур м малардоккхург
винокурение с малардаккхар
винокуренный, -ая, -ое малар доккху; ~ завод -малар доккху завод
винт м 1) винт (хир долу хьостам); головка ~а - винтан корта 2) (самолёта, парохода и т. п.) бера ;закрутился ~ом -бера санна хьийза дола
винтик м 1) уменьш. от винт; 2) перен. прост.: у него [в голове] ~а не хватает -цхьа са аьрта болуш ву и
винтовка ж [пхоьазза йолу] топ
винтовой, -ая, -ое 1) винтан; ~ая нарезка - винтан хир 2) (имеющий винт) винт йолу; ~ой пароход- винт йолу кема ; ~ая лестница - хьийзина лами
винтовочный, -ая, -ое тоьпан; ~ патрон - тоьпан патарма
винтомоторный, -ая,-ое бера болу; ~ самолёт - бера болу кема
винтообразный, -ая, -ое винтах тера
винторезный, -ая, -ое: ~ станок- хир доккху чарх
виньетка ж виньетка (книгин корта болош, чекхболуш бохку бустамаш)
виолончелист м, ~ка ж виолончелист (виолончель локху зурманча)
виолончель ж виолончель (1адпондаран тайпа)
вираж м (поворот) вираж, гола [тохар]; (участок трассы) гола; крутой ~ хьевзина гола
виртуоз м виртуоз (говзаллин техника т1ехдика хуург)
виртуозный, -ая, -ое виртуозан; ~ая игра -виртуозан ловзар
вирус м вирус (йолу цамгар яржо 1аламат жима микроорганизм); ~ гриппа- гриппан вирус
вирусный, -ая, -ое вирусан; ~ые болезни растений -ораматийн вирусан цамгарш
виселица ж танг1алкх
висеть несов. кхаза; лампа висит под потолком -лампа кхозу тховх; картина висит на стене - сурт кхозу пенах ; ~ на шее у кого-л.- цхьаьннан кочахь хила; над ним висит опасность - цунна кхерам бу; ~ на волоске, — на ниточке - чамхалга т1ехь кхаза; утёс висит над морем – х1орда т1ехь кхозу тарх
вискоза ж вискоза (чилла бен кочалла)
вискозный, -ая, -ое: ~ шёлк вискозин дари
вислоухий, -ая, -ое лергаш кхозу, кхозуш лергаш долу; ~ая собака - кхозуш лергаш долу ж1аьла
виснуть несов. охьаолладала ; ~ у кого-л. на шее - цхьаьннан коча кхозавала
висок м лергадрг1а, лергаюх; (волосы) гиччо; седые виски -къоьжа гиччош
високосный: ~ год - дуьзна шо
височный, -ая, -ое лергаюхан; ~ая кость - лергаюхан да1ахк
висячий, -ая, -ее кхозу[ш долу]; ~ая лампа - кхозуш йолу лампа; ~ий замок- кхозу дог1а (или реже ч1ега)
витамин м витамин (организмана оьшу химически элемент)
витаминизировать сов. и несов., что витаминаш тоха; ~нные продукты- витаминаш тоьхна сурсаташ
витаминозный, -ая, -ое витаминаш йолу; ~ая пища- витаминаш йолу даар
витать несов. ойланехь т1емавала, хила; ~ в облаках - мархашлахь хила
витиеватый, -ая, -ое (о языке, стиле) чуччара даьхна; ~ая речь -чуччара даьххна къамел
витой, -ая, -ое хьийзина, даь1на; ~ая булка -хьийзина булка; ~ая верёвка- баь1на муш
виток м го; ~ горной дороги - ламанан некъан го; сделать ~ вокруг Земли -Дуьненан гонаха цхьа го баккха
витрина ж витрина (музей, туькана чолхь йолу х1уманаш гойту кор)
вить несов., что 1) (скручивать) да1а; ~ верёвку- муш ба1а 2) (строить) дан; ласточка вьёт гнездо- ч1ег1ардиго бен бо
виться несов. в разн. знач. хьийза; среди полей вилась дорога -аренашкахула хьийзара некъ; вьётся в воздухе первый снег- х1аваэхь хьийза хьалхара ло; волосы вьются -месаш хьийзина ю
витязь м поэт. уст. турпал
вихор м к1озар; причесать вихры – к1озаршна ехк хьакха
вихрастый, -ая,-ое разг. к1озарш йолу; ~ парень – к1озарш йолу жима стаг
вихревой, -ая, -ое йилбазмехан
вихрь м йилбазмох; снежный ~ -лайн йилбазмох; вихрем в знач. нареч. йилбазмох санна
вице- вице- («г1оьнча» маь1на долу чолхечу дешнийн хьалхара дакъа), мас.: вице-президент - вице-президент, вице-адмирал - вице-адмирал
вишнёвый, -ая, -ое 1) баьллийн; ~ый сад - баьллийн беш; ~ое варенье -баьллийн варени 2) (о цвете) баьллийн басахь
вишня ж балл; дикая (или войлочная или кустарниковая) ~- лоппаг
вишь частица прост. хьажал; ~ ты какой! -хьажал хьо муха ву!
вкалывать несов. 1) см. вколоть; 2) прост. (работать) вала х1оттина валла
вкатить сов., что во что чукарчо; ~ бочку в сарай - черма божал чу карчо ; ~ ученику единицу -дешархочунна саттийна цхьаъ дилла; ~ выговор- выговор дахийта
вкатиться сов., во что чукарча; мяч ~лся в ворота - буьрка кех чукерчира
- Вклад - Къинхьегам 1. (действие) диллар 2. (сумма) ахча; сделать ~ в сберкассу -сберкассе ахча дилла; срочный ~ -хан тоьхна охьадиллина ахча 3. перен. хазна; ценный ~ в науку - 1илмане мехала хазна
вкладка ж юкъадиллар (в журнале, книге)
вкладчик м, ~ца ж ахча охьадиллинарг
вкладыш м юкъадиллар
вклеивать несов., вклеить сов., что во что- юккъе лато; ~ лист в книгу -книги юккъе кехат лато
вклейка ж 1. (действие) чулатор 2. (вклеенный лист) чулатийнарг
вклинить, вклинить сов., что во что чутоха; ~ доску в щель -херонна чу у тоха
вклиниться, вклиниться сов., во что чу-даха; ~ в расположение противника- мостаг1 волчу чуваха
включатель м тех. латорг; ~ тока ток латорг
включаться несов. см. включиться; мотор не ~ется - мотор ца лета
включая предлог с вин. п. т1ехь, юкъахь; собрались все, ~ и стариков -баккхий нах а т1ехь массо а схьагулвелла
включительно нареч. чулоцуш; по март ~ -март чулоцуш
включить сов. 1) кого-что юкъадало; ~ учащихся в список - дешархой магlам юкъа бало 2) что, эл. доладалийта; (зажечь) лато; ~ мотор- мотор йолаялийта; ~ радио -радио йолаялийта; ~ свет- серло лато
включиться сов., во что 1) (вступить) юкъадаха; ~ в соревнование - йохье дала (или яхьаллн юкъа даха) 2) (начать действовать) лата; реже доладала; (зажечься) лата
вколачивать несов., вколотить сов., что во что чутоха; ~ гвоздь в стену -хьостам пенах чутоха
вколоть сов., что во что чу1отта, чудолла; ~ булавку во что-л. -маха цхьана xlyманна чуболла
вконец нареч. разг. т1аьххьара а; я ~ измучился- со т1аьххьара а х1оьттира
вкопать сов., что во что [аьхкина] дог1а; ~ столб [в землю] –б1ог1ам [лаьттах] бог1а
вкорениться сов., вкореняться несов. разг.орам хеца; обычай вкоренился –г1иллакхаша орам хецна
вкось нареч. раз; лодка ~ разрезала волны - кемано раз цоьстура тулг1енаш
вкрадчивый, -ая, -ое мекара; ~ые речи - мекара къамелаш
вкрадываться несов., вкрасться сов., во что [ца гуш] диса; в текст вкралась ошибка - текстехь г1алат диена ; вкрасться в доверие -тешам баккха
вкратце нареч. доцца; изложить дело ~ - г1уллакх доцца схьадийца
вкривь нареч. разг. aгlop, гома ; ~ и вкось - гома-ч1ома
вкруговую нареч. го баьккхина; я по ехал в город не прямиком, а ~ -со г1ала дуьххьал ца воьдуш, го баьккхина вахара ;чаша пошла ~- кедо го д1аболийра
вкрутить сов., что во что, разг. чухьовзо ;~ лампочку в патрон - лампа патарми чу хьовзо
вкрутую нареч. ч1аг1даллалц; сварить яйцо ~ -xloa ч1аг1даллалц кхехко вкус м в разн. знач. чам; горький ~ - къаь хьа чам; кислый ~ лимона -лимонан муьста чам; плоды, приятные на вкус - чам болу стоьмаш; попробовать на вкус - чоме хьажа; положить соли по ~у - чомехь туьха таса; одеваться со ~ом -чомехь т1е х1ума юха; это в моём ~е - иза сан чомехь ду; по его ~у - цуьнан чомехь
вкусить сов., что и чего высок. (изведать) чам кхета (или баккха); ~ счастья - ирсах чам баккха
вкусно 1. нареч. чоме[хь]; ~ пахнет - чоме хьожа йoгly; ~ готовить - чомехь юург ян 2. в знач. сказ. чоме[хь] ду; это очень ~ и ч1ог1а чомехь ду
вкусный, -ая, -ое чоме, чам болу; ~aя еда - чоме даар
вкусовой, -ая, -ое чоман; ~ые органы - чоман меженаш
влага ж т1уналла, хи; воздух, насы щенный ~ой – т1уналла йоьлла х1аваъ
владелец м, ~ица ж дерг, да; ~ец сада - беш ерг
владение с 1. (обладание) долахь хилар 2. уст. (напр. земельный участок) [долахь] латта 3. (территория) мохк; колониальные ~я - колонийн мехкаш; вступить во ~ - доладерза
владеть несов. I) кем-чем (иметь) хила; ~ имуществом -бахам хила 2) кем, перен. хила; одна мысль владеет им -цхьа ойл; ю цуьнан 3) чем (уметь обращаться) кара дерзо; хаа; ~ оружием -герз хаа 4) чел. (знать) хаа; ~ русским языком - оьрсийн мотт хаа
владыка — Элл
владычество с высок. олалла
влажнеть несов. т1ундала
влажность ж т1уналла; ~ воздуха - xlaваан т1уналла; ~ почвы -лаьттан т1уналла
влажный, -ая, -ое т1уьна; ~ый воздух- т1уьнан х1аваъ; ~ая земля –т1уьна латта
властвовать несов., над кем-чем (иметь власть) хьаькамалла дан; (господствовать) олалла дан
властелин м уст. 1едалхо
властный, -ая, -ое 1) (повелительный) хьаькамаллин; ~ жест -хьаькамаллин б1аьца 2) кратк. ф. (имеющий право) бакъо йолу[ш долу]; он не властен изменить что -нибудь - цхьа а хийцам бан бакъо йолуц вац и
властолюбивый, -ая, -ое хьаькамалла деза[ш волу]; ~ человек- хьаькамалла деза стаг
властолюбие с хьаькамалла дезар
власть ж 1) (право) бакъо; ~ председателя - председателен бакъо 2) ед. (орган) 1едал; верховная ~ -лаккхара 1едал 3) мн. власти -хьаькамаш; военные власти – т1еман хьаькамаш; местные власти - меттигера хьаькамаш ; ваша ~ -бакъо шуьгахь ю
влачить несов.: ~ жалкое существование - миска дуьне даа
влево нареч. (где, куда) аьрру aгlop; ~ от дороги - некъана аьрру aгlop
влезать несов., влезть сов. 1) (залезть) во что - чудала; нa что – т1едала; ~ в окно - корах чувала; ~ на дерево- дитта т1е вала; ~ в трамвай - трамвай т1е вала; влезть в комнату в грязных сапогах - боьхачу эткашца ц1а чу вала 2) (вместиться) чухоа; все вещи в чемодан не влезут - ерриге х1уманаш чамди чу хоьур яц ; ~ в долги - декхаршла ваха
влепить сов., влеплять несов., что: ~ пощёчину –т1ара эккхийта; ~ двойку- хьовззийна шиъ дилла
влёт нареч.: стрелять птицу ~ -т1ома доьддушехь олхазарна топ етта
влетать несов., влететь сов. 1) во что - чудан; ласточка влетела в окно- диллинчу корах чудеара ч1ег1ардиг 2) во что, разг. (вбежать) чуэккха 3) безл., кому –та1зар кхача (или хила); ему влетело за опоздание – т1аьхьависарна та1зар хилира цунна
влечение с безам бахар; испытывать ~ к чему-л. -цхьа х1ума безам баха ; сердечное ~ - деган безам
влечь несов. 1) кого-что к кому-чему (привлекать) т1еийзо; песня влекла к себе бойцов - эшаро т1еийзабора шена т1емалой 2) что (вызывать) передаётся понуд. глаголом типа дайта; загрязнение раны влечёт за собой нагноение - чов бехъяро ноткъа йойту
вливание с мед. чудоттар; внутривенное ~ - пхенаш чу молха тохар
вливать несов. см. влить; ~ по капле - цхьацца т1адам чуботта
вливаться несов. 1) см. влиться; 2) (о реке) [д1а]кхета; Аргун ~ется в Сунжу - Орга Соьлжах кхета
влипать несов., влипнуть сов., во что 1) (в липкое) чудаха 2) перен. прост. (попасть в неприятное положение) юкъадаха; влипнуть в грязную историю - боьхачу истори юкъаваха
влить сов., что во что 1) (налить внутрь) чудотта; ~ воду в бочку - боьшки чу хи дотта 2) перен. юкъаяло; ~ новые кадры в производство - производство юкъа керла кадраш яло
влиться сов., во что 1) (внутрь) юкъадаха 2) (слиться) д1акхета; ручеёк ~лся в большой ручей - татол д1акхийтира доккхачу хих 3_) перен. (включиться) юкъадаха; ~лись новые кадры - керла кадраш юкъаяхна
влияние с 1) 1аткъар, 1аткъам; ~ солнечных лучей на организм -организмана маьлхан з1енарш 1аткъар; оказать ~ на молодёжь- кегийрхошна 1аткъам бан 2) (сила власти, авторитет) дош дар; человек с большим ~м - дика дош дог1у стаг
влиятельный, -ая, -ое 1аткъаме, 1аткъам болу, лору[ш волу]; он человек ~- иза лоруш стаг ву
влиять несов., на кого-что 1аткъам бан; он плохо ~ет на меня - цо вон 1аткъам бо суна
вложение с 1. (действие) [чу]диллар 2. фин., эк. диллар ;письмо с денежным ~м - ахча юкъадиллина кехат
вложить сов., что во что I) (внутрь) [чу]-дилла; ~ саблю в ножны - тур батта дилла 2) фин., эк. дилла; ~ капитал в строительство – г1ишлошна капитал дилла 3) перен. т1ехьажо, т1едахийта; ~ все силы в работу -берриг а ницкъ балха т1ебахийта
вломиться сов., во что, разг. чуэккха; ~ в комнату- ц1а чу эккха ; ~ в амбицию – ч1ог1а дегабаам бан
влюбиться сов. дезадала, безам баха; ~ в девушку –ио1 езаяла ; ~ по уши- даъал дагадоха
влюблённый, -ая, -ое 1) (любящий) тж. в знач. сущ. ~ый м, ~ая ж деза[рг], дезаш дерг, безам бахна[рг]; ~ый юноша- безам бахна жима стаг; встреча ~ых- безарш цхьаьнакхетар 2) (выражающий любовь) дезаделлачуха, везавелла; он смотрел на неё ~ыми глазами - иза езаелла хоьжура и цуьнга; он влюблён в свою работу - иза шен болх дагабоьхна ву
влюбчивый, -ая, -ое разг. атта везалу[ш йолу]
вменить сов.: ~ кому-л. что-л. в вину - цхьана х1уманна т1ехь цхьахъ бехкедан (или цхьаьннан бехк бан); ~ в обязанность -декхарийлахь ван
вменяемость ж юр. кхетамехь хилар.
вменяемый, -ая, -ое юр. кхетамехь волу; суд признал подсудимого вполне ~ым - бехкениг вуьззина кхеташ хилар сацийра суьдо
вместе нареч. цхьана; работать ~ -болх цхьана бан; ~ с другом –доттаг1чуьнца [цхьана] ; ~ с тем - цу т1е
вместилище с чудухкийла, чоь; ~ для зерна - ялта чудухкийла
вместимость, вместительность ж чухоам; ~ чемодана- чамдин чухоам; ~ вагона - вагонан чухоам
вместительный, -ая, -ое чухоаме; ~ый чемодан чухоаме чамда; ~ая комната - чухоаме ц1а
вместить сов., кого-что чухоа; зал не мог ~ всех желающих- зала чу ца хоьура берриш а бахка луурш
вместиться сов. чухоа; вещи ~лись в чемодан –х1уманаш чамди чу хоьира
вместо предлог с род. п. метта; иди в театр ~ меня - театре г1о сан метта; взять одну книгу ~ другой- цхьа книга вукхуьнан метта схьаэца
вметать сов., вмётывать несов., что чутега
вмешательство с юкъаг1ортар; вооружённое ~ - герзаца юкъаг1ортар; хирургическое ~ эт1ор, операци яр
вмешать сов., кого во что (впутать) юкъадало, юкъахьакхо, юкъадахийта; его ~ли в скверное дело - вочу г1уллакха юкъа валийна иза
вмешаться сов., во что юкъаэккха, юкъахьакхадала, юкъаг1орта; ~ в спор- къовсама юкъаг1орта; ~ в разговор- къамела юкъа г1орта
вмешиваться несов. см. вмешаться; не ~йся в чужие дела! - нехан г1уллакхаш юкъа ма гlepтa!
вмиг нареч. разг. цу сохьта, б1аьрган нег1ар тохале
вмятина ж ведйина меттиг, чута1е
вмять сов., что чута1о
внаём, внаймы нареч. йолах; сдаётся ~(объявление) - йолах ло
внакидку нареч.; т1екхоьллина; носить пальто ~ пальто –т1екхоьллина лело
внакладе нареч. прост.: остаться ~ - зен хила
внакладку нареч. разг. [шекар] чутесна; пить чай ~ -чай [шекар] чутесна мала
вначале нареч. юьхьенца; ~ было легко - юьхьенца атта дара
вне предлог с род. п. 1) (за пределами) ара; ~ города – г1алал ара 2) (без) доцуш; ~ конкурса - конкурс йоцуш; пройти ~ очереди –paг1 йоцуш чекхвала; ~ опасности - кхерам боцуш ; быть ~ себя от гнева –оьг1азвахна ша х1ун до ца хууш хила; ~ себя от радости - хазахетта ша х1ун до ца хууш ву
вне= цхьана х1уманна «ара, арахьара» маь1на долу чолхечу дешнийн хьалхара дакъа, мас.: внешкольный - школал арахьара
внедрение с I. (по гл. внедрить) юкъадалор; ~ достижений науки в производство - 1илманан кхиамаш производствона юкъабалор 2. (по гл. внедриться) юкъадар
внедрить сов., что во что юкъадало; ~ в производство новые методы труда - къинхьегаман керла кепаш производство юкъа яло
внедриться сов., в кого-что юкъадала
внезапность ж ц1еххьашхалла; ~ нападения – т1елатаран ц1еххьашхалла
внезапный, -ая, -ое ц1еххьана; ~ая смерть- ц1еххьана валар;~ый отъезд – ц1еххьана ц1ера валар; ~о (нареч.) поднялась метель - ц1еххьашха дарц делира
внеклассный, -ая, -ое классал арахьара, классехь доцу; ~ое чтение - классал арахьара ешар
внеклассовый, -ая, -ое классийн доцу
внематочный: ~ая беременность мед. беран ц1а чохь доцуш пхоралла
внеочередной, -ая, -ое рог1ехь доцу; ~ съезд - рог1ехь йоцу съезд; ~ отпуск- рог1ехь йоцу отпуск
внеплановый, -ая, -ое планехь доцу; ~ая работа - планехь боцу болх
внесение с 1) (внутрь) чудахьар 2) (уплата) д1адалар; ~ квартирной платы квартирах мах д1абалар 3) (добавление, выдвижение) юкъадалор; ~ предложения - предложени юкъаялор 4) (применение) тасар; ~ удобрений в почву - лаьтта удобренеш тасар
внеслужебный, -ая, -ое г1уллакхехь доцу; ~ое время – г1уллакхехь воцу хан
внести сов. 1) кого-что (внутрь) чудахьа; ~ вещи в вагон – х1уманаш вагон чу яхьа 2) что (уплатить) д1адала; ~ квартирную плату - квартирах лург д1адала 3) что (сделать, включить) юкъадало; ~ предложение- предложени юкъаяло; ~ в список -списки юкъадало 4) что (применить) таса; ~ удобрения в почву - лаьтта удобренеш таса ; ~ ясность в какой-л. вопрос -цхьа хаттар кхетаме дан
внешкольный, -ая -ое школал арахьара; ~ая работа - школал арахьара болх
внешнеполитический, -ая, -ое арахьарчу политикин; ~ курс - арахьарчу политикин курс
внешнеторговый, -ая, -ое арахьарчу механ; ~ые связи- арахьарчу механ з1енаш
внешний, -яя, -ее в разн. знач. т1ехулара, арахьара; ~ий вид – т1ехулара куц; ~яя политика - арахьара политика; ~ий угол - арахьара маь1иг; ~ий мир -арахьара дуьне; ~е (нареч.) он спокоен –т1ехула сапарг1ат ву иза
внешность ж куц, васт; приятная ~ - безаме куц
внештатный, -ая, -ое штатехь доцу; ~ сотрудник - штатехь воцу къинхьегамча
вниз нареч. чу=, охьа=; бежать ~ - охьаида; ~ по лестнице - лами т1ехула охьа; спуститься ~ -охьавосса; ~ по .реке - хица охьа ; ~ головой - [корта] 1ункар
внизу нареч. лахахь
вникать несов., вникнуть сов., во что- духе кхиа, кхета; ~ в суть дела – г1уллакхан духе кхиа; ~ в слова учителя - хьехархочун дешнех кхета
внимание с тергам, терго; слушать со ~-ем - тергамца ладог1а; оставить без ~я - тергам ца бан
внимательность ж тергам [хилар], терго [хилар]
внимательный, -ая, -ое тидаме, тергаме; ~ый ученик - тергаме дешархо; он ~о-[нареч.) слушал - цо тергам беш ладуг1ура
вничью нареч. цхьа а ца тоьлуш; закончить партию ~ - цхьа а ца тоьлуш, бал чекхбаккха
внове в знач. сказ.: ему всё ~ - цунна дериг а керла ду
вновь нареч. 1) (снова) юха; увидеться ~ -юха а ган 2) (только что) керла; ~ прибывший - керла т1евеанарг
внук м (сын сына) к1ентан к1ант; (сын дочери) йоь1ан к1ант; внуки мн. собир. (дети сына) к1ентан бераш; (дети дочери) йоь1ан бераш; старик с детьми и ~ами -воккха стаг берашций, к1ентан берашций
внутренней, -яя, -ее в разн. знач. чоьхьара, чуьра; ~ие двери -чуьра не1арш; ~ее море - чоьхьара х1орд; ~ие законы развития языка -мотт кхиаран чуьра законаш; ~яя торговля -чоьхьара махлелор; ~ий угол мат. чоьхьара са ; ~ие болезни - кийрара лазарш
внутренность ж 1) (внутренняя часть) чоь; ~ть дома – ц1енойн чоь 2) мн. ~ти (нутро) кийра; (внутренние органы) чо-ко, дог-пах; чуьйраш (кишки)
внутренняя — чоьхьара, ошибка ~ чоьхьара гlалат
внутри нареч. и предог с род. п. юккъехь; все люди находились ~ - берриш а нах юккъехь бара; ~ города – г1али юккъехь
внутри= «=чуьра», «чоьхьара» маь1на долу чолхечу дешнийн хьалхара дакъа, мас.: внутригосударственный - пачхьалкхан чоьхьара
внутривенный, -ая, -ое пхенаш чуьра; ~ое вливание - пхенаш чу молха тохар
внутрипартийный, -ая, -ое партин чоьхьара; ~ая демократия - партин чоьхьара демократи
внутрь нареч. и предлог с род. п. чу, юккъе; повернуть острым концом ~ -ира юьхьиг чухьовзо; войти ~ дома - ц1а чу даха
внучка ж (дочь сына) к1ентан йо1; (дочь дочери) йоь1ан йol; бабушка со своими ~ми - денана шен к1ентан берашца
внушать несов. см. внушить ; ~ть опасения - даг чу кхерам тийса; он ~ет мне отвращение - цо шех дог ца лотуьйту
внушение с 1. (воздействие) передаётся масдаром побуд. формы типа дайтар 2. (наставление) хьехам; родительские ~я -ден-ненан хьехамаш
внушительный, -ая, -ое (значительный) дикка [дог]; ~ая сила- дикка ницкъ; ~ый вид -дика куц-кеп; ~ое слово- дог тешо дош; ~о (нареч.) говорить - тешош дийца
внушить сов., что кому, перев. побуд. формой глаголов: ~ чувство жалости - къахетийта; ~ кому-л. какую-л. мысль- цхьанна цхьа ойла дагаяийта
внятность ж къаьсташ хилар; ~ речи - къамел къаьсташ хилар
внятный, -ая, -ое къаьсташ [долу]; ~ое произношение- къаьсташ алар; он говорил ~о (нареч.)- цо къастош дуьйцура
внять сов., кому-чему тергаме хила; хаза; ~ чьей-л. просьбе- цхьаьннан дехарна тергаме хила
во «в» метта шала мукъазчу элпашна хьалха лела дешхьалхе, мас.: во двор- керта, во сне – г1енахь, во рту - багахь
во= «в» метта й-ний, о-ний, цхьацца цхьаьнадог1угу мукъазчу элпашна хьалха лела дешхьалхе, мас.: войти - чудала, вооружить - герз дала, вогнуть- чусатто
вобла ж чабакх-ч1ара
вобрать сов., что 1) (всосать, втянуть) чуоза; земля вберёт всю влагу -лаьтто ерриге а т1уналла чуузур ю; ~ воздух - xlo чуоза 2) что у кого (перенять) схьаэца; ~ в себя всё лучшее - дерриг диканиг схьаэца
вовек, вовеки нареч. 1) (вечно, навек) гуттар, даим 2) (с отриц.— никогда) цкъа а; ~ не забуду - цкъа а дицлур дац
вовлекать несов., вовлечь сов., кого-что во что юкъаоза; ~ в работу- балха юкъа оза
вовне нареч. арахь
вовремя нареч. шен хен[н]ахь; явиться ~ - шен хеннахь ван; не ~ попал- шен хенахь ца кхечи
вовсе нареч. разг.: ~ не требуется - эшшане а ца оьшу; я ~ этого не хочу- иза лаъане а ца лаьа суна
вовсю нареч. разг. ма-хуьллу; луна светит ~ -бутт ма-хуьллу серлабаьлла; бежал ~ - ма-хуьллу ведира
во-вторых вводн. сл. шолг1а-делахь
вогнать сов. 1) кого во что (загнать) чулалла 2) что во что (вбить) чутоха, часто понуд. ф.; ~ гвоздь в стену- хьостам пенах чу тоха ;~ в гроб -коша волла; ~ в краску- ц1ийвалийта; ~ в пот- хьацар тохийта
вогнутый, -ая, -ое чусеттина, чутаь1на, чукхетта; ~ое стекло- чусеттина ангали
вогнуть сов., что чусатто, чута1о
вогнуться сов. чусатта, чутаТа
вода ж в разн. знач. хи; колодезная ~ - г1унан хи; родниковая ~ - шовда[нан хи]; стоячая ~- сецна лаьтта хи; дождевая ~ -дог1анан хи; пресная ~ -теза хи; идти по воду- хи дан ваха; фруктовая ~- стоьмийн хи; минеральные воды -дарбанан хиш; держаться на воде - хи т1ехь сацавала; спустить судно на воду- хикема хи т1е хеца; ехать по воде (или водой) -хица ваха ; седьмая ~ на киселе - хьожа кхетта гергарниг; чистой воды – ц1ена бакъ; как рыба в воде - хи чохь ч1ара санна; как в воду канул -хи чу боьжна т1улг санна д1авайра; как в воду опущенный - хи чу 1оьттича санна; воды не замутит- бага боьллича п1елг а 1овшур бац; их водой не разольёшь -уьш хица а къасталур бац; быть тише воды, ниже травы - тийна-таь1на хила; много воды утекло - дукха хиш д1аихна; лить воду на чью-л. мельницу- цхьаьннан беранна т1е хи дитта; толочь воду в ступе - махка чохь хи эта; вывести кого-л. на чистую воду - цхьаъ ма-варра гучуваккха (или 1ораваккха); выйти сухим из воды - коьртара чо а ца бужуш, к1елхьарвала
водворение с 1. (по гл. водворить) 1) даха хаор 2) перен. д1ах1оттор 2. (по гл. водвориться) 1) даха хаар 2) перен. д1ах1оттар
водворить сое. 1) кого-что, куда (поселить) даха хао; ~ в новый дом -керлачу ц1а чу баха ховшо 2) что перен. (установить) д1ах1отто; ~ порядок- къепе д1ах1отто
водвориться сов. I) где (поселиться) даха хаа; ~ться в новом доме- керлачу ц1еношкахь ваха хаа 2) перен. (установиться) д1ах1отта; ~лся порядок - къепе д1ах1оьттира
водевиль м театр, водевиль (илли а олуш, йоцца язйина пьеса)
водитель м лелорхо; ~ автобуса - автобус лелорхо
водительский, -ая, -ое лелорхочун; ~ие права - лелорхочун бакъонаш
водить несов. 1) кого (вести, сопровождать) дига, лело; я вожу детей на прогулку - ас бераш лела дуьгу; ~ слепого – б1аьрзениг лело 2) что (управлять) лело; он водит автобус - цо автобус лелайо; он много лет водил корабли -дуккха а шерашкахь хикеманаш лелийна цо 3) чем по чему хьекха, лело; ~ карандашом по карте - карти т1ехула къолам лело (или хьекха); ~ смычком по струнам - мерзашна т1eхула 1ад хьекха ; ~ дружбу с кем-л. - цхьаьнца доттаг1алла лело; ~ за нос - левеш лело
водиться несов. 1) хила; в озере водится рыба - 1ам чохь ч1ерий ду 2) с кем, разг. лела ; как водится - гуттар ма-дарра; гуттар санна
водка ж къаьркъа
водник м хихо
водный, -ая, -ое хин; ~ транспорт- хин транспорт; ~ спорт- хин спорт
водо= хи, хи= («хи»» маь1на долу чолхечу дешнийн хьалхара дакъа), мас.: водолечение - хица дарба [лелор]
водобоязнь ж мед. хьерадалар
водовоз м хикхоьхьург
водовозный, -ая, -ое хи кхоьхьу; ~ая бочка - хи кхоьхьу боьшка; ~ая кляча- хи т1е лело алаша
водоворот м к1урк1мани, айма ; ~ жизни -дахаран к1урк1мани
водогрейка ж хидохдийриг (пхьег1а)
водогрейный, -ая, -ое хи дохден; ~ котёл - хи дохден яй
водоём м 1ам
водоизмерительный, -ая, -ое хи дусту; ~ые приборы - хи дусту прибораш
водоизмещение с хин барамалла; судно ~ в десять тысяч тонн - итт эзар тонна хин барамаллин кема
водокачка ж хиузург, хитоттург
водолаз м водолаз
водолазный, -ая, -ое водолазан; ~ костюм - водолазан костюм
водолечебница ж хин дарабанаш леладойла (хица дарбанаш лело больница)
водолечение с хин дарба [лелор]
водомер м хидустург
водонапбрный, -ая, -ое хи тотту; ~ая башня - хи тотту б1ов
водонепроницаемый, -ая, -ое хи чекх ца долу; ~ая ткань -хи чекх ца долу к1ади
водонос м (человек) хикхоьхьург
водоносный, -ая, -ое хи долу; ~ слой земли - лаьттан хи долу г1ат
водоотводный, -ая, -ое хи д1аоьхуьйту; ~ канал хи д1аоьхуьйту саьнгар
водоочистительный, -ая, -ое хи ц1анден; ~ фильтр - хи ц1анден фильтр
водопад м чухчари
водоплавающий, -ая, -ее зоол. хин; ~ие птицы- хин олхазарш
водоподъёмник м хикховсург
водоподъёмный, -ая, -ое хи кховсу; ~ механизм - хи кховсу механизм
водопой м 1. (действие) хи малор 2. (место) руьйта, химолийла
водоприёмник м хигулдийриг; (резервуар) хи1о1ийла
водопровод м водопровод, хитоттург
водопроводный, -ая, -ое хи тотту, хи дало (или лело); ~ая труба - хи дало бирг1а
водопроводчик м хидалорхо
водопроницаемый, -ая, -ое хи чекхдолу
водоразборный, ~ая, -ое: ~ая колонка - хиоьцийла, кран
водораздел м геогр. хидоькъе
водорез м мор. меран дукъ
водородный, -ая, -ое водородан; ~ая бомба водородан бомба
водоросли мн. бот. хин бецаш, пхьадаран хьесий
водосброс, водослив ж хид1ахоьцийла
водоснабжение с хи латтор; городское ~ - г1алин хи латтор
водоспуск м хид1ахоьцург
водосток м хид1аг1ойла
водостроный, -ая, -ое хи д1адохуьйту; ~ые трубы - хи д1адохуьйту бирг1анаш
водоупорный, -ая, -ое хина ч1ог1а; ~ клей -хина ч1ог1а клей
водохранилище с хи латтийла
водочный, -ая, -ое къаьркъанан
водружать несов., водрузить сов., что д1адог1а; ~ знамя победы - толаман байракх д1айог1а
водянистый, -ая, -ое 1) хи долу; ~ая земляника - хи долу ц1азамаш 2) (бесцветный) хин басахь; ~ые глаза- хин басахь б1аьргаш
водянка ж мед. хи xloттap
водяной, -ая, -ое хин; ~ой паук- хин гезг; ~ая мельница - хин хьер
водяной 2 м фольк. хин нана
воевать несов., с кем-чем т1ом бан
воедино нареч. цхьаьна; слиться ~ - цхьаьна э
воен= «эскаран» маь1на долу, чолхечу дешнийн хьалхара дакъа, мас.: военврач - эскаран лор
военачальник м эскаран хьаькам
военизация ж т1аме дерзор
военизировать сов. и несов., кого-что т1аме дерзо; ~ промышленность -промышленность т1аме ерзо
военком м (военный комиссар) военком (эскаран комиссар)
военкомат м (военный комиссариат) военкомат (эскаран комиссариат)
военкор м (военный корреспондент) военкор (эскаран корреспондент)
военно=, военно- «эскcapaн», «т1еман-» маь1на долу чолхечу дешнийн хьалхара дакъа, мас.: военнослужащий - эскаран г1уллакххо, военно-стратегический – т1еман-стратегин
военно-воздушный, -ая, -ое т1еман-х1аваан; ~ые силы -т1еман-х1аваан ницкъаш
военно-морской, -ая, -ое т1еман-х1ордан; ~ флот- т1еман-х1ордан флот
военнообязанный м, ~ая ж эскаран декхарийлара
военнопленный м т1еман йисар
военно-полевой, -ая, -ое т1еман-аренан; ~ суд – т1еман-аренан суд
военнослужащий м, ~ая ж эскаран (или т1еман) г1уллакхъхо
военный, -ая, -ое 1. т1еман; ~ая промышленность- т1еман промышленность; ~ый округ- т1еман округ; ~ое время –т1еман зама; ~ая служба – т1еман г1уллакх 2. в знач. сущ. ~ый м эскархо
военрук м (военный руководитель) военрук (эскаран куьйгалхо)
военщина ж собир. неодобр. т1емахой
вожак м 1) (проводник) лелорг, хьалхаваьлла леларг; ~ с медведем - ча лелорг 2)(в стаде) кхокха бож 3) (руководитель) баьчча
вожатый м 1) тж. ~ая ж (руководитель отряда) вожати ( отрядан баьчча) 2) (проводник) хьалхаваьлларг 3) (вагоновожатый) вагонча вожделение с дагадохар
вождение с лелор; искусство ~я самолёта - кема лелоран исбаьхьалла
вождь м баьчча;
вожжи мп. (ед. вожжа ж урх) архаш
воз м 1) ворда; на ~у - вордан т1ехь; ~ сена - элан ворда; ~ дров -дечиган ворда 2) перен. разг. (множество) ворда; у него целый ~ новостей- дийнна ворда керла хабарш ду цуьнан ; что с ~у упало, то пропало посл. охьадоьжнарг - дайначун метта аьлла
воз= (возо=, вос=) приставка, обозначающая: 1) (направленность действия, движения вверх) хьала=, мас.: возвести - хьаладотта 2) (вновь происходящее действие) юха=, карла=, мас.: возобновить - юхадоло; карладаккха 3) (ответное действие) дала, дан, мас.: вознаградить – совг1ат дала
возбраняться несов. уст. ца маго, дехка; ходить по траве ~ется -баца т1ехула лела магош дац
возбудимость ж карзахалла; ~ человека - стеган карзахалла
возбудимый, -ая, -ое карзахе
возбудитель м карзахдоккхург; ~ болезни - цамгар карзахйоккхург
возбудить сов. 1) кого-что (взволновать) карзахдаккха; ~ нервы - нерваш карзахъяха 2) кого (восстановить) дуьхьалдаккха; ~ всех против себя - массо а шена дуьхьалваккха ; ~ аппетит - аппетит айа; ~ ненависть - цабезам карзахбаккха; ~ судебное дело - дов суьде дала
возбудиться сов. карзахдала
возбуждающий, -ая, -ее карзахдоккху; ~ее средство - мед. карзахвоккху молха
возбуждение с 1. (по гл. возбудить) 1) харзахдаккхар 2) дуьхьалдаккхар 2. (по гл. возбудиться) карзахдалар; прийти в ~ - карзахдала ; ~ дела в суде- дов суьде далар
возбуждённый, -ая, -ое карзахдина; карзахдаьккхина; ~ вид - карзахваьлла гар
возведение с д1ах1оттор, хьалах1оттор, дог1ар; ~ здания – г1ишло д1ах1оттор ; ~ обвинения на кого-л.- цхьаьннан бехк бар; ~ в степень мат. даржехь эцар
возвеличивать несов., возвеличить сов., кого-что [сийлахь] даздан
возвести сов. I) что д1ах1отто, хьаладотта, хьалах1отто; ~ стены - пенаш хьалах1отто 2) кого (в звание, степень) [хьала]-ваккха (звание яла) ; ~ обвинение на кого-л.- цхьаьннан бехк бан; ~ пять в квадрат- пхиъ ша-шеца эца; ~ на престол - паччахь ван
возвестить сов., возвещать несов., что, о чём д1акхайкхо; ~ о победе - толам д1акхайкхо
возврат м юхадалар, юхадерзор; ~ ссуды - ссуда юхадерзор ;без ~а - юха ца луш
возвратить несов., кого-что [юха]дерзо, [юха]дала; см. тж. вернуть
возвратиться сов. [юха]дан; юхада; см. тж. вернуться
возвратный, -ая, -ое 1) (обратный) юхадог1у; ~ый путь- юхабог1у некъ 2) (повторяющийся) юх-юха хуьлу; ~ый тиф - юх-юха хуьлу ун 3) грам. дерзоран; д~ое местоимение - дерзоран ц1ерметдош; ~ый залог- дерзоран залог
возвращение с 1. (по гл. возвратить) юхадерзор, юхадалар 2. (по гл. возвратиться) юхадерзар, юхадар; по ~и - юхадеача
возвысить сов., кого-что лакхадаккха ; ~ кого-л. в глазах других -кхечарна хьалха цхьаъ вазван; ~ голос – т1ечийха
возвыситься сов. лакхадала
возвышаться несов. 1) см. возвыситься; 2) (выситься) ирахдахна хила; над озером ~лись горы - 1ам т1ехула ирхдахна лаьмнаш
возвышение с 1. (по гл. возвысить) лакхадаккхар 2. (по гл. возвыситься) лакхадалар 3. (возвышенное место) лакхе
возвышенность ж 1) геогр. акъари 2) (мыслей, чувств) айамалла
возвышенный, -ая, -ое 1) айаделла; ~ое место - айаелла меттиг 2) перен. айаме; ~ые цели - айаме 1алашонаш
возглавить сов., возглавлять несов., кого-что куьйгалла дан; ~ комиссию- комиссина т1ехь куьйгалла дан
возглас м цloгla тохар; ~ радости - хазахетарна цloгla тохар; ~ы с мест- меттигашкара схьа ц1ог1а деттар
возгонка ж хим. дерзар
возгонять несов. хим. дерзо
возгордиться сов., чем курадала, куралла ян; ~ своими успехами - шен кхиамашна куралла ян
воздавать несов., воздать сов.: ~ должное кому-л.- цхьанна хьакъ дерг д1адала; ~ злом за добро- диканна дуьхьал вон дан
воздвигать несов., воздвигнуть сов., что дог1а; ~ здание – г1ишло йoгla
воздействие с 1) т1е1аткъор; физическое ~ - ницкъ т1е1аткъор 2) 1аткъам; оказать на кого-л. моральное ~ - цхьанна оьздангаллин 1аткъам бар
воздействовать сов. и несов., на кого-что 1аткъам бан; ~ на ребёнка лаской - берана хьастарца 1аткъам бан
возделать сов., возделывать несов., что лело; возделывать овощи -хасстоьмаш лело
воздержавшийся м юхаозаделларг; при голосовании ~хся не было - кхаж тосуш юхаозабелларш бацара
воздержание с юхаозадалар
воздержанность ж юхаозалуш хилар; ~ в еде - юучунна т1ехь юхаозалуш хилар
воздержанный, -ая, -ое юхаозалу[ш долу]
воздержаться сов., воздерживаться несов., от чего юхаозадала; ~ от еды - юучух юхаозавала; ~ от голосования - куьг ца ойуш саца
воздеть сов. уст.: ~ руки - куьйгаш охьа
воздух м х1аваъ; дышать ~ом- х1авааца сада1а; орёл кружит в ~е - аьрзу хьийза х1аваэхь; бывать на ~е – х1аваэхь лела; надуть шар ~ом - махаца шар (или кит) юса; свежий ~ - ц1ена х1аваъ; на вольном ~е – х1аваэхь (бешахь, г1алал арахь); поднять на ~ - эккхийта; он необходим мне как ~- х1аваъ санна оьшу суна иза
воздухоплавание с х1аваэхула лелар
воздухоплаватель м xlaвaaxo
воздушный, -ая, -ое х1аваан; ~ое пространство – х1аваъ долу меттиг; ~ый корабль – х1аваан кема; ~ый шар – х1аваан шар (или кит); ~ое охлаждение – х1авааца шелдар; ~ое сообщение – х1аваан некъаш; ~ый бой – х1аваан т1ом; ~ая волна- х1аваан тулг1е ; строить ~ые замки – г1амаран г1аланаш ян; послать ~ый поцелуй - барт бахьийта
воззвание с кхайкхам; ~ к народу - халкъе кхайкхам
воззвать сов. см. взывать
воззрение с кхетам; материалистические ~я - материализмин кхетамаш
возить несов. 1) кого-что кхехьа; (доставлять) лело; ~ дрова из леса -хьуьнхара дечиг кхехьа; ~ почту - пошт лело 2) чем, по чему, разг. хьекха; ~ рукавом по столу - стоьла т1ехула пхьош хьекха
возиться несов. в разн. знач. далла; дети возятся на полу-бераш ц1енкъахь дохку; он возится с детьми - иза берашца воллу; ~ с укладкой вещей –х1уманаш д1айохкуш валла; не возись — опоздаешь!- валла ма валла, т1ахьавуьсур ву хьо
возка ж кхехьар
возлагать несов. см. возложить ; ~ надежды на кого-л.- цхьаннах дегайовхо хила; ~ ответственность на кого-л.- жоьпалла цхьанна т1едожо (или т1едилла)
возле нареч. и предлог с род. п. улло, юххе; чемодан лежал ~ - чамда 1уьллура уллохь; машина остановилась ~ дома - машина сецира ц1ийна юххехь
возложить сов., что 1) на что или к чему (положить) дилла; ~ венки на могилу (или к могиле)- коша т1е кочарш дахка 2) на кого (поручить) –т1едилла; ~ на кого-л. ответственность- цхьанна жоьпалла т1едилла; ~ на кого-л. обязанность- цхьанна декхар т1едилла
возлюбленный м везарг; ~ая ж езарг
возмездие с бекхам; справедливое ~ - нийса бекхам
возместить сов., возмещать несов., что чем -меттах1отто; ~ убытки- зенаш меттах1отто; ~ потерянное время усиленной работой - яйъина хан сиха болх барца меттах1отто
возмещение с 1. (действие) меттах1оттор; ~ расходов - харжаш меттах1оттор 2. (то, чем возмещается что-л.) меттах1отторг; получить ~ за убытки - зенаш меттах1отта
возможно 1. нареч. при сравн. ст. ма-кхоччу; ~ скорее - ма-кхоччу сиха 2. в знач. сказ. тарлун ду, хила мега; это ~ - иза тарлуш ду 3. вводн. сл.: он, ~, придёт - иза ван тарло
возможность ж 1) таро [хилар], йиш; ~ть решения вопроса – г1уллакх къасто таро хилар 2) (удобный случай) таро, йиш; представилась ~ть поехать на юг - къилбехьа ваха таро хилира; при первой ~ти - таро ма хилли 3) мн. ~ти таронаш; производственные ~ти - производствон таронаш; до последней ~ти – т1аьххьара таро кхаччолц
возможный, -ая, -ое 1. тарлун; ~ое дело- тарлун г1уллакх 2. в знач. сущ. ~ое с тарлург; сделать всё ~ое дан тарлург дерриг а дан
возмужалый, -ая, -ое г1еметтах1оьпина
возмужать сов. г1еметтах1отта; юноша ~л – к1ант г1еметтах1оьттина
возмутительно 1. нареч. эрг1ада; он ~ ведёт себя - иза эрг1ада лела 2. в знач. сказ. бегаш бац; это ~! - иза бегаш бац!
возмутительный, -ая, -ое эрг1ада; ~ поступок- эрг1ада х1ума
возмутить сов., кого эрг1аддаккха
возмутиться сов., чем эрг1аддала; ~ грубым поведением - къоршаме леларна эрг1адвала
возмущение с эрг1аддахар
возмущённый, -ая, -ое 1. прич.: я возмущён его поступком - цо динчо эрг1адваьккхина со 2. прил. эрг1ада; ~ый голос – эрг1ада аз; ~о (нареч.) говорить - эрг1аддахна къамел дан
вознаградить сов., вознаграждать несов., кого мах бала, совг1ат дала; ~ за труд- къинхьегамна мах бала
вознаграждение с I. (действие) мах балар, совг1ат далар; ~ за хорошую работу-дика балх барна мах балар 2. (плата) мах; получить ~ - мах эца
возненавидеть сов., кого-что ца деза, гамдала
вознести сов.: ~ кого-л. до небес - цхьаъ стигала кхаччалц айа
вознестись сов. 1) (подняться ввысь) айадала 2) (возгордиться) курадала
возникновение с 1) (зарождение) кхолладалар, д1адоладалар; ~ жизни на земле - дуьненна т1ехь дахар д1адоладалар 2) (начало) [дола]далар; ~ пожара – ц1е ялар 3) (появление) дагадар, кхолладалар
возникнуть сов. 1) (зародиться) кхолладала, д1адоладала 2) (начаться) [дола]дала; возник пожар – ц1е яьлла 3) (появиться) дагадан, кхолладала; у него ~ла мысль... - цунна ойла дагаеара...
возница м говрашлохкург, ворданча
возня ж 1) (шум) гlовгla; дети подняли ~ю - бераша гloвгla эккхийтира 2) (хлопоты) дезар; с огородом много ~и - хасбешаца дезарш дукха хуьлу 3) перен. (интриги) хьийзар
возо= лела «воз=» дешхьалхенан метта цхьацца мукъазчу аьзнаш хьалха, мас.: возомнить о себе - шех моттадала
возобновить сов., что (начать снова) юхадоло; (продолжить) карладаккха; ~ работу - бэлх юхаболо; ~ прерванный разговор - сацийна къамел карладаккха
возобновиться сов. (начаться снова) юхадоладала; (продолжиться) карладала; занятия ~лись - занятеш юхайолаелла
возобновление с 1. (по гл. возобновить) юхадолор; карладаккхар 2. (по гл. возобновиться) юхадоладалар; карладалар
возомнить сов.: ~ о себе - шех моттадала
возражать несов. см. возразить; вы не ~ете?- дуьхьал-м дац шу?; я не ~ю- со дуьхьал вац
возражение с дуьхьало; без ~й - дуьхьалонаш йоцуш; ~й нет- дуьхало яц
возразить сов. дуьхьал хила; ~ докладчику- докладчикана дуьхьал хила; ~ на чьи-л. слова - цхьаьннан дешнашна дуьхьал хила; ~ против чего-нибудь- цхьанна дуьхьал хила
возраст м хан; в детском ~е - беран хенахь; человек преклонного ~а - хан яхна стаг; призывной ~ - эскаре вуьгу хан; в ~ двадцати лет - ткъа шо хан йолуш; он одного ~а с тобой - хьан хенара ву иза ; выйти из какого-л. ~а- цхьана хенара вала
возрастать несов., возрасти сов. кхиа, доккха хила, совдала, деба, алсамдала; силы возросли – ницкъаш алсамбевлла; население возросло -бахархой дебна
возродить сов., кого-что дендан, ~ промышленность- промышленность денъян
возродиться сов. дендала
возрождение с 1. (по гл. возродить) дендар; ~ народного хозяйства -халкъан бахам денбар 2. (по гл. возродиться) дендалар; ~ городов – г1аланаш денъялар ; эпоха Возрождения ист.- Возрожденин зама
возчик м киранча
возыметь сов., что доладала; лекарство ~ло действие - молханах дарба хила доладелла
воин м эскархо, салти, т1емало
воинский, -ая, -ое эскархойн, салтийн, т1емалойн; ~ая обязанность -эскархойн декхар; ~ая присяга – т1емалойн ч1аг1о
воинственный, -ая, -ое 1) майра; ~ый народ - майра къам 2) т1еман; ~ые планы – т1еман планаш
воинство с собир. уст. эскар
воинствующий, -ая, -ее къийсам[е латто]
воистину нареч., вводн. сл. баккъалла а; ~ великие задачи -баккъалла а сийлахь-даккхийн декхарш
вой м yгlap; ~ собаки – ж1аьлин yгlap; ~ ветра - механ yгlap
войлок м истанг, б1ег1иг; кусок ~а б1ег1иган кийсик
войлочный, -ая, -ое истанган, б1ег1иган; ~ая шляпа – б1ег1иган куй; ~ый ковёр - истанг
война ж т1ом; Великая Отечественная ~ -Сийлахь-Боккха Даймехкан т1ом; гражданская ~ - граждански т1ом; мировая ~ -дуьненан т1ом; холодная ~- шийла т1ом; объявить войну- т1ом хьебан
войско с эскар; сухопутные ~а – г1аш эскарш; наёмные ~а - йолах лаьцна эскарш
войсковой, -ая, -ое эскаран; ~ые соединения - эскаран цхьаьнакхетарш
войти сов., во что 1) чудаха, чудала; ~ в комнату – ц1а чу даха; ~ в воду- хи чу дала; войдите! - чувола! 2) (вместиться) чудаха, чухоа; бельё вошло в чемодан - бедарш чамди чу хоьира 3) (включиться) юкъадаха; ~ в состав комиссии - комисси юкъа ваха 4) (вникнуть) духе кхиа; ~ в суть дела –г1уллакхан духе кхиа 5) (вонзиться) чудаха; лопата вошла в землю - бел лаьттах чу яхара ; ~ во вкус - чам кхета; ~ в доверие - тешам баккха; ~ в историю - истори юкъаваха; ~ в поговорку - кица хила
вокализм м лингв. вокализм (меттан мукъачу аьзнийн система)
вокалист м вокалист (йишлакхархо)
вокальный, -ая, -ое эшаран; ~ое искусство- эшаран исбаьхьалла
вокзал м вокзал; железнодорожный ~ -аьчка некъан вокзал
вокзальный, -ая, -ое вокзалан; ~ буфет - вокзалан буфет
вокруг нареч. и предлог с род. п. гонаха; оглянуться ~ - гонаха хьажа; сесть ~ стола - стоьла гонаха ховша; ходить ~ дома – ц1ийна гонаха лела ; ~ да около - го а бохуш 1ан
вол м сту
волан м жужап, волан
волдырь м ахкарг
волевой, -ая, -ое доьналле, доьналла долу; ~ командир - доьналла долу командир
волейбол м спорт. волейбол; играть в ~ -волейболах ловза
волейболист м, ~ка ж волейболист, волейболхо
волейбольный, -ая, -ое волейболан; ~ая команда - волейболан команда
волей-неволей нареч. лаахь а ца лаахь а; я ~ согласился -со лаахь а ца лаахь а реза хилира
волк м борз ; ~ в овечьей шкуре- кан хийцина борз; ~ом смотреть- борз санна хьежа; с ~ами жить — по-волчьи выть посл.- г1умкийн вардана хиъча, г1умкийн йиш локху; ~ов бояться — в лес не ходить посл. - берзалойх кхоьрург хьуьнах ца воьду
волкодав м жен ж1аьла
волна ж в разн. знач. тулг1е; качаться на ~х – тулг1енаш т1ехь техка; воздушная ~ - х1аваан тулг1е; новая ~ патриотического движения -патриотийн боламан керла тулг1е; звуковая ~ - аьзнийн тулг1е; длинные волны - еха тулг1енаш; короткие волны - йоца тулг1енаш
волнение с 1) (на воде) ловзабалар; ~е на море- х1орд ловзабалар 2) перен. (тревога, беспокойство) сахьийзар, синтем бар; (возбуждение) дог тохадалар; прийти в ~е - карзахвала 3) чаще мн. ~я перен. карзахдийлар
волнистый, -ая, -ое тулг1енаш санна, хьийзина; ~ые волосы- хьийзина месаш; ~ая линия – тулг1енаш санна сиз
волновать несов. 1) что (вызывать волны) ловзо; ветер ~ует море- махо ловзабо х1орд 2) кого (тревожить) сахьийзо, синтем байа; (возбуждать) дог тохадалийта; отсутствие писем меня ~ует - кехат цакхачаро сахьийзадо сан
волноваться несов. 1) (бушевать) ловзадала, карзахдала; море волнуется –х1орд ловзабаьлла 2) (тревожиться) сахьийзо, синтем бан; ~ перед экзаменами - экзаменаш т1екхочуш синтем бан
волнолом м см. волнорез
волномер м тулг1еюстург
волнообразный, -ая, -ое тулг1енех тера; ~ая поверхность – тулг1енех тера аре
волнорез м вал, тулг1ецостург
волнующий, -ая, -ее дог тохадолуьйту; ловзо; сахьийзо; ~ спектакль- дог тохадолуьйту спектакль
воловий, -ья, -ье стеран
волокита 1 ж татигота, язораш, таьжгенаш; создавать ~у- татигота ян
волокита 2 м уст. (ухаживатель) зударшна т1аьхьаваьлларг
волокитчик м татиготанча
волокнистый, -ая, -ое хьаса болу; ~ое мясо - хьаса болу жижиг
волокно с 1) (нить) тай; хьаса; конопляное ~ - к1омалан тай; искусственное ~ - даьккхина тай 2) биол. хьаса; мышечные волокна - дилхан хьесий
волоком нареч. такхийна; тащить лодку ~ - кема такхийна дало
волос м 1) (с гривы и хвоста животного) мерз; конский ~ собир. - говран мерз 2) (на теле) чо 3) мн. ~ы месаш; завивка волос - месаш хьийзор; оттаскать за волосы - месаш ийзо ; ни на волос - цхьа чо а; до седых волос (дожить) къежваллалц (ваха); ~ы встали дыбом - чо ирах1оьттира
волосатый, -ая, -ое [чоьш] даьлла; ~ые руки - даьлла пхьаьрсаш; ~ая грудь- баьлла накха
волосистый, -ая, -ое даьлла
волосок м уменьш. от волос (тж. металлическая нить) чо; ~ок в часовом механизме - сахьтан чо ; держаться (или висеть) на ~ке - чо биллал меттиг бен ца йиса; быть на ~ок от смерти - вала цхьа ма1ар биллал меттиг бен ца йисира; не тронуть ~ка - чо а ца хьебан
волосяной, -ая, -ое 1): ~ой покров - месаш 2) (из конского волоса) мерзийн; ~ая верёвка -карс; ~ой матрас - мерзийн гоь
волочить несов. кого-что текхо; ~ мешок с зерном - ялта чохь гали текхо; [он] еле ноги волочит- халла когаш текхабо
волочиться несов., разг. текха ; он волочится за женщинами - и зударшна т1аьхьаваьлла лела
волчий, -ья, -ье берзан; ~ след - берзан лар ; ~ аппетит -берзан мацалла; ~ паспорт - берзан паспорт
волчица ж зудборз, нана-борз
волчок м 1) (игрушка) даьндарг 2) (клинок дамасской стали) терсмаймал-тур ; вертеться волчком - даьндарг санна хьийза
волчонок м (мн. волчата) берзан к1еза
волшебник м, ~ца ж бозбуунча
волшебный, -ая, -ое 1) (в сказках) бозбуунчаллин; ~ая шапка – шайт1анан куй; ~ая палочка – шайт1анан г1аж 2) (прекрасный) инзар-хаза ; ~ый фонарь уст.- суьрташ доху лампа
волшебство с бозбуунчалла
вольничать несов. разг. шен лаамехь лела
вольно 1) нареч. шен лаамехь; ~ вести себя - шен лаамехь лела 2) (команда) ~! - пapгlaт!
вольно в знач. сказ. кому с неопр., прост.: ~ ему было так делать-иштта дан оьшуш-м дара хьуна цунна
вольнолюбивый, -ая, -ое парг1ато еза; ~ народ – парг1ато еза халкъ
вольнонаёмный, -ая, -ое йолах; ~ рабочий - йолах белхало
вольноотпущенник м ист. азатхо
вольнослушатель м уст. ладог1архо
вольность ж 1) уст. (свобода, независимость) парг1ато, мукъа хилар 2) (в поведении, обращении) [шен] лаамалла
вольный, -ая, -ое 1. (свободный) парг1ат; ~ый народ- парг1ат халкъ 2. (ничем не стеснённый) [шен] лааме[хь долу]; он ~ая птица - шен лааме[хь стаг] ву и 3. в знач. сущ. ~ая ж ист. азатваккхар; дать ~ую крепостному –г1апло азатваккха ; ~ый город - маьрша г1ала; ~ые движения -гимнастически упражненеш; ~ый перевод - хецца [дина] гоч; на ~ом воздухе -ара х1аваэхь; я волен (не волен) поступать как хочу- сайна луъург дан мукъа ву (мукъа вац) со
вольт м физ. вольт
воля ж 1) (сила духа) доьналла; иметь ~ю - доьналла хила 2) (желание) лаам; ~я народа - халкъан лаам; люди доброй ~и - лаам дика нах; последняя ~я – т1аьххьара лаам; сделать по своей ~е - шен лаамехь дан 3) (стремление) гlepтap; ~я к победе- толаме г1ертар 4) (свобода) пapг1aтo;
отпустить на ~ю – парг1ато яла ; ~я ваша - лаам хьайн бу хьан; ~ею судеб -кхоллам хиларна; дать ~ю рукам - куьйгаш т1екхийдо; на ~е – парг1атонехь; дать ~ю кому-чему- цхьаъ шен лаамехь вита
вон 1. нареч. (прочь, наружу) яхийта; выйти ~ - ара яхийта 2. в знач. межд. яхийта!; ~ отсюда! - яхийта кхузара!; лезть из кожи ~ - ницкъ ма-кхоччу г1ерта; из ума ~ -дагара а д1адаккха; из рук ~ плохо- цхьана а ярдамна а мегар дац
вон 2 частица, разг. д1о; ~ он идёт – д1о вог1у иза; ~ туда надо идти –д1о цига ваха веза ; ~ он какой! - хьажал, ма ву и!; ~ оно что!- xla, и дара и!
вонзить сов., что во что чудахийта, реже дахийта; ~ когти – м1араш чуяхийта; ~ кинжал в грудь - шаьлта некхах чуяхийта
вонзиться сов., во что [чу]даха; иголка ~лась в палец -маха п1елгах бахна
вонь ж разг. вон хьожа
вонючий, -ая, -ее разг. [вон] хьожа йог1у
вонять несов. разг. хьожа ян
воображаемый, -ая, -ое хета[лу]; пугать себя ~ыми опасностями - хетачу кхерамашца ша-шен кхеро
воображать несов. см. вообразить
воображение с сурт xloттop; у этого писателя большая сила ~я -боккха сурт х1отторан ницкъ бу цу яздархочун; это одно твоё ~е: ничего ужасного не случилось - и хьуна хетаделла: хилларг х1умма а дац
вообразить сов. 1) кого-что (представить) сурт х1отто; ~ картину южной ночи - къилбехьарачу буьйсанан сурт xloттo 2) с союзом «что» (подумать) тардала, хетадала; ~, что всё уже кончено- дерриг чекхдаьлла аьлла тардала 3) повел. вообрази (представь себе) ойла ейша; вообразите, он уже уехал!- ойла ейша цу белхан, х1инцале и д1авахна-кх!
вообще нареч. 1) (в общем) мухха а, дерриг чулаьцча; ~ вы правы - мухха а, шу бакъ ду 2) (всегда, постоянно) даим, гуттар а; он ~ такой весёлый - иза гуттар а иштта самукъане ву 3) (совсем, при всяких условиях) вуьшта аьлча; я ~ сегодня никуда не пойду -со, вуьшта аьлча, цхьанхьа а гlyp вац тахана ; ~ говоря вводн. сл.- вуьшта аьлча; ~ говоря, мне не хотелось, бы идти - вуьшта аьлча, суна ваха-м ца лаьара
воодушевить сов., кого иракарах1отто, реже шовкъе дан; ~ массы на борьбу - къийсамна халкъаш иракарах1атто
воодушевиться сов., чем иракарах1отта, реже шовкъе хила; ~ предстоящей борьбой - хин болчу къийсамна дог иракарах1отта
воодушевление с I. (по гл. воодушевить) иракарах1оттор, реже шовкъе дар 2. (по гл. воодушевиться) дог иракарах1оттар, реже шовкъе хилар
воодушевлённый, -ая, -ое дог иракарах1оьттина, реже шовкъе; ~ые победой бойцы - толарх дог иракарах1оьттина б1ахой
воодушевлять(ся) несов. см. воодушевить(ся)
вооружение с 1. (по гл. вооружить) герз далар; ~е армии - эскаре герз далар 2. (по гл. вооружиться) герз караэца 3. (военное снаряжение) герз; сокращение ~й - герз лаг1дар; гонка ~й - герз алсамдаккхар
вооружённость ж 1) герз хилар 2) перен. кечделла хилар; техническая ~ сельского хозяйства - юьртан бахам техникаца кечбелла хилар
вооружённый, -ая, -ое 1) герзан; ~ые силы- герзан ницкъаш; ~ое нападение -герзаца т1елатар 2) перен. кечдина, кечделла; ~ый знаниями - хааршца кечдина
вооружить сов., кого-что 1) герз [кара] дала; ~ армию- эскарна герз дала 2) чем, перен. дала; ~ народное хозяйство современной техникой – х1инцалера техника халкъан бахаме яла
вооружиться сов. 1) герз духа; ~ до зубов- цергийн биста кхаччалц герз духа 2) перен., чем кечдала; ~ знаниями - хааршца кечдала
воочию нареч. б1аьргана гуш; убедиться в чём-л. ~ цхьа х1ума б1аьргана гина теша
во-первых вводн. сл. цкъа-делахь
вопить несов. разг. ц1ог1а хьекха (или детта)
вопиющий, -ая, -ее инзаре; ~я несправедливость- инзаре харцо; ~ая бедность- инзаре къоьлла ; глас ~его в пустыне- боданехь топ кхийсар санна х1ума
воплотить сов., что в чём чулаца, кхочушдан; в произведении воплощена мысль... - произведенехь чулаьцна ойла ; ~ в жизнь - дахарехь кхочушдан
воплотиться сов., в чём чулацадала, кхочушхила
воплощение с I. (по гл. воплотить) чулацар, кхочушдар 2. (по гл. воплотиться)1 чулацадалар, кхочушхилар 3) (олицетворение) чулацам, кхачам; он — ~ доброты - иза диканан кхачам бу
воплощённый, -ая, -ое кхоччуш, дуьэзина; ~ое мужество- кхоччуш стогалла
вопль м тийжам; раздирающие душу ~и - дог лазо тийжам
вопреки предлог с дат. п. дуьхьал; ~ моему желанию - сан лаамна дуьхьал
вопрос м 1) хаттар; ответить на ~ - хаттарна жоп дала; задать ~ - хаттар дан (или дала) 2) (проблема) г1уллакх; узловые ~ы - коьрта г1уллакхаш; национальный ~ - къаьмнийн г1уллакх; оставить ~ открытым -г1уллакх къастоза дита ;~ не в этом – г1уллакх цунах доьзна дац; что за ~! - и х1ун хаттар ду!
вопросительный, -ая, -ое хаттаран; ~ый знак -хаттаран хьаьрк; ~ое местоимение - хаттаран ц1ерметдош; ~ое предложение -хаттаран предложени
вопросник м хеттарийн гулам
вопрошать несов., кого, уст. хетта
вопрошающий, -ая, -ее хаттаре; ~ взгляд - хаттаре хьажар
вор м къу; мелкий ~ курхалча ; на ~е шапка горит погов. - къуьнан куй богу
ворваться сов. чуэккха; ветер ~лся в окно - мох корах чухьаькхира
воришка м уменш. от вор курхалча
воркованье с (голубей) гlyp-гlyp дар
ворковать несоз. (о голубях) гlyp-гlyp дан
воробей м хьоза ; стреляный ~ - дуьне теллина борз
воробьиный, -ая, -ое хьозанан
ворованный, -ая, -ое лачкъийна; ~ые вещи - лачкъийна х1уманаш
вороватый, -ая, -ое разг. 1) (плутовской) мекара; ~ый взгляд- мекара схьахьажар 2) (осторожный) къуьнан; ~ая походка -къуьнан болар
воровать несов., что къэла дан; (по мелочам) курхалла дан
воровка ж къу; курхалча; ср. вор
воровской, -ая, -ое къуйн; ~ая шайка - къуйн гlepa; сделать что-л. ~й (нареч.)- цхьа х1ума къуьно санна дан
воровство с къола; (мелкое) курхалла
ворожба ж пал тасар
ворожея ж палтуьйсург
ворожить несоз. пал тийса
ворон м хьарг1а ; ~ ~у глаз не выклюет посл. – хьарг1ано хьарг1анан б1аьрг боккхур бац
ворона ж 1) къиг 2) перен. разг. (ротозей, зевака) акха хьоьжург ; белая ~ -к1айн къиг (кхечарах тера воцу стазах лаьцна); ворон считать - акъзаьлла латта; акха хьежа; пуганая ~ [и] куста боится погов. - аьхка лаьхьа гинарг 1ай карсах кхийрина
воронение с к1ур биллар; ~ стальных изделий -болатан х1уманашна к1ур биллар
воронёнок м. (мн. воронята) къийган к1орни (птенец вороны); х1арг1ин к1орни (птенец ворона)
воронёный, -ая, -ое к1ур биллина; ~ая сталь – к1ур биллина болат
воронить несов., что к1ур иилла; ~ сталь - болатна к1ур билла
вороний, -ья, -ье къийган
воронка ж 1) (лейка) ц1узам, зебар 2) (от взрыва снаряда) ор
воронкообразный, -ая, -ое муц1аркуйнах тера
воронов, -а, -о хьарг1ин; как ~о крыло – хьарг1ин т1ам санна
вороной, -ая, -ое 1. 1аьржа (говран бос); ~ая лошадь - 1аьржа говр 2. в знач. сущ. ~ой м 1аьржа дин
вороньё с собир. къигаш
ворот 1 м (одежды) кач; косой ~ - раз кач ; схватить за ворот - кач лаца
ворот 2 м тех. кираайдириг
ворота мн. в разн. знач. ков; отворить ~ ков делла; забить мяч в ~ противника - буьрка дуьхьалловзучеран кех чу тоха ; пришла беда—отворяй ворота погов. - бехвелла ваьллехь, хи ма кхоаде
воротила м разг. г1уллакхча
воротить 1 сов., кого-что, разг. (вернуть) юхадерзо; ~ с полдороги -ахновкъара юхаверзо; прошлого не ~ -д1адахнарг юхадогlyp дац
воротить 2 несов. прост.: ~ морду от кого-чего - цхьаннах муцар д1ахьийзо; с души воротит - 1етто дог дог1у; дог керча
воротиться сов. разг. юхадерза
воротник м кач; стоячий ~ - ирахь кач; отложной ~ -юхатуху кач
воротничок м кочан цуьрг
ворох м оьла, сал; ~ бумаг - кехатийн оьла; ~ пшеницы - к1ен оьла
ворочать несов. 1) кого-что (передвигать, поворачивать) керчо, т1ек1елдаха; ~ть камни – т1улгаш керчо 2) чем, разг. (распоряжаться) лело; он ~ет всеми делами - дерриг г1уллакхаш цо леладо
ворочаться несов. разг. керча, т1ек1елдийла; беспокойно ~ в постели -синтем боцуш меттахь керча
ворошить несов., что кого; ~ сено - йол кего
ворс м чо; по ~у - чонна т1ехула; против ~а - чонна дуьхьал
ворситый, -ая, -ое чо болу; ~ое сукно - чо болу маша
ворсовой, -ая, -ое, ворсовый, -ая, -ое чо болу; ворсовые ткани - чо болу к1динаш
ворчание с 1) (животного) г1иг1 дан 2) (человека) г1ам-г1им дан
ворчать несов. 1) (о животном) г1иг1 дан 2) (о человеке) г1ам-г1им дан; старик на всех ~ит - воккхачу стага массарна а г1ам-г1им до
ворчливость ж г1ам-г1им дар
ворчливый, -ая, -ое г1ам-г1им ден; ~ человек – г1ам-г1им ден стаг
ворчун м ~ья ж г1ам-г1им дийриг
вос= «воз=» метта къорачу мукъазчу аьзнашна хьалха лела дешхьалхе, мас.: воспитать - кхио
восвояси нареч. разг. (домой) ц1а; отправиться ~ - ц1ехьа ваха
восемнадцатилетие с берх1итта шо кхачар (или далар)
восемнадцатилетний, -яя, -ее берх1иттз шо кхаьчна (или даьлла)
восемнадцатый, -ая, -ое числ. берх1итталг1а
восемнадцать числ. (восемнадцати, восемнадцатью) берх1итта
восемь числ. (восьми, восемью) барх1; в ~ раз – борх1азза; ~ тысяч –барх1 эзар
восемьдесят числ. (восьмидесяти, восьмьюдесятью) дезткъа
восемьсот числ. (восьмисот, восьмистам, восьмьюстами) барх1 б1е
восемью нареч. борх1азза; ~ восемь — шестьдесят четыре – борх1азза барх1 — кхузткъе диъ
воск м балоз; пчелиный ~ накхармозийн балоз
воскликнуть сов. мохь эккхийга
восклицание с мохь; радостное ~ - воккхаверан мохь
восклицательный, -ая, -ое айдаран; ~ый знак - айдаран хьаьрк; ~ое предложение - айдаран предложени
восклицать несоз. см. воскликнуть
восковой, -ая, -ое балозан; ~ая свеча - балозан ч1урам
воскресать несов. см. воскреснуть
воскресение с (по гл. воскреснуть) дендалар
воскресенье с (день недели) к1иранан де; по ~ям – к1иранан деношкахь
воскресить соз. 1) кого-что, рел. дендан 2) кого, перен. тадан, дендан; горный воздух ~л больного - ламанан х1авао денвира цомгушниг 3) что, перен. дагадахкнйта; ~ть в памяти дни молодости -къоналлин денош дагадахкийта
воскресник м белхий
воскреснуть сов. 1) рел. дендала 2) перен. дендала; на юге больной воскрес цомгушниг денвелира къилбехь 3) перен. карладала; прошлое ~ло в памяти – д1адахнарг эсехь карладелира
воскресный, -ая, -ое к1иранан дийнан; --ая прогулка к!иранан дийнан лела да-хар; ~ый день к1иранан де
воскрешать несов. см. воскресить
воскрешение с (по гл. воскресить) дендар
воспаление с мед. хьу кхетар, дестар; ~ раны - чевнна хьу кхетар; ~ лёгких - пехашна хьу кхетар
воспалённый, -ая, -ое хьу кхетта, дистина; ~ рана - хьу кхетта чов; ~ые глаза - дистина б1аьргаш
воспалительный, -ая, -ое хьунан; ~ процесс - хьунан процесс
воспалиться сов., воспаляться несов. хьу кхета, деста, хьу дола; горло воспалилось - легашна хьу кхетта; глаза воспалились - б1аьргаш дистина
воспевать несов., воспеть сов., кого-что иллехь хасто; ~ героев - турпалш иллехь хасто
воспитание с кхиор; ~ детей - бераш кхиор
воспитанник м ~ца ж кого-чего или чей кхиийнарг, кхиархо; ~к педагогического института - педагогически институтехь кхииинарг
воспитанность ж бакъхьаралла
воспитанный, -ая, -ое бакъхьара; ~ человек -бакъхьара стаг
воспитатель м, ~ница ж кхиорхо; школьный ~ - школера кхиорхо
воспитательный, -ая, -ое кхиоран; ~ая работа -кхиоран болх
воспитать сов., воспитывать несов., кого-то кхио; ребёнок воспитан в рабочей семье -белхалойн доьзалехь кхиийна бер; ~ в детях любовь к Родине - Даймахкерчу безамехь бераш кхио; ~ хорошего бойца -дика т1емало кхио
воспигываться сов. кхиа; он ~лся в детдоме - иза кхиъна берийн ц1ахь
воспламенение с 1. (по гл. воспламенить) ц1е латор 2. (по гл. воспламениться) ц1е латар, ц1е ялар
воспламенить соз. 1) что (зажечь) ц1е лато 2) кого, перен. (воодушевить) дог иракарах1отго; слова командира ~ли бойцов - командиран дешнаша дог иракарах1оггийра т1емалойн
воспламениться соз. 1) (загореться) ц1е лата, ц1е яла; шнур ~лся - шнурах ц1е летира 2) перен. (воодушевиться) дог иракарах1отто
воспламеняемость ж ц1е леташ хилар
восполнить сов., восполнять несов., что меттах1отто; ~ пробелы в своих знаниях - шена ца хууш диснарг меттах1отто
воспользоваться сов., чем пайда эца; ~ чьей-л. добротой - цхьаьннан комаьршаллих пайда эца
воспоминание с 1) дагалацар; ~я детства - бералла дагалацар 2) мн. ~я лит. дагалецамаш ; от этого осталось одно ~е - дагалацам бан х1ума ца диена
воспрепятствовать сов., кому-чему дуьхьало (или новкъарло) ян; он не мог ~ моему отьезду - со д1авахарна новкъарло ян йиш яцара цуьнан
воспретить сов., что или с неопр. кому-чему дехка; ~ въезд в город – г1али чу вахар дехка
воспрещать несов. дехка; магош ца хила; вход ~ён - чувоьдийла дихкина ду
воспрещаться несов. дихкина хила, ца магадан; курить ~ется -цигаьрка озар ца магадо
восприимчивость ж кхетаме хилар; (к болезням) экам хилар
восприимчивый, -ая, -ое кхетаме; (к болезням) экам; ~ ум - кхетаме хьекъал; ~ ребёнок- кхетаме бер; ~ к болезням ребёнок - цамгаршна экам бер
воспринимать несов. см. воспринять
восприниматься несов.: ~ется легко атта кхета
воспринять сов., что кхета; хорошо ~ содержание книги - книгин чулацамах дика кхета
восприягие с кхегар; изучать ~я ребёнка - беран кхетарш 1амо
воспроизведение с юхаметтах1оттор; ~ текста - текст юхаметтах1оттор; ~ звука - аз юхаметтах1оттор
воспроизвести сов., воспроизводить несов., что юхаметтах1отто; капитал, воспроизведённый в процессе производства- производствехь юхаметтах1оттийна капитал ; ~ что-л. в памяти - цхьа х1ума дагахь меттах1отто
воспроизводство с 1) юхаметтах1оттор 2) эк. воспроизводство (даим карлайолуш, шеи рожехь хийцалуш, кхуьуш иолу юкъараллин производствон процесс); простое ~ - цхьалха воспроизводство (хьалхалерачу барамашкахь карлайолуш хийцалуш йолу), расширенное ~ - шоръелла воспроизводство (тleттla кхуьуш, карлайолуш, хийцалуш йолу)
воспротивиться сов., кому-чему дуьхьалдала, дуьхьал хила; ~ решению -сацамана дуьхьалдала
воспрянуть сов.: ~ духом - дог иракарах1отто
воспылать сов., чем: ~ гневом – оьг1азло дагна 1аткъа; ~ любовью - безам дагна 1аткъа
восседать несов. уст., ирон. сийлахь-вазвелла хиъна 1ан
воссесть сов. уст.: ~ на престол - паччахьан г1анта хаа
воссоединение с 1. (по гл. воссоединить) юхавовшахтохар 2. (по гл. воссоединиться) юхавовшахкхетар
воссоединить сов., что с чем юхавовшахтоха
воссоединиться сов. юхавовшахкхета
воссоздавать несов., воссоздать сов., что 1)(вновь) юхакхолла 2)(представить себе) юхах1отто; ~ картину прошлого – д1адаьллачун сурт юхах1отто
восстание с г1овттар; вооружённое ~ -герзаца г1овттар
восстановитель м 1) юхаметтах1отторг; ~и городов – г1аланаш юхаметтах1отторш 2)(препарат) бос меттах1отторг восстановительный, -ая, -ое юхаметтах1отто; ~ые работы –юхаметтах1отто белхаш; ~ый период – юхаметтах1отто мур
восстановить сов. 1) что (создать вновь) юхаметтах1отто; ~ разрушенное войной хозяйство – т1амо бохийна бахам юхаметтах1отто; ~ здоровье -могушалла юхаметтах1отто 2) кого против кого-чего - дуьхьалдаккха; ~ всех против кого-л. - массо а цхьанна дуьхьалваккха 3) кого в чём – юхатеттах1отто; (на работе и т. п.) юхах1отто; ~ в должности – г1уллакхехь юхаметтах1отто
восстановиться сов. 1) (прийти в прежнее состояние, возродиться) юхаметтах1отта; здоровье ~лось - могушалла юхаметтах1оьттина 2) в чём –юхаметтах1отта; (на работе и т. п.) юхах1отта; ~ться в правах -бакъонашкахь юхаметтах1отта ;~ться в памяти - дагадан
восстановление с 1. (по гл. восстановить) 1) юхаметтах1оттор 2) юхах1оттор; ~ народного хозяйства - халкъан бахам юхаме тах1оттор 2. (по гл. восстановиться) 1. юхаметтах1оттар 2) юхах1оттар
восстать сов. I) (поднять восстание) г1атта; ~вшие рабы – г1евттина леш 2) против чего - дуьхьалдала; ~ть против злоупотреблений -зуламашпа дуьхьалвала
восток м 1) малхбале; на ~е - малхбалех: с ~а - малкхбалехьара; на ~ (или к ~у) от чего-л. - цхьана х1уманна т1ера малхбалехьа; комната выходит окнами на ~ - ц1ийнан кораш малхбалехьа ду 2) (восточные страны) - Восток Малхбале
востоковед м малхбалин 1илманча
востоковедение с малхбалин 1илманаш
востоковедческий, -ая, -ое малхбалин 1илманан; ~ая литература -малхбалин 1илманийн литература
восторг м доккхкадер; смотреть с ~м - воккхавеш хьежа; приводить в ~ -воккхавеван; приходить в ~ - воккхавен; быть ~е - воккхавеш хила
восторгаться несов., кем-чем доккхаде ~ природой - 1аламах доккхаден
восторженный,-ая,-ое доккхаден; ~ взгляд - воккавеш хьежар
восторжествовать сов., над кем-чем - тола; ~ над врагом – мостаг1чух тола
восточный, -ая, -ое малхбалехьара; ~ая граница - малхбалехьара доза; ~ый ветер - малхбалехьара мох; ~ые народы -малхбалехьара къаьмнаш; ~ее чего-л. - малхбалехьо
востребование с схьадехар ; до ~я - схьадеххалц
востребовать сов., что схьадеха; ~ багаж - багаж схьаеха
востро нареч. разг.: держать ухо ~ - лерг сема латто
восхваление с сов хастор, т1ех хест
восхвалять несов., кого-что: ~ до небес - стигала кхаччалц хесто
восхитительный, -ая, -ое исбаьхьа; ~ голос - исбаьхьа аз
восхитить сов., кого доккхадедан, г1аддахийта
восхититься сов., кем-чем г1аддаха; доккхаден
восхищение с доккхадер, г1адвахар; привести в ~ - г1адвахиита; прийти в ~ - г1адваха; выразить своё ~ - шен г1адвахар д1ахаийта
восход м 1) см. восхождение; 2) (cветила) схьакхетар; на ~е солнца - малх схьакхеташ; встать с ~ом солнца - малх схьакхеташ хьалаг1атта
восходить несов. 1) т1едийла; ~ить на гору - лам т1е вийла 2) (о небесных светилах) схьакхета; луна восходит - бутт схьакхета 3) к чему (иметь начало) - схьадала; многие обычаи восходят к древности - дукхаха долу г1иллакхаш ширалли т1epa схьадовлу
восходящий, -ая, -ее 1) гоьволу; ~ величина - гоьволу стаг 2) (о светилах) схьакхета; ~ая звезда тж. перен.- схьакхета седа ; ~ая линия родства - цхьана орама т1е дог1у гергарло
восхождение с т1едалар; ~ на гору – лам т1евалар
восьмёрка ж 1) разг. барх1 2) (карта) барх1анча, барх1 б1аьрг; ~ червей -черойн барх1 б1аьрг З) (лодка) барх1 пийсиган кема
восьмеро барх1амма
восьми= «барх1» маь1на долу чолхечу дешнийн хьалхара дакъа, мас.: восьмичасовой - барх1 сохьтан
восьмибалльный: ~ шторм - барх1 балл йолу шторм
восьмивесельный, -ая, -ое барх1 пийсиг долу
восьмигранник м барх1саберг
восьмигранный, -ая, -ое барх1 са болу
восьмидесятилетие с 1) (срок) дезткъа шо 2) (годовщина) дезткъа шо кхачар
восьмидесятилетний, -яя, -ее дезткъа шо кхаьчна; ~ старик- дезткъа шо кхаьчна воккха стаг
восьмидесятый, -ая, -ое числ. дезткъалг1а; ~ые годы – дезткъалг1а шераш
восьмидневный, -ая, -ое барх1а дийнан
восьмиклассник м, ~ца ж борх1алг1ачу классерниг
восьмикратный, -ая, -ое барх1алха, барх1азза
восьмилетка ж (школа) барх1 шсран школа
восьмилетний, -яя, -ее 1) барх1 шеран; ~яя школа – барх1 шеран школа 2) (о возрасте) барх1 шо кхаьчна (или даьлла, долу)
восьмимесячный, -ая, -ое барх1 беттан
восьмисотый, -ая, -ое числ. барх1 б1олг1а
восьмитысячный, -ая, -ое числ. барх1 эзарлаг1а
восьмиугольник м барх1саберг
восьмиугольный, -ая, -ое барх1 са болу; ~ая башня – барх1 са болу б1ов
восьмичасовой, -ая, -ое барх1 сохьтан; ~ рабочий день – барх1 сохьтан белхан де
восьмой, -ая, -ое числ. 1. барх1алг1а; ~ой час-барх1алг1а сахьт 2. в знач. сущ. ~ая ж (дробь) барх1алг1а дакъа; одна ~ая - цхьаъ барх1алг1а
восьмушка ж уст. барх1алг1а дакъа
вот частица х1ан, xlapa; ~ идёт поезд - xlapa йог1у поезд; ~ вас-то мне и надо – х1ан, шу ма ду суна дезарш ; вот ещё! - и ма дара!, х1ан, кхин а!; вот тебе! – х1ан хьуна!, xlapa ду хьуна!; вот как?! – х1ан, иштта ду иза?!; вот что,... – х1ан, х1ун дуй,...
вот-вот нареч. разг. (сейчас) х1инц-х1инца; подождите, он ~ придёт! - собар де, х1инц-х1инца схьакхочур вуй иза-м! ; ~, так и говори – х1ай-х1ай, иштта ала ахь
воткнуть сов., что во что 1) (вонзить) чудахийта; он ~л топор в бревно - диг хенах чудахийтира цо 2) (вколоть) [чу]болла
воткнуться сов., во что даха; иголка ~лась в платье - кучах маха бахна
вотум м вотум (кхаж тасарца т1еэцна сацам) ; ~ доверия - тешаман вотум; ~ недоверия - цатешаман вотум
воцариться сов., воцаряться несов. д1аxloттa; в городе воцарился порядок – г1алахь д1ах1оьттира къепе
вошь ж меза
вощёный, -ая, -ое жуьрг хьаькхна; ~ые нитки - жуьрг хьаькхна теш
вояка м иpoн. т1емало
впадать несов. 1) см. впасть; 2) во что (о реке) кхета; Сунжа ~ет в Терек -Соьлж кхета Терках
впадение с 1. (действие) кхетар 2. (место слияния рек) [д1а]кхете; у ~я Кубани в Чёрное море – Г1оба 1аьржачу х1ордах кхетачохь
впадина ж 1) (ямка, углубление) к1аг 2) (долина) 1ин, чута1е ; глазные ~ы –б1аьрган гонаш
впайка ж 1. (действие) чулатор 2. (впаянный кусок) чулатийнирг, йома
впалый, -ая, -ое чукхетта; ~ые щёки - чукхетта беснеш
впасть сов. 1) (стать впалым) чукхета; у него щёки впали - цуьнан беснеш чукхетта 2) во что, перен.- ваха, дожа; ~ в уныние- г1айг1ане ваха ; ~ в детство - берийх тардала
впаять сов., что во что чулато; ~ донышко в котелок - ена чу бух лато
впервой нареч. разг.: ему не ~ - цунна дуьххьара дац
впервые нареч. дуьххьара; ~ в жизни -дуьненахь дуьххьара
вперевалку нареч. разг.: ходить ~ - техка а техкаш лела
вперегонки нареч. хьалхадаларх къуьйсуш; бежать ~ -хьалхадаларх къийсалуш ида
вперёд нареч. 1) хьалха; вытянуть руку ~ - куьг хьалха дахийта; шагнуть ~ - хьалха г1улч якха 2) (авансом) хьалххе; взять плату за месяц ~ - цхьана баттана мах хьалххе схьаэца 3) разг. см. впредь ; часы ушли ~ -сахьт хьалхадаьлла; ~! - хьалха!; ходить взад и ~ - д1асалела; ни взад ни ~ -я д1а а я схьа а доцуш; это— шаг ~ - иза цхьа г1улч хьалхата1ар ду
впереди 1. нареч. 1) (спереди) хьалха; отец шёл ~, сын — немного позади -да хьалха воьдура, к1ант — к1еззиг т1аьхьо 2) (в будущем) хьалха; у него ещё вся жизнь ~ - цуьнан дерриг дахар х1инца а хьалха ду 2. в знач. предлога с род. п. хьалха; он ехал ~ всех - и воьдура (или вогlypa) массарал хьалха
вперемежку нареч. юкъ-юкъа, ийна; тут росли берёзы ~ с соснами - кхузахь баганашца юкъ-юкъа дакханаш дара кхуьуш
вперемешку нареч. вовшахъийна; книги лежали ~ с тетрадями - книгаш 1охкура тетрадашца вовшахъийна
вперить сов., вперять несов.: ~ взор (или взгляд) в кого-что-л. (или на кого-что-л.) - цхьанна т1едог1а
впечатление с битам; ~я детства - бераллин битам; он производит хорошее ~ - дика битам болуш ву иза; оставить хорошее ~е -дика битам бита
впечатлительность ж битамалла
впечатлительный, -ая, -ое битаме, 1аьткъа
вписанный, -ая, -ое мат. юкъадиллина; ~ треугольник - юкъайиллина кхосаберг
вписать сов., вписывать несов. 1) кого-что (внести в список, в текст) юкъаяздан; ~ пропущенное слово - диллаза дитина дош юкъаяздан 2) что, мат. юкъадилла; треугольник в круг- гонка юкъа кхосаберг йилла
впитать сов., что 1) чухуда; земля ~ла всю влагу- латто чухуьидира ерриг т1уналла 2) перен. чулаца; ~ть современные идеи – х1инцалера идейш чулаца
впитаться сов. чухудадала; вода ~лась в землю - хи чухудаделла лаьттах впиться сов., в кого-что (присосаться) чудаха; (вцепиться) [чу]дахийта; пиявка впилась в тело - ц1убдар чудахна дег1ах; ~ зубами в мясо- дилхах цергаш яхийта ; ~ в картину глазами- б1аьргаш суьрта т1е дог1а
впихивать несов., впихнуть сов., кого-что во что, разг. (втолкнуть) чутатта; (всунуть) чу1отта
вплавь нареч. неканца; переправиться ~ - неканца дехьабовла
вплести сов., вплетать несов., что во что юккъедуца; ~ ленту в косу- ч1аби юккъе лента дуца
вплотную нареч. 1) (близко) юххе; ~ к стене - пенна юххе; лодка подошла ~ к берегу- берда юххе т1едахара кема 2) перен. разг. (серьёзно) т1етаь11на; он ~ взялся за работу- т1етаь11ина балха т1е вирзина иза
вплоть: ~ до чего в знач. предлога кхаччалц; бочка наполнилась ~ до краёв - боьшка дуьзира йистошка кхаччалц; ~ до вечера - сарралц
вповалку нареч. разг. юх-юххе, могг1ара; все спали ~ на полу- берраш a мoггlapa ц1енкъа д1абийшинера
вполголоса нареч. меллаша; петь ~ - меллаша илли ала
вползать несов., вползти сов., во что - чутакха, текхна чудаха; на что- хьалатакха
вполнакала нареч. г1ийла
вполне нареч. кхоччуш, дика; я с ним ~ согласен - цо бохучунна со кхоччуш реза ву; я не ~ здоров - со дика могуш вац
вполоборота нареч. aгlopo; на портрете он изображён ~ - суьрта т1ехь aгlopo вирзина ваьккхина иза
вполсилы нареч. разг. ахницкъаца
впопыхах нареч. разг. сихвелла; ~ я забыл дома деньги - сихвелла ахча ц1ахь дицдина ас
впору 1. нареч. г1ехьа; платье это ей ~ - и коч цунна г1ехьа ю 2. в знач. сказ., с неопр., разг. хан хилла; мне ~ уехать домой - цla воьду а хан хилла сан
впорхнуть сов. 1) чудан; ласточка ~ла в окно - корах чудеара ч1ег1ардиг 2) перен. чуэккха; девочка ~ла в комнату – йо1 ц1а чу иккхира
впоследствии нареч. т1аьхьа; ~ он узнает об этом - цунах дерг т1аьхьа хуур ду цунна
впотьмах нареч. бодашкахь; сидеть ~ -бодашкахь хиъна 1ан
вправду нареч. прост. баккъал [а]; думаешь, я и ~ пойду с тобой? - со баккъал хьайца вог1ур ву моьтту хьуна?
вправе в знач. сказ., с неопр. бакъо ю; он был ~ (не ~) меня наказать – цуьнан бакъо яра (яцара) суна та1зар дан
вправить сов., вправлять несов., что меттах1отто; врач вправил вывихнутую руку - лоьро меттах1оттийра чуьрабаьлла пхьарс
вправо нареч. аьтту aгlop; повернуть ~ - аьтту aгlop верзо; ~ от дома – ц1енна аьтту aгlop
впредь нареч. т1ейог1учу ханна (xlинца дуьйна); ~ будьте осторожней –тleйoгlyчу ханна ларлуш хилалаш ; ~ до утверждения - ч1аг1даллац; ~ до особого распоряжения - къаьсттина буьйр хиллалц
вприкуску нареч. бага тосуш (или лоцуш); пить чай ~- бага тосуш чай мала
вприпрыжку нареч. кхийсалуш; бежать ~ - кхийсалуш вада
вприсядку нареч.: плясать ~ - гор хуьйшуш хелхадийла
впритык нареч. прост.: ~ к чему-л. - цхьанна т1ета11ийна
впроголодь нареч. мацалла хьоьгуш; жить ~ - мацалла хьоьгуш даха
впрок нареч. 1) т1аьхьалонна; заготовлять что-л. ~ - цхьа х1ума т1аьхьалонна кечъян 2) разг. (на пользу) пайденна; это не пошло ему ~ -цунна цунах пайда ца хилира; ему всё не впрок - цхьана а х1уманах xaйр дац цунна
впросак нареч. разг.: попасть(ся) ~ - ледарлонна холчух1отта
впросонках нареч. разг. набарха
впрочем союз 1) (тем не менее, oднако) вуьшта; вот мой совет, ~ как хотите - xlaра ду сан хьехар, вуьшта, дан шайна луъург де 2)(выражает нерешительность, колебание) билггал ала; ~, я не знаю, решай сам -билггал ала суна ца хаьа, дан хьайна хеттарг де
впрыгивать несов., впрыгнуть сов., во что - чукхоссавала; на что-л. - т1екхоссавала; ~ в лодку - кеман чу кхоссавала; ~ на подножку вагона -вагонан лами т1е кхоссавала
впрыскивание с мед. чутохар
впрыскивать несов., впрыснуть сов., что - чутоха; ~ больному камфару -цомгушчунна камфара чутоха
впрямь вводн. сл. прост.: и ~ - нийса аьлча
впрячь сов., кого-что во что – д1адожа; ~ лошадей в сани - говраш салазна д1айожа
впрячься сов., во что д1адожадала ; ~ в работу - балха вожавала
впуск м, впускание с 1) кого - чудитар, чудаийтар 2) чего - чухецар; ~ пара в трубы - бир1анаш чу 1аь хецар
впустить сов. 1) кого-что во что (разрешить войти) чудаийта, чудита; ~ публику в зал - нах зал чу бахкийта 2) что во что (дать доступ) чудаийта, чухеца; ~ свежий воздух в комнату – ц1а чу керла xlo даийта
впустую нареч. разг. эрна, г1уллакх доцуш; он старался ~ - эрна къахьийгира цо
впутать сов., кого-что во что, разг. - юкъадало; ~ в неприятности - цатамна юкъавало
впутаться сов., во что, разг. юкъадан, юкъадаха
впятеро нареч. пхеалха; сложить ~ - пхеалха тоха
впятером нареч. пхеамма
в-пятых вводн. сл. пхоьазлаг1а-делахь, пхоьалг1а
враг м мостаг1
вражда ж мостаг1алла; (ссора) гамо, инкарло
враждебность ж мостаг1алла
враждебный, -ая, -ое мостаг1аллин
враждовать несов. мостаг1алла лело; ~ друг с другом - вовшашца мостаг1алла лело
вражеский, -ая, -ое мостаг1ийн; ~ая армия – мостаг1ийн эскар
вразбивку нареч. ша-ша, цхьацца, къаьст-къаьстина; спрашивать что-л. ~- цхьа х1ума къаьст-къаьстина хетта
вразброд нареч. (не дружно, врозь) барт боцуш, къаьстина, ша-ша; работать ~ - барт боцуш болх бан
вразвалку нареч. техкаш; ходить ~ техкаш лела
вразнобой нареч. разг. ша-ша; бойцы стреляли ~ - т1емалоша тоьпаш шаьш-шаьш кхуьйсура
вразнос нареч. д1асакхоьхьуш; продавать товары ~ - товараш д1асакхоьхьуш дохка
вразрез нареч.: идти ~ с чем - цхьана х1уманна дуьхьал хила
вразумительный, -ая, -ое кхетаме; ~ ответ -кхетаме жоп
вразумить сов., вразумлять несов., кого - кхето; ~ ребёнка - бер кхето
враки мн. разг. аьшпаш, пуьчаш
враль м разг. аьшпашбуттург
враньё с разг. 1. (действие) аьшпаш боттар 2. (ложь) аьшпаш, пуьчаш
врасплох нареч. ц1аьххьана, тешшийтина; напасть ~ - тешшийтина т1елата; застать ~ - ц1аьххьана т1екхача
врассыпную нареч. даьржина; броситься ~ -(д1аса]даьржина довдан
врастать несов., врасти сов. чудаха; ноготь врос в палец - мalapa п1елгах чу яхна
врастяжку нареч. разг. 1) (вытянувшись) дахделла; лежать ~ - вахвелла 1илла 2) (растягивая слова) дахдеш; говорить ~ - дахдеш дийца
вратарь м спорт. кевнахо
врать несов. разг. аьшпаш ботта; не ври! - аьшпаш ма битта!; часы врут -сахьто аьшпаш буьтту
врач м лор; ~ по внутренним болезням - кийрарчу лазарийн лор; главный ~ - коьрта лор; вызвать ~а - лоьре кхайкха
врачебный, -ая, -ое лоьрийн; ~ая помощь- лоьрийн г1о
врачевать несов., кого-что, уст. лоьралла дан (или лело); ~ недуги -цамгаршна лоьралла лело
вращательный, -ая, -ое хьийза[ш долу]; ~ое движение - хьийзаме болам
вращать несов., что, чем хьийзо; вода. ~ет мельницу- хино хьийзайо хьер; ~ть глазами –б1аьргаш хьийзо
вращаться несов. 1) (крутиться) хьийза 2) где, перен. (часто бывать) хьийза[ш хила]; ~ среди молодёжи - кегийрхошна юккъехьийза
вращение с 1. (по гл. вращать) хьийзор 2. (по гл. вращаться) хьийзар; энергия ~я - хьийзаран ницкъ
вред м зен, зулам; причинить ~ зен дан; во ~ кому - цхьанна зуламна
вредитель м 1) (насекомое) зене са долу х1ума; ~и злаков - ялташна зене са долу х1уманаш 2) (человек) зуламхо
вредительство с зен [дар], зулам [дар]
вредить несов., кому-чему зен дан, зулам дан; курение ~т здоровью –цигаьрка озаро зен до могушаллина
вредно 1. нареч. зене[хь] 2. в знач. сказ. зене[хь] хила
вредность ж зене[хь] хилар, зуламе хилар
вредный, -ая, -ое зене, зуламе; ~ый для здоровья -могушаллина зене; ~ое производство - могушаллина зене производство; ~ая теория - зуламе теори
врезать сов., врезать несов., что во что- дилла; столяр врезал замок в дверь- не1арна дог1а диллира пхьеро
врезаться сов., врезаться несов., во что 1) (удариться) кхета; лодка врезалась в берег - кема кхийтира бердах 2) (войти глубоко) чудаха; кольцо врезалось в палец - мyxlap п1елгах чудахна 3) перен. чутила; конница врезалась в неприятельские ряды - дошлой чутилира мостаг1ийн маг1аршна ; ~ в память - даг чу дижа
врезка ж (напр. замка) чудиллар
временами нареч. юкъ-юкъа, наг-наггахь; ~ у меня ноет старая рана -наг-наггахь шира чов хьег1а сан
временный, -ая, -ое ханна; ~ая работа - ханна болх; ~ая постройка - ханна г1ишло; ~о (нареч.) исполняющий обязанности - декхарш ханна кхочушдийриг
время с 1) хан; свободное ~ - мукъа хан; рабочее ~-белхан хан; в любое ~ -муьлххачу хенахь; в данное ~ - кху хенахь; ~ истекло - хан д1аяьлла; сколько времени?- мел хан? 2) (эпоха) зама; в наше ~ - вайн заманахь; новые времена - керла зама; во времена Петра Первого - Пётр Хьалхарчун заманашкахь; не отставать от времени - заманна т1аьхьа ца виса 3) (пора) хан; зама; холодное ~ - шийла хан; дождливое ~ - йочанан хан; в вечернее ~ -суьйре йоьлла хан; ~ сева - ялта доьн зама; времена года - шеран заманаш 4) грам. хан ; ~ от времени, по временам - хан хене мел ели; в скором времени -дукха хан ялале; до сего времени - кху хенналц; ~ покажет - замано гойтур ду; ~ идёт - хан д1айоьду; тратить ~ хан яйа; провести ~- хан яккха; в своё ~ -шен хеннахь; раньше времени - хенал хьалхa; во ~ чего-л. - цхьа x1yмa дечу хенахь; нe ~ делать что-л. - цхьа х1ума ден хан яц; у меня нет времени - сан хан (или йиш) яц; [в] последнее ~- т1аьхьарчу хенахь; [в] первое ~ - юххьенца; всё ~ - даим; на ~ - хан йиллина, цкъачуна; на первое ~ -цкъачуна; одно ~ - цхьана хенахь; со временем - хан яьлча; тем временем - оцу хенахь; в то ~ как... (уступ. союз) передаётся глагольной формой на =ехь, мас.: в то ~ как все работали, он ушёл -массо а болх беш воллушехь, д1авахара иза
времяисчисление с зама ларар
времянка ж 1) (лестница) лами 2) (печка) аьчка пеш 3) (строение) тоьла времяпрепровождение с хан яккхар
вровень с чем, нареч. нисса; вода ~ с краями бочки - хи нисса боьшкин йисттелц ду
вроде 1. предлог, с род. п. тайпана; пальто ~ моего - сайчун тайпана пальто 2. частица прост. схьахеттарехь; он ~ [бы] заболел - иза, схьахеттарехь, цомгуш хилла
врождённый, -ая, -ое вешшехь хилла; ~ порок сердца - вешшехь дагца хилла айп
врозь нареч. къаьстина; (о 1-м л.) тж. тхайна-тхайна; (о 2-м и 3-м л.) тж. шайна-шайна; они живут ~ - уьш шайна-шайна бехаш бу ; носки ~ -баххьаш д1асаоьзна
врубить сов., что во что чуахка
врубиться сов., во что I) (проникнуть рубя) охкуш чудаха; ~ в каменную породу- охкуш т1улгах чудаха 2) воен. чутила; конница врубилась в ряды неприятеля –мостаг1чун маг1аршка чутилира дошлой
врукопашную нареч. чуччабахна, кочабахна; драться ~- кочабахна лата
врун м, врунья ж разг. аьшпашбуттург
вручение с [кара] далар; ~ диплома - диплом ялар
вручить сов., кого-что кому [кара] дала; ~ орден - орден яла
вручную нареч. куьйга; копать ~ - куьйга ахка
врыть сов., что во что(укрепить) чуахка; ~ столбы в землю – б1ог1амаш лаьтта чу ахка
врыться сов., во что бухадола; ~ в землю - лаьтта бухадола
вряд ли нареч. те; ~ он придёт – вог1урий те иза
вс= «вз=» метта лела къорачу мукъазчу аьзнашна хьалха, мас.: вскипеть- кхехка
всадить сов., что во что, разг. чудахийта, чудолла; ~ топор в дерево - диг диттах чудахийта; х~ пулю в лоб - хьаж юккъе топ ялийта
всадник м, ~ца ж бере; воен. - дошло
всасывание с 1. (по гл. всасывать) чухудар 2. (по гл. всасываться) чухудадалар
все (всех, всем, всеми, обо всех) мн. от весь, вся, всё; см. весь
все= «дерриг» боху маь1на долу, чолхечу дешнийн хьалхара дакъа, мас.: всероссийский - ерригроссин
всё 1 нареч. разг. 1) (до сих пор) х1инца а; дождь ~ [ещё] идёт – дог1а х1инца [а] дог1уш ду; он ~ работает -иза х1инца а болх беш ву 2) (только, именно) бен; это ~ ты виноват - хьо бен вац цунна бехке 3) в знач. союза (всё-таки) xleттe а; суффикс =ча а; как он ни старается, ~ не выходит - и мел г1иртича а, г1уллакх-м ца хуьлу 4) (в сочет. со сравн. ст.) хан мел ели; всё в лучше и лучше - хан мел ели дикаха хила ; ~ же, ~ ж -делахь а; мне ~равно - супа бен а дац; он ~ же согласился - иза х1етте а реза хилира
всё 2 с (всего, вин. всё, всему, всем, обо всём) см. весь
всевозможный, -ая, -ое тайп-тайпана[ра]; бес-бесара; ~ые товары - тайп-тайпанара товараш
всевышний м сийлахь-везниг
всегда нареч. даим, гуттар; не ~ - даим, гуттар + гл. хила; не ~ был он таким - гуттар вацара иштта ; ~ готов! - даим кийчча ду!
всегдашний, -яя, -ее разг. даимлера, гуттарлера; ~ие шутки - гуттарлера забарш
всего 1 1. нареч. (итого) дерриг; ~ израсходовано сто рублей - ерриг харж итт туьма йина 2. частица (только, лишь) бен; ~ на четыре года старше меня - сол диъ шо бен воккха вац ; только и - ~ и бен кхин дац; ~ ничего (очень мало) разг. дерриг а х1умма а доцург ду; ~ навсего - бен; ~-то- дерриг а
всего 2 1) род. п. от весь, всё – доллучун; я не прочитал ~ рассказа - дийцар дерриг а ца дешна аса; ~ не расскажешь – дерриг а дийцалур дац 2) вин. п. от весь ; безо всего - цхьа а х1ума доцуш; ~ хорошего! - марша 1ойла!
всезнайка м и ж, разг. дерриг хьаьа моьттург, хаалча
всей 1) род. п. от вся; см. всего; 2) дат п. от вся; см. всему; 3) тв. п. от вся; см. всем 1; [со] ~ семьёй - боллучу доьзалца 4) предл. п. от вся; см. всём
вселение с 1. (по гл. вселить) чухаор, даха хаор 2. (по гл. вселиться) чухаар, даха хаар; ~ в новый дом - керлачу ц1еношка ваха хаор
вселенная ж дуьне, 1алам
вселить сов. 1) кого во что (поселить) чу хао, даха хао, чукхалхо; ~ в квартиру - квартира чу хао 2) что в кого-что, перен. (внушить) дожо; ~ страх в сердце врага – мостаг1чун даг чу кхерам божо
вселиться сов., во что 1) чухаа, даха хаа, чукхалха; ~ в новый дом - керлачу ц1еношна чухаа 2) перен. (вкрасться) дожа; в сердце вселился страх - даг чу кхерам буьйжира
всем 1. тв. п. от весь, всё ; ~ классом - йоллучу классо; ~ домом – ц1а чохь мел верг; я ~ доволен - со доллучунна реза ву 2. дат. п. от все доллучунна; ~ разойтись! – д1асадовла массо а!
всём предл. п. от весь, всё: напиши обо ~ -доллучух лаций язде
всемерный, -ая, -ое ма-хуьллу, массо aгlop; ~ая поддержка - ма-хуьллу г1о дар; ~о (нареч.) помогать - ма-кхоччу г1о дан
всемером нареч. ворх1амма, ворх1 цхьаьна
всеми тв. п. от все; ~ силами - боллучу ницкъаца, ницкъ ма-ббу; я доволен вами ~ - со шуна массарна (дат. п.) реза ву; со ~ вместе - массаьрца (оруд. п.) цхьаьна
всемирно-исторический, -ая, -ое дерригдуьненан-историн; ~ая победа - дерригдуьненан-историн толам
всемирный, -ая, -ое дерригдуьненан; ~ая история - дерригдуьненан истори; ~о (нареч.) известный - доллучу дуьненна г1араваьлла
всемогущество с доллучунна ницкъ кхачар
всемогущий, -ая, -ее доллучунна ницкъ кхочу; ~ разум - доллучунна ницкъ кхочу хьекъал
всему дат. п. от весь, всё доллучунна; по ~ городу- йоллучу г1алахула; что можно ко ~ этому добавить?! - цу доллучунна а т1e х1ун тоха мегар дара?!
всенародный, -ая, -ое дерриг халкъан; ~ое движение в защиту мира - дерриг халкъан машар ларбен болам
всеобуч м всеобуч, массара дешар
всеобщий, -ая, -ее [массеран] юкъара; ~ие законы природы - 1аламан юкъара законаш; ~ее избирательное право - массеран юкъара харжамийн бакъо
всеобъемлющий, -ая, -ее дерриг чулоцу; ~ ум - дерриг чулоцу хьекъал
всеоружие с: во ~и а) (в полной готовности) кхоччуш кечделла; б) (в совершенстве) кхоччуш хууш; выступить во ~и знаний - кхоччуш хууш юкъавала
всепобеждающий, -ая, -ее дерриг эшо
всероссийский, -ая, -ое ерригроссин; ~ съезд- ерригроссин съезд
всерьёз нареч. боккъалла; ~ взяться за учёбу - боккъалла дешарна т1еверза; не в шутку, а ~ - бегаш а ца беш боккъалла а; не ~ -боккъалла ца хила
всесильный, -ая, -ое доллучунна ницкъ кхочу
всесоюзный, -ая, -ое ерригсоюзан; всесоюзный смотр - ерригсоюзан хьажар
всесторонний, -яя, -ее массо aгlop; ~ee развитие- массо aгlop кхиар; ~ий разбор дела - массо aгlop г1уллакх къастор
всё-таки союз и частица х1уъа дича а, [мухха] делахь; где же ~ я видел его? - делахь мичхьа вайра-те суна и?; а ~ он прав - мухха делахь а бакъ ву иза; всё ж таки разг. - делахь а
всеуслышание с: во ~ массарна а хезаш; объявить что-л. во ~ -цхьа х1ума массарна хезаш д1акхайкхо
всех 1) род. п. от все; изо всех сил - ницкъ ма-ббу; боллучу ницкъаца; от ~ друзей - боллучу доттаг1ех 2) вин. п. от все; привести ~ массо а схьавало 3) предл. п. от все; заботиться обо ~ - массеран гlaйгla бан
всецело нареч. дерриг, дийнна, дуьззина
всеядный, -ая, -ое х1уъа юу; ~ое животное- х1уъа юу дийнат
вскарабкаться сов. разг. тийсалуш т1едала
вскармливание с кхабар; ~ молоком - шурица кхабар
вскачь нареч. хаьхкина; ехать ~ - хаьхкина ваха
вскидывать несов., вскинуть сов. 1) на что т1екхосса; ~ мешок на плечи -гали белша т1е кхосса 2) (поднять, напр. голову) хьалаайдан; (для прицела) хьалалаца
вскипеть сов. 1) (закипеть) кхехка; чайник вскипел - чайник кхихкина 2) перен. (вспылить) кхохкадала
вскипятить сов., что ц1ийдан, к1еж яккхийта; ~ молоко - шура ц1ийян; ~ воду - хе к1еж яккхийта
всклокоченный, -ая, -ое разг. хьирчина (месаш, тlapгla)
всколыхнуть сов., кого-что 1) меттахъхьадан 2) перен. меттахъхьадан; революция ~ла народные силы - революцино меттахъхьабира халкъан берриге а ницкъаш
всколыхнуться сов. 1) меттахъхьан 2) перен. меттахъхьан; массы ~лись -халкъаш меттахъхьайна
вскользь нареч. юккъехула; упомянуть о чём-л. ~ - цхьана х1уманах лаьцна юккъехула хьахо
вскопать сов., что ахка
вскоре нареч. кестта; он ~ вернётся домой - и кестта ц1а воьрзур ву; он ~ ответил на письмо - кестта жоп делира цо кехатна
вскормить сов., кого кхаба; ~ ребёнка грудью - бер дакхо
вскочить сов. 1) (быстро встать) хьалаэккха; ~ть с постели - меттара хьалаэккха 2) на кого-что, во что – т1екхоссадала, кхоссавелла т1евала; ~ть в вагон - кхоссавелла вагон т1е вала; он ~л на коня - кхоссавелла говра т1е велира иза 3) на чём (появиться,вырасти) xloттa, яла; на лбу ~ла шишка- хьаж т1е бог х1оьттина
вскрикивать несов. мохь хьекха, мохь бетта
вскрикнуть однокр. мохь тоха
вскружить сов.: успех ~л ему голову - толамо корта хьовзийра цуьнан вскрытие с 1. (по гл. вскрыть) 1) дастар 2) перен. гучудаккхар 3) мед. эт1ор 2. (по гл. вскрыться) дастадалар
вскрыть сов., что 1) дзета; ~ письмо - кехат дзета 2) перен. гучудаккха; ~ не достатки в работе - балхахь кхачамбацарш гучудаха 3) мед. эт1о; ~ труп - дакъа эт1о; ~ нарыв - х1ума ят1о
вскрыться сов. 1) дат1а, хецадала; нарыв ~лся – х1ума хецаелла 2) (освободить ся ото льда) дастадала; река ~лась - хи дастаделла 3) перен. гучудала; ~лись причины поражения - эшаран бахьанаш гучудевлла всласть нареч. разг. 1аббалц; поработать ~ - 1аббалц болх бан
вслед 1. нареч., за кем-чем т1аьхьа; она ушла, он долго смотрел ~ - и д1аяхара, иза дуккха а т1аьхьахьоьжуш лаьттира; он послал телеграмму ~ за письмом - кехата т1аьхьа телеграмма яхьийтира цо 2. предлог с дат. п. т1аьхьа; он смотрел ~ поезду- и хьежира поездана т1аьхьа ; ~ за тем - цунна т1аьххье
вследствие предлог с род. п. бахьана [долуш]; ~ этого, ~ чего - и бахьана долуш
вслепую нареч. 1) (не видя) т1е ца хьожуш; сыграть партию ~ - т1е ца хьожуш парти яккха 2) перен. (наугад) б1аьргаш [а] хьаббина; начинать дело ~ - г1уллакх б1аьргаш а хьаббина д1адоло
вслух нареч. хозуьйтуш; читать ~ - хозуьйтуш еша
вслушаться сов., вслушиваться несов., во что [дикка] ладог1а; ~ в разговор - къамеле ладог1а
всматриваться несов., всмотреться сов., в кого-что [дикка] хьажа; я всмотрелся в него и узнал - дикка, ма хьаьжжи вевзира суна иза
всмятку нареч. буьйдо; сварить яйцо ~ - xloa буьйдо кхехко
всосать сов., что 1) (втянуть губами) ц1убдеш даа, ц1убдан 2) (впитать) чухудан; цветы ~ли воду - зезагаша чухуьйдира хи ; ~ть что-л. с молоком матери - цхьа х1ума ненан шура ц1убъеш даа
всосаться сов., в кого-что 1) (впиться) чудаха; пиявки ~лись в ногу –ц1убдарш когах чудахна 2) (впитаться) чухудадала; вода ~лась в землю -лаьттах хи чухудаделира
вспахать сов., вспахивать несов., что аха; ~ землю - латта аха
вспашка ж ахар; глубокая ~ - к1орггера ахар
вспенить сов., что чопа яккха
вспениться сов. чопа яла; молоко ~лось- шури т1е чопа яьлла
всплакнуть сов. разг. делха озо
всплеск м ц1алк1
всплёскивать несов. ц1алк1дийла
всплеснуть сов. ц1алк1даккха;в реке шумно ~ла рыба - хи чохь г1овг1анца ц1алк1белира ч1ара ; ~ть руками - куьйгаш вовшахтоха
всплошную нареч. разг. цхьатерра; лед двигался ~ ша цхьатерра охьабог1ура
всплытие с т1едалар; ~ лодки - хикема хи т1е далар
всплыть сов. 1) т1едала 2) перен.. гучудала; всплыли недочёты- эшамаш гучубевлла
вспоить сов., кого мало; ~ телёнка - эсана мало; ~ и вскормить- малоа, даоа
всполошить сов., кого, разг. меттахдаха; шум ~л собак – г1овг1ано меттахдаьхна ж1аьлеш
всполошиться сов разг. меттахдала, меттаххьа
вспомнить сое., кого-что, о ком-чём дагадаийта;~ свою молодость - шен къоналла дагояийта
вспомниться сов. дагадан; мне ~лась одна песня - суна дагадеанера цхьа илли
вспомогательный, -ая, -ое г1оьнан; ~ые работы - г1оьнан белхаш; ~ый глагол грам. – г1оьналлин хандош
вспороть сов., что (зашитое) схьадаста; ~ мешок - гали схьадаста вспорхнуть сов. т1омадала
вспотеть сов. хьацар дала
вспрыгивать несов., вспрыгнуть сов., на кого-что т1екхоссавала, т1етасавала; ~ на лошадь -говра т1е тасавала
вспрыскивать несов., вспрыснуть сов., что чем кхарза; ~ бельё водой -бедаршна хи кхарза; ~ духами - дух1и тоха
вспугивать несов., вспугнуть сов., кого-что къахко;~ птицу - олхазар къахко
вспухать несов., вспухнуть сов. деста
вспучить сов., безл., что т1едан; у больного ~ло живот- цомгушчун гай т1едеана
вспучиться сов. т1едан
вспылить сов. чарпе хила; он ~л из-за пустяка - к1адбоцчу х1уманна чарпе хила
вспыльчивость ж чарпелла
вспыльчивый, -ая, -ое чарпе; ~ характер - чарпе амал
вспыхивать несов., вспыхнуть сов. 1) (загореться, засветиться) лата; вспыхнули огоньки – ц1ерш летира 2) (взорваться) эккха; порох вспыхнул -молха иккхира 3) (начаться) ц1е яла; вспыхнул пожар – ц1е елира 4) перен. (покраснеть) ц1ийвала; ~ от смущения - эхь хетта ц1ийвала 5) перен. (вспылить) кхохкадан ; вспыхнула война – т1ом иккхира
вспышка ж 1. (действие) ялар 2. (взрыв) эккхар 3.(сильное проявление) экк хар; 4.(гнев) кхохкадахар
вспять нареч. юханехьа, юха, повернуть~ - юхадерзо
вставание с хьалаг1аттар; почтить память ~м - сийнна хьалаг1овтта вставить сов., что во что 1) (поставить внутрь) дилла, тоха; ~ стёкла – б1аьргаш тоха; ~ зубы - цергаш тоха 2) (заключить) чух1отто,[чу]дилла; ~ картину в рамку - сурт гура чу дилла;~ камень в кольцо – ч1агарна б1аьрг билла 3) (в текст и т. п.) юкъалаца, юкъах1отто; ~ слово - дош юкъаxloттo
вставка ж 1. (действие) диллар, тохар; ~ стёкол –б1аьргаш тохар 2. (вставленный кусок) хатт, юкъах1оттор 3. (в тексте) юкъалацар, юкъах1оттор
вставлять несов. см. вставить ; ~ палки в колёса - новкъа коьллаш тийса
вставной, -ая, -ое диллина, тоьхна; ~ые зубы - тоьхна цергаш
встарь нареч. мацах, хьалха заманахь
встать сов. 1) (подняться на ноги) хьалаг1атта; ~ с постели - меттара хьалаг1атта; рано ~ - хьалххе хьалаг1атта; встань!- хьалаг!атта! 2) т1евала; ~ на стул – г1анта т1е вала 3) (подняться на борьбу) гlaттa; ~ на защиту родины -даймохк ларбан г1атта 4) (появиться над горизонтом) схьакхета; солнце встало из-за леса - хьуьна т1ехьашкахула схьакхийтира малх 5) перен. (возникнуть) х1отта; встал вопрос - хаттар х1оьттира 6) (уместиться) д1ах1оттадала; стол встанет в простенке между окнами - корашна юккъе пенаца д1ах1отталур ду стол 7) разг. (приступить) xloттa; ~ на вахту - вахте х1отта ; ~ на ноги - когаш т1е х1отта
встопорщить сов., что, разг. дусо
встопорщиться сов. разг. дусадала
встревожить сов., кого-что синтем байа, сингаттам баккха, г1айг1ане дожо; это известие ~ло его - цу хабаро сингаттам баьккхира цунна
встревожиться сов. сингаттам[е] баккха (или хила); синтем байа, г1айг1ане дожо (или хила)
встрепенуться сов. 1) (вздрогнуть) хьалаэккха 2) перен. (оживиться) тохадала; душа ~лась - дог тохаделира
встретить сов. 1) кого-что (увидеть) кхета; я ~л его на улице - суна иза урамехь кхийтира 2) кого-что (выйти навстречу) дуьхьалдаха; ~ть гостей на вокзале - хьешашна вокзале дуьхьалваха 3) кого-что (оказать какой-л. приём) т1еэца; (оказать сопротивление) дуьхьалдала; ~ть радушно -хазахеташ т1еэца; ~ть врага огнём – мостаг1чунна герзаца дуьхьалвала 4) что (испытать, натолкнуться) т1енисдала; ~ть сопротивление -дуьхьалонна т1енисвала ; ~ть Новый год - Керла шо даздан; ~ть восход солнца - малх схьакхетачу хьежа
встретиться сов. 1) с кем-чем (повстречаться) [дуьхьал]кхета; ~ с другом –доттаг1чунна дуьхьалкхета 2) с кем-чем (собраться для чего-л.) вовшахкхета 3) с чем (столкнуться) т1е1оттадала; ~ с трудностями -халонашна т1е1оттавала 4) кому (попасться) т1е1оттадала; мне встретилась интересная книга - хазчу книгина т1е1оттавелира со
встреча ж I. (по гл. встретить) 1) (напр. гостей) дуьхьалдахар 2) (приём) т1еэцар 2.(пo гл. встретиться) дуьхьалкхетар; вовшахкхетар; поговорим при встрече - вовшахкхетча, дуьйцур вай; ~ депутата с избирателями - депутаттий, харжамхой вовшахкхетар; ~ футбольных команд - футболан командаш ловза вовшахкхетар ; ~ Нового года - Керла шо даздар
встречаться несов. 1) см. встретиться; 2) с кем (видеться, поддерживать знакомство) вовшахкхетар, гap ; ~ глазами - вовшийн б1аьрга т1е б1аьрг xloттa
встречный, -ая, -ое 1. (движущийся навстречу) дуьхьалдог1у; ~ поезд –дуьхьалйог1у поезд; ~ ветер - дуьхьалхьоькху мох 2. в знач. сущ. ~ м -дуьхьалкхеттарг; первый ~ - хьалха дуьхьалкхеттарг ; ~ иск- дуьхьалара лехам; ~ бой - дуьхьалара т1ом; ~ план - дуьхьалара план
встроить сов., что чохь дан (или дилла); ~енный шкаф - пена чохь йина шкаф
встряска ж разг. 1) (потрясение) цатам, халахетар 2) (нагоняй) дов дар, барт тохар
встряхнуть сов., кого-что 1) (тряхнуть) дего, безл. тохадала; ~ть ковёр - куз бего; телегу ~ло на мосту - ворда тохаелира т1ай т1ехь 2) перен. (возбудить) самадаккха, меттахъхьадан
встряхнуться сов. 1) дегадала; птичка ~лась - алхазар дегаделира 2) перен. разг. самадала, меттахъхьан; ~ться после всего пережитого - дерриг лайначул т1аьхьа меттахъхьан
вступительный, -ая, -ое 1) д1аэцаран; ~ый экзамен – д1аэцаран экзамен; ~ый взнос – д1аэцаран взнос 2) (вводный) долоран; ~ое слово- долоран дош
вступить сов., во что 1) тж. на что (войти) чудаха; войска вступили в город – г1али чу дахара эскарш 2) (поступить) дала; ~ в партию- парте вала 3) (ногой) чудаккха; ~ в лужу- 1ам чу ког баккха 4) (начать, приступить к чему-л.) доло; ~ в разговор - къамел доло ; ~ в брак- брак ян; ~ в должность – г1уллакхе х1отта; ~ в силу - бакъо хила; ~ на престол - паччахь х1отта
вступиться сов., за кого-что г1о даккха; все ~лись за честь товарища - массара а г1о даьккхира, шайн накъостан сии лардеш
вступление с 1. (действие) чудахар; ~ войск в крепость- эскарш г1али чу дахар 2. (введение) д1адолор; ~ к поэме - поэма д1айолор
всунуть сов., что во что чу1отта, чудолла; ~ ключ в замок- доккху дог1а дог1ана чу долла
всухомятку нареч. деккъа; съесть хлеб ~ -деккъа бепиг даа
всухую нареч.: сыграть ~ - декъа ловза
всучивать несов., всучить сов. 1) что во что (сучя вплести) юкъада1а 2) кого-что кому, перен. разг. (насильно или обманом заставить взять) ги долла; ~ плохой товар - вон товар ги долла
всхлипнуть однокр. хинк1аш тоха
всхлипывать несов. хинк1аш ян, ч1е1а
всходы мн. з1ийдигаш; ранние ~ - хьалххе т1едевлла з1ийдигаш
всхожесть ж т1едалар; ~ семян - xly т1едалар
всхожий, -ая, -ее т1едолу; ~ие семена – т1едолу xly
всыпать сов., всыпать несов. 1) что или чего во что (насыпать) чудохка; ~ муку в мешок - дама гали чу дохка 2) кому, разг. (отколотить) г1ибадаккха; (отругать) дов дан
всю вин. п. от вся; ~ вину он взял на себя - берриг бехк цо шена т1еэцна
всюду нареч. массанхьа; не ~ это найдёшь - xlapa массанхьа а ца карайо
вся ж (всей, всю, всей, обо всей) см. весь
всяк мест. определит. м, разг.: ~ норовит по-своему сделать- массо а шен aгlop дан гlepтa
всякий, -ая, -ое 1. мест. определит. I) (каждый) xlop; (любой) муьлхха а; ~ий человек стремится к лучшему - xlop стаг а г1ерта дикане кхача; во ~ое время - муьлххачу хенахь а 2) (с предлогом «без») цхьа[на] а,цхьа[на] а тайпана; он работал без ~ого плана - цо болх бора цхьа а план а йоцуш 3) (разный) тайп-тайпана[ра]; ~ие книги - тайп-тайпанара книгаш; рассказывать ~ий вздор - тайп-тайпанара г1урт бийца 2. в знач. сущ. ~ое с: ~ое бывает – х1уъа а 1отта ма ло 3. в знач. сущ. ~ий м - хьаъа а; ~ий (не ~ий) может это сделать - хьаьнгга а далур ду (дац) иза ; на ~ий случай – ца1 хилахь а аьлла; во ~ом случае - хьуъа хилча а; ~о (нареч.) бывает – тайп-тайпана хуьлу
всяческий, -ая, -ое разг. массо aгlop; оказывать ~ую помощь - массо aгlop гlo дан; он ~и (нареч.) уклонялся от объяснений - массо aгlop кхетам ца бала г1ертара иза
всячина ж разг.: всякая ~ - тайп-тайпанара х1уманаш
втайне нареч. къайлаха; сделать что-л. ~ - цхьа х1ума къайлаха дан
втащить сов., кого-что во что чутакхо; на что такхийна т1едаккха; ~ мешок в подвал - гали подвал чу такхо; ~ мешок на чердак - гали такхийна чардакха т1е даккха
втащиться сов. разг. чутакха, текхаш чудан
втёмную нареч. 1) (в картах) ца хьожуш; играть ~ - ца хьожуш ловза 2) (наугад) ма-хеттара; действовать ~ - ма-хеттара дан
втемяшить сов., что кому, разг.: ~ что-л. в голову - цхьа xlyма коьрта чу дижо
втемяшиться сов., кому, разг.: ~лась дикая мысль - акха ойла коьрта чу йнжира
втереть сов., что во что [хьаькхна] чухудийта; ~ мазь - хьакхар чухудийта ; ~ очки кому - ца1 леван
втереться сов., во что, разг. 1) (протиснуться) юкъадаха; ~ в толпу- нахана юкъаваха 2) (проникнуть) юкъадаха; ~ в чужую семью - нехан доьзала юкъа даха ; ~ в доверие к кому-л.- цхьаьннан шех тешам бахийта
втечь сов., во что чуэха
втирание с I. (действие) чухудийтар 2. (лекарство) молха
втиснуть сов., кого-что во что чудолла; ~ бельё в чемодан -бедар чамди чу йолла
втиснуться сов., во что 1) (поместиться) чухоа 2) разг. (с трудом войти) чудаладала
втихомолку нареч. меллаша; он вышел ~ и ушёл - меллаша ара а ваьлла, д1авахара иза
втолкнуть сов., кого-что во что чутатта
втолковать сов., втолковывать несов., что кому, разг. кхето; ~ правило- бакъонах кхето
втоптать сов., кого-что во что [хьаьшна] чудахийта; ~ камень в землю –т1улг хьаьшна лаьттах чубахийта
вторгаться несов., вторгнуться сов. 1) во что- чулелха; на что - т1ег1орта; вторгнуться на территорию неприятеля – мостаг1чун махка т1е гlopra 2) перен. (вмешаться) юкъаг1орта
вторжение с 1) т1ег1ортар, чулелхар; ~ неприятеля-мостаг1 т1ег1ортар 2) перен.- юкъаг1ортар
вторить несов. I) кому-чему муз. –т1аьхьара ала; бас ~т тенору- тенорана т1аьхьара олу басо 2) кому-чему (повторять) т1аьхьара ала; эхо ~т грому - йилбазмаьхьаро т1аьхьара олу стигал къовкъарна 3) кому (поддакивать) аьлларг ала
вторично нареч. шозлаг1а
вторичный, -ая, -ое шозлаг1а; ~ое напоминание - шозлаг1а дагадаийтар; ~ый продукт- шозлаг1а сурсат
вторник м шинара, шинарин де; во ~ - шинарин дийнахь; по ~ам- xlop шинарин дийнахь
второгодник м шолг1ачу шарна виснарг
второгодница ж шолг1ачу шарна йиснарг
второгодничество с шолг1ачу шарна дисар
второй, -ая, -ое 1. числ. порядк. Шолг1а; ~ой час- шолг1а сахьт 2. в знач. сущ. ~ая ж мат.- шолг1аниг; одна ~ая – ца1 шолг1аниг 3. в знач. сущ. ~ое с (блюдо) шолг1аниг 4. прил. (второстепенный) шолг1а; играть ~ые роли –шолг1а ролаш ловзо ; из ~ых рук – шолг1ачуьнгахула хаа; она мне ~ая мать- иза сан шолг1а нана ю
второклассник м, ~ца ж шолг1ачу классерниг
второкурсник м, ~ца ж шолг1ачу курсерниг
второпях нареч. сихделла; забыть что-л. ~ -цхьа х1ума сихвелла йицъян
второразряднник м, ~ца ж спорт. шолг1а разрядхо
второразрядный, -ая, -ое шолг1ачу разрядера; ~ ресторан – шолг1ачу разрядера ресторан
второсортный, -ая, -ое шолг1ачу сортан, шолг1ачу сортера
второстепенный, -ая, -ое шолг1ачу даржера ; ~ые члены предложения грам.- предложенин коьртаза меженаш
втравить сов., втравливать несов., кого во что (вовлечь) юкъаоза
в-трётьих вводн. сл. кхоалг1а-делахь, кхозлаг1а
втридорога нареч. разг. кхузза деза; продать ~ - кхузза деза д1адохка
втрое нареч. 1) (в три раза) кхузза 2) (в три слоя) кхолха
втроём нареч. кхаамма, кхоъ цхьаьна; жить ~ - кхоъ цхьаьна ваха
втройне нареч. кхолха, кхолхонца
втулка ж тулка
втянуть сов. 1) кого-что (втащить) озо; (внутрь) чуозо; ~ лодку на берег -кема хи йисте озо 2) что (вобрать в себя) чуозо; ~ воздух - xlo чуозо 3) кого во что, перен., разг. (вовлечь) юкъаозо; ~ в работу - балха юкъа озо
втянуться сов. 1) чукхета, чуозадала; щёки ~лись - беснеш чукхетта 2) во что, перен. разг. (принять участие) юкъаозадала; (привыкнуть) дола; ~ться в работу - балхах вола
вуаль ж 1) (сетка) вуаль, бой 2) (материя) киса
вуз м (высшее учебное заведение) вуз (лаккхара доьшийла)
вузовец м, ~ка ж вузхо
вулкан м т1аплам, т1епинг; потухший ~ - байна т1аплам ; жить как на ~е –т1аплам т1ехь санна ваха
вулканический, -ая, -ое т1апломан; остров ~ого происхождения –т1аплаьмнех хилла г1айре
вульгаризация ж дастамдаккхар, сийсаздаккхар
вульгаризировать сов. и несов., что дастамдаккха, сийсаздаккха, сийсаздан; ~ учение 1илма сийсаздаккха
вульгаризм м дастамалла, дастам дош, сийза дош
вульгарный, -ая, -ое 1) (непристойный) дастаме, сийсаза; ~ое слово -дастаме дош 2) (грубо упрощённый) дастаме; ~oe изложение учения - 1илманан хьехам дастаме язбар
вундеркинд м вундеркинд (тамашийна бер)
вурдалак м фольк. убар
вход м 1. (действие) чудалар, чудахар; при ~е – чувог1уш 2. (место) чуг1ойла, чудоьдийла; главный ~ коьрта чуг1ойла
входить несов. 1) см. войти; 2) во что (вникать) дуьха кхиа; он сам входит во все дела - и ша кхуьу массо а г1уллакхийн дуьхе 3) во что (включаться) юкъадан; это не входит в мои расчёты - сан хьесапашна юкъа ца дог1у иза
входной, -ая, -ое чудоьду; ~ая плата - чувоьду мах; ~ая дверь - чувоьду не1
входящий, -ая, -ее чудог1у
вхолостую нареч. эрна, даьсса; мельница работает ~- хьер яьсса хьийза; мы работали ~ - оха эрна болх бира
- вцепиться сов., вцепляться несов., в кого-что лаца, катоха; собака вцепилась в ногу - когах катуьйхира ж1аьло
вчера нареч. селхана; ~ вечером, ~ ночью сийсара; ~ утром - селхана 1уьйранна
вчерашний, -яя, -ее 1) селханлера; (ночной) сийсарлера 2) (недавно бывший кем-чем) селханлера; ~ие школьники -селханалера дешархой ; искать ~его дня - селханалера де леха
вчерне нареч. цкъачунна; закончить работу ~ - болх цкъачунна чекхбаккха
вчетверо нареч. 1) (в четыре раза) доьазза 2) (в четыре слоя) деалха
вчетвером нареч. веамма, виъ цхьаьна
в-четвёртых вводн. сл. доьалг1а-делахь, доьазлаг1а
вчитаться сов., вчитываться несов., во что дуьхе кхиа; ~ в трудный текст -халачу текста дуьхе кхиа
вшестером нареч. ялхамма, ялх цхьаьна
в-шестых вводн. сл. ялхалг1а-делахь, ялхазлаг1а
вшивной, -ая, -ое т1етегна; ~ рукав- т1етегна пхьуьйшаш
вшивый, -ая, -ое мезий дина [долу]
вширь нареч. шоралла
вшить сов., что во что т1етега
въ= «в» метта яздо е-ний, я-ний хьалха, мас.: въехать - чудаха
въедливый, -ая, -ое чудулу
въезд м 1. (действие) чувар; ~ воспрещён - чувар дихкина ду 2. (место) чуг1ойла, чувоьдийла; (наверх) т1еволийла; у ~а в город – г1али чу воьдучохь
въездной, -ая, -ое чувоьду; ~ые ворота - чувоьду ков
въесться сов., во что чухуда; краска въелась в кожу- басар чухуьйдина не1арх
въехать сов. 1) во что чудаха; на что т1едала; ~ в город – г1али чу ваха; ~ на гору лам т1е вала 2) (вселиться) чудаха
вы (вас, вам, вами, о вас) мест. личн. шу; (вежливое обращ. к одному лицу) хьо; вы все идёте?- шу дерриш а доьлху?; Вы меня звали?- Ахьа (эрг. п.) соьга кхайкхирий?; вы это сделали?- аша (эрг. п.) и диний?; вы слыхали новость?- керла х1уманаш хезний шуна (дат. л.)? ; быть с кем-л. на вы -цхьаьнца эвхьаза ца хила
вы= глагольная приставка; цо гойту: 1) х1ума чекхдалар, х1умане кхачар, мас.: выучить - 1амо, выпросить- [дехна] даккха 2) яуьра аралелар ара =, мас.: выбежать - аравада 3) =ся дакъалгаца =дала, мас.: выброситься - чукхоссавала
выбегать несов. (откуда) араида, арахьовлха; (куда) хьовлха; см. тж. выбежать
выбежать сов. (откуда) арадада, арахьада; (куда) хьада; ~ из дома -чуьра арахьада; ~ на дорогу - новкъа хьада; ~ на улицу - арадада
выбелить сов., что (отбелить) к1айдан
выбить сов. 1) что (вышибить) [тоьхна] д1адаккха; ~ стекло из рамы –б1аьрг рами чуьра д1абаккха 2) кого-что (с боем вытеснить) арадаккха, араэккхийта; ~ неприятеля из окопов - окопаш чуьра мостаг1 араэккхийта 3) что (пыль и от. п.) д1адаккха, дего; ~ ковёр - куз бего 4) что (уничтожить) дайа; град выбил посевы - къорано ялташ дайина 5) что (вычеканить) даккха, дилла; ~ медаль- мидал йилла ; ~ дорогу- некъ бохо
выбиться сов. 1) из чего (с трудом выбраться) дала; ~ из толпы - тобана юккъера схьавала 2) (показаться наружу) гучудала; волосы выбились из-под шапки - куйна к1елхьара гучуевлла месаш ; ~ из долгов - декхаршлара вала; ~ из сил - гlopa кхачо; ~ в люди - стаг хила
выбоина ж к1аг
выболтать сов., что, разг. схьадийца (говорящему); д1адийца (другому лицу)
выбор м 1. (действие) харжар; ~ профессии - корматалла харжар; ~ помощника – г1оьнча харжар 2. (подбор) харжа хилар; большой ~ товаров -харжа дуккха товараш хилар 3. см. выборы ; на ~ (взять) - хоржуьйтуш (эца); луъург (эца); остановить на чём-л. свой ~ - цхьа х1ума схьакъасто
выборка ж 1. (действие) схьадаккхар; см. выбрать 1; 2. разг. (выписка) хаьржинарг; ~и из протокола - протокола т1ера хаьржинарш ; проверка документов на ~у- документаш юкъ-юкъара [харжарца] таллар
выборность ж хоржуш хилар; ~ судей - суьдхой хоржуш хилар
выборный, -ая, -ое 1) (относящийся к выборам) харжамийн; ~ая кампания - харжамийн кампани 2) (подлежащий выборам) хаьржина; ~ые председатели - хаьржина председателш
выборочный, -ая, -ое (частичный) хоржуш [долу]; (по выбору) юкъ-юкъара; ~ая рубка леса - хоржуш хьун хьакхар; ~ая проверка – юкъ-юкъара таллар
выборщик м 1) (работник) харжархо 2) (при выборах) харжамхо
выборы мн. харжамаш
выбранить сов., кого-что барт бетта, дов дан
выбрать сов. 1) что из чего (отобрать, извлечь) [схьа]харжа; ~ камни из земли - лаьтта юкъара т1улгаш схьахаржа 2) кого-что (взять нужное) къасто; хьаржа; ~ книги для себя - шена книжкаш харжа; ~ профессию -корматалла харжа 3) кого-что (голосованием) харжа; ~ председателя -председатель харжа 4) что (забрать, извлечь всё без остатка) схьахаржа; ~ всё, что положено – дог1ург дерриг а схьахаржа 5) что (вынуть) схьадаккха; ~ невод - бой схьаяккха ; ~ свободное время - мукъа зама лаха
выбраться сов. 1) (с трудом выйти, выехать) дала; ~ из леса на дорогу -хьуьн чуьра новкъа дала 2) разг. (пойти куда-л.) аравала; ~ в театр- театре ваха аравала ; ~ из долгов - декхаршлара дала; выбралось свободное время - мукъа хан елира
выбривать несов., выбрить сов., что д1адаша; ~ голову - корта д1абаша; ~ кого-л. (голову) цхьаьннан корта д1абаша; (усы, бороду) цхьаьннан мекхаш, маж д1аяша
выбриться сов. д1адашадала
выбросить сов. 1) что (выкинуть) д1акхосса; ~ мусор - нехаш д1акхийса 2) что (изъять) д1адаккха, юкъарадаккха, юкъара д1акхосса; ~ часть текста -текстан цхьа дакъа юкъарадаккха 3) кого (выгнать) аракхосса; ~ кого-л. на улицу – ца1 ураме аракхосса 4) что, перен. разг. (для продажи) арадаккха; ~ товар на рынок - товар базара арадаккха 5) что (выпустить) даккха; ~ колос- кан баккха ; ~ лозунг - лозунг арахеца; ~ что-л. из головы - цхьа ойла коьртера д1аяккха; ~ десант- десант кхосса; см. тж. выкинуть
выброситься сов., откуда-л. чукхоссадала; ~ из окна- корах чукхоссавала; ~ с парашютом из самолёта - кемана т1ера парашютаца чукхоссадала
выброска ж д1акхоссар; ~ мусора - нехаш д1акхоссар ; ~ десанта - десант [охьа] кхоссар
выбытие с (выезд) д1адахар
выбыть сов. д1адаха; д!адала; ~ из города- г1али чуьра д1аваха; ~ из полка по ранению - чов хиларна полкера д1аваха; ~ из игры- ловзар юкъара д1авала; ~ из школы - школера д1авала; ~ из строя - юкъара д1адала
вывалить сов., что из чего охьадассо; ~ песок из мешка - гали чуьра г1ум охьаяссо
вывалиться сов., из чего охьадожа, чудожа; платок ~лся из кармана - кисанара йовлакх охьадоьжна; ребёнок ~лся из люльки - бер аганара охьадоьжна
вывалять сов., кого-что в чём керчо; ~ в грязи - хаттала керчо
вываляться сов., в чём керча; ~ в снегу - лайла[хь] керча
выварить сов. 1) что кхехко; ~ мясо - жижиг кхехко; ~ бельё - бедарш кхехко 2) что из чего [кхехкош] даккха; ~ соль из морской воды – х1ордан хих туьха даккха
вывариться сов. [кхихкина] доха
выведать сов. что, разг. (узнать) хаа
выведение с 1) (напр. пятен) д1адаккхар 2) (напр. птенцов) даккхар 3) (выращивание) кхиор; ~ новых сортов пшеницы –к1ен керла тайпанаш кхиор; см. тж. вывод
вывезти сов. 1) кого-что (откуда, куда) д1адига, д1адахьа; ~ детей за город - бераш г1алих даха; ~ хлеб с поля - арара ялташ д1адахьа; ~ овощи на рынок- хасстоьмаш базара д1абахьа 2) (привезти откуда-л.) кого - дало; что - дан
выверить сов., что нийса дуй хьажа; ~ часы - сахьт нийса дуй хьажа
выверяющий — нийсдахьажамхо, нийса(да) дуй хьажамхо
выверенная — нийсдахьажна, нийса(да) йуй хьажна
выверка ж — нийса дуй хьажар; ~ весов - терза нийса дуй хьажар
вывернуть сов., что 1) (вывинтить) схьахьовзо 2) разг. (повредить) чуьрадаккха; ~ руку - пхьарс чуьрабаккха 3): ~ наизнанку- харцхьадаккха; ~ рукав - пхьош харцхьадаккха; ~ карманы - кисанаш харцхьа даха
вывернуться сов. 1) (вывинтиться) схьахьовза 2) (вывихнуться) чуьрадала 3): ~ наизнанку- харцхьадала 4) (выскользнуть) карарадала 5) перен. разг. (из затруднительного положения) к1елхьаравала
вывесить1 сов., что хьалаолла; ~ флаг - байракх хьалаолла
вывесить 2 сов., что [оьзна] нийса юй хьажа; ~ гири - герканаш нийса юй хьажа
вывеска 1 ж у; ~ магазина - туьканан у
вывеска 2 ж (действие по гл. вывесить) нийса дуй хьажар; ~ гирь -герканаш нийса юй хьажар
вывести сов. 1) кого-что (откуда, куда) арадаккха; ~ лошадь из конюшни -божли чуьра говр араяккха; ~ детей на прогулку- бераш дуьйладалийта арадаха 2) кого-что (уничтожить) дайа, д1адаккха; ~ клопов- къийзоргаш яйа; ~ пятна - хьоькхнаш д1аяха 3) кого (расплодить) даккха; ~ птенцов –к1орнеш даха 4) что (вырастить) поло, даккха; ~ новую породу скота - даьхнийн керла xly доло 5) что (построить) дотта; ~ стены здания – г1ишлон пенаш дотта 6) кого (изобразить) гайта; ~ в пьесе героя -пьесехь турпалхо гайта ; ~ из беды - балих ваккха; ~ в люди - стаг ван; ~ из себя -карзахваккха; ~ из терпения - собар кхачо; ~ на дорогу - нийсачу новкъа ваккха; ~ из состава президиума - президиума юккъера ваккха
вывестись сов. 1) д1адала; пятна ~лись - хьоькхнаш д1аевлла 2) (перевестись) д1адала, xly дан 3) (о птенцах) даха
выветривание с I. (по гл. выветрить) арадаккхар 2. (по гл. выветриться) 1) арадалар 2) геол. дохар, херцар
выветрить сов., что [ара]даккха; ~ из комнаты табачный дым – ц1а чуьра тонки кlyp арабаккха
выветриться сов. 1) (исчезнуть) арадала; сырость ~лась – т1уналла араяьлла 2) геол. доха, херца
вывешивание 1 с хьалаоллар
вывешивание 2 с (на весах) нийса дуй хьажар
вывинтить сов., что схьахьовзо; ~ гайку - винт схьахьовзо
вывинтиться сов. схьахьовза; лампочка ~лась - лампа схьахьевзина
вывих м I. (действие) чуьрадаккхар 2. 1) (место повреждения) чуьрадалар; чуьраяьлла меттиг (или меже); вправить ~ - чуьраяьлла меже меттах1отто 2) перен. разг. (отклонение) талхор
вывихнуть сов., что чуьрадаккха; ~ ногу - ког чуьрабаккха
вывод м 1. (действие) арадаккхар; ~ войск из населённого пункта - эскарш нах бехачуьра арадахар 2. (умозаключение) жам1; прийти к новому ~у -керлачу жам1е кхача; ср. тж. выведение
выводка ж 1) (пятен) д1адахар, д1адаккхар 2) (лошадей) арадаккхар
выводок м (о птицах) тевна; ~ цыплят - котаман к1орнийн тевна
вывоз м 1) д1адигар, д1адахьар 2) (экспорт) аракхехьар; ~ товаров за границу - товараш дозанал ара кхехьар
вывозить сов., что в чём, разг. бехдан
вывозить несов. 1) см. вывезти; 2) что (экспортировать) арадахьа; ~ товары за границу -товараш дозанал ара дахьа
вывозиться сов., в чём, разг. хьекха, бехдан дуза
выволакивать несов., выволочь сов., что (откуда, куда), разг. аратакхо; ~ мешки из подвала на улицу - подвала чуьра галеш аратекхо
выворотить сов. разг. 1) что (вытащить) схьадаккха; ~ камень из земли -лаьттаха т1улг схьабаккха 2) см. вывернуть 3
выгадать сов., выгадывать несов., что (сэкономить) кхоо; (извлечь пользу) пайда эца; ~ время - хан кхоо; он на этом ничего не выгадал - цунах цо х1умма а пайда ца ийцира
выгиб м букъ, арасаттар
выгладить сов., что шардан
выглядеть несов. бос хила; он сегодня хорошо ~ит - тахана бос дика болуш ву иза
выглядывать несов., выглянуть сов. из чего арахьажа; из-за чего схьахьажа, схьакъада; ~ из окна [на улицу] - корах арахьажа; выгляни в окно!- корах арахьажа!; из-за тучи выглянуло солнце - мархашна т1ехьара схьахьаьжира малх
выгнать сов. 1) кого-что (вывести) араэккхо, ара д1алалла; (прогнать) [д1а]эккхо; ~ скот в поле - бежнаш ара д1алахка; ~ из дому- чуьра эккхо; ~ с работы - балхара эккхо 2) что (добыть перегонкой) даккха; ~ спирт- спирт даккха
выгнутый, -ая, -ое арасеттина, арасаттийна; ~ая спинка стула – г1ентан арасеттина букъ
выгнуть сов., что арасатто; ~ колёсный обод - чкъурган тoгle арасатто
выгнуться сов. арасатта
выговаривать несов. 1) см. выговорить; 2) кому за что, разг. (делать выговор) лен; ~ за опоздание – т1аьхьависарна лен
выговор м 1) (произношение) лер; чистый ~- ц1ена лер 2) (порицание) бехк баккхар; офиц. выговор, та1зар; строгий ~ - ч1ог1а выговор
выговорить сов., что 1) (произнести) ала; (смочь произнести) аладала; ~ть слово - дош ала; это слово не ~шь - и дош ца алало 2) разг. (поставить условием) даккха; ~ть себе два дня отсрочки - шена ши де хан яккха
выговориться сов. разг. аьлла дала, дийцина дала
выгода ж са, пайда; с ~ой для себя - шена пайда болуш; извлечь ~у из чего-л. - цхьана х1уманах пайда эца
выгодно 1. нареч. пайде[хь], са йолуш, сане; ~ продать - пайдехь дохка 2. в знач. сказ. пайде[хь] хила; это ~ для всех - иза массарна а пайдехь ду
выгодный, -ая, -ое сане, пайде; ~ый договор - пайде договор ; представить что-л. в ~ом свете - цхьа х1ума аьтто болчу aгlop гайта
выгон м дежийла; общественный ~ - юкъара дежийла
выгонка ж даккхар
выгореть 1 сов. 1) (сгореть) дата; вся деревня ~ла - ерриг юрт яьгна 2) (выцвести) басадала;ситец ~л на солнце - малхехь басабаьлла басма
выгореть 2 сов. разг. аьтто бала; дело не ~ло – г1уллакхан аьтто ца бели
выгородить сов. 1) что (отделить загородкой) керт ян, схьакъасто; ~ сад -бешана керт ян 2) кого, перен., разг. (оправдать) бехказдаккха; ~ друга- доттаг1 бехказваккха
выгравировать сов., что дата; ~ на часах имя -сахьта т1е ц1е яга выгребной, -ая, -ое: ~ая яма - нехаш д1акхуьйсу ор
выгрести сов. 1) (гребя выплыть к говорящему) кема схьадало; (от говорящего) кема д1адига; ~ к берегу - кема схьадало; ~ к другому берегу -кема дехьа йисте д1адига 2) что (загребая вытащить) д1адаккха; ~ золу из печи- пешара юкъ д1аяккха
выгрузить сов., кого охьадоссо;что охьадассо; ~ багаж- багаж охьаяссо
выгрузиться сов. охьадосса; (высадиться) тж. охьадала;~ться в порту - портехь охьадосса;полк ~лся из вагонов - полк охьайоьссира вагонаш чуьра
выгрузка ж I.(по гл. выгрузить) кого охьадоссор; чего охьадассор 2. (по гл. выгрузиться) охьадоссар; охьадалар
выгрызать несов., выгрызть сов., что диъна даккха; ~ дыру- диъна 1уьрг даккха
выдаваться несов. 1) см. выдаться; 2) (выступать) арата1а; дом выдаётся углом на площадь- ц1ийнан маь1иг майданехьа аратаь1на 3) (выгодно отличаться) къаьсташ хила; ~ своим умом - шен хьекъалца къаьсташ хила 4) страд. дала; справки выдаются ежедневно - справканаш ло денна
выдавить сов., выдавливать несов., что 1)(выжать из чего-л.) [1евдина] даккха; (на что-л.) ладо; ~ сок из лимона - лимонах мутта даккха 2) (продавить) дохо; ~ стекло - ангали дохо 3) (вытиснить) дилла, та1о;~ знак на металле -металла т1ехь хьаьрк йилла ; из него слова не выдавишь- цуьнгара дош дер дац
выданье с: девушка на ~ уст. – йо1 маре лург хилла
выдать сов. 1) что (дать) дала; ~ пропуск - пропуск яла 2) кого-что (обнаружить, разоблачить) гучудаккха, 1орадаккха; (передать кому-л.) д1адала; (говорящему) схьадала; ~ тайну- къайле гучуяккха; не ~ товарищей- накъостий гучу ца баха; ~ преступника властям - зуламхо 1едале д1авала; ~ себя - гучувала 3) кого-что за кого-что ду ала; ~ себя за учёного - ша 1илманча ву; он выдал чужую работу за свою - нехан болх шен бу аьлла цо 4) что (выпустить) дала; ~ продукцию- продукци яла 5) кого за кого дала; ~ дочь [замуж] за соседа - лулахочуьнга [маре] йо1 яла ; не выдай[те]! - гучу ма ваккхалаш!
выдаться сов. (случиться, оказаться) хила; ~лся хороший день - хаза де хили; как только ~лся случай - меттиг ма елли; см. тж. выдаваться
выдача ж 1) чего далар; ~ удостоверений - удостоверенеш далар; ~ товаров- товараш д1адалар 2) кого-чего (разоблачение) гучудаккхар; д1адалар
выдающийся, -аяся, -ееся г1арадаьлла; ~ учёный- г1араваьлла 1илманча выдвигаться несов. 1) см. выдвинуться; 2) (быть выдвижным) схьаозош хила
выдвиженец м выдвиженец, хьалхатеттинарг (куьйгаллин балха хьалаваьккхина дика белхахо)
выдвижение с 1. (по гл. выдвинуть) 1) (повышение) хьалаваккхар 2) (к избранию и т. п.) хьалхаттатар 2. (по гл. выдвинуться) хьалавалар
выдвижной, -ая, -ое схьаузу, схьаузуш долу;~ ящик- схьаузуш долу г1утакх
выдвинуть сов. 1) что схьаоза; (из чего-л., из-под чего-л.) чаще схьахило, схьататта; ~ ящик стола - стоьлан г1утакх схьаоза; ~ стол на середину комнаты - стол ц1енкъа юккъе схьататта 2) кого, перен. (напр. по работе) хьалаваккха; ~ на должность председателя- председателан г1уллакхе хьалаваккха 3) кого-что, перен. (на обсуждение, к избранию) харжа хьалхататта; ~ в кандидаты - кандидат харжа хьалхататта
выдвинуться сов. 1) (выступить вперёд) арахила, хьалхата1а 2) (напр. по работе) хьаладала; (быть избранным) хаьржина хила
выдворить сов., выдворять несов., кого-что араваккха; (удалить) д1аваккха; ~ из университета- университетера д1аваккха; ~ из комнаты- ц1а чуьра араваккха
выдел м 1.(действие) юр. дакъа дар 2. (выделенная часть) дакъа
выделать сов., что (подвергнуть обработке) дабаг1а (или силу) дан; ~ кожу- не1арна дабаг1а дан
выделенное с I. (по гл. выделить) 1) кого-чего [схьа]къастор 2) чего къастор 2. (по гл. выделиться) 1) д1акъастар 2) хим., физиол. д1акъастар; далар 3. чаще мн. ~я физиол. боьхаллаш; (при родах) ц1андарш
выделить сов. 1) кого-что (отделить) [схьа]къасто; юр. дакъа дан; ~ участок для строительства –г1ишло йог1а дакъа схьакъасто 2) что (отметить) билгалдан, къасто; ~ текст курсивом- текст курсиваца къасто 3) что, хим., физиол. д1акъасто, даккха; ~ газ - газ д1акъасто; ~ пот- хьацар даккха
выделиться сов. 1) (отделиться) д1акъаста; старший сын ~лся из семьи -воккхаха волу к1ант д1акъаьстира доьзалах (боввелира) 2) см. выделяться 2; 3) хим., физиол. д1акъаста, дала
выделка ж 1. (действие) кечдар; ~а овчины- кхакха кечбар 2.: сукно хорошей ~и- дика кечбина маша
выделывать несов. 1) см. выделать; 2) что (производить) кечдан; завод ~ет кирпичи -заводе кибарчигаш йо ; чего только он со мной не ~л!- цо сох ца еш х1ума яцара!
выделяться несов. 1) см. выделиться 1; 2)чем (отличаться) къаста; он ~ется среди своих сверстников- нийсархошна юкъахь къаьсташ ву иза
выдержанный, -ая, -ое 1) (умеющий владеть собой) собаре, лалуш долу 2) (последовательный) сацаме; идеологически ~ый - идеологически сацаме ву 3) (улучшенный) ч1аг1дина; ~ое вино - ч1аг1дина чаг1ар; ~ый табак –ч1аг1дина тонка
выдержать сов. I) кого-что (устоять под тяжестью) ладала; лёд ~ит машину - шане лалур ю машина 2) что (перенести) ладала; (вытерпеть) сатохадала; ~ать операцию - операцилаяла; он не ~ал и рассмеялся - са а ца тохаделла, велавелира иза 3) что (улучшить) ч1аг1дан; ~ать вино – чаг1ар ч1аг1дан ; книга ~ала несколько изданий - маситтазза арахеца магийра книга; ~ать экзамен - экзамен д1аялаяла; ~ать больного в постели - цомгушниг меттахь 1илло
выдерживать несов. см. выдержать ; это не ~ет критики - критикин лардамехь дац иза
выдержка 1 ж 1) (самообладание) собар, са тохадалар, ладалар; проявить большую ~у – ч1ог1а собар хила 2) фото хан, выдержка; снимать с большой ~ой - йоккха выдержка а еш, сурт даккха (или дуккха а хан луш)
выдержка 2 ж (из текста) аьлларг, дешнаш
выдернуть сов., что [озийна] схьадаккха; ~ гвоздь - хьостам схьабаккха выдоить сов., кого-что оза, детта
выдолбить сов., что (отверстие) даккха; (изготовить долблением) дан; ~ долотом корыто - стонца ной ян
выдох м [са] арахецар
выдохнуть сов., что [са] арахеца
выдохнуться сов. хьожа д1аяла, малдала;табак ~ся - тонка малделла; талант ~ся – пох1ма малъелла
выдра ж I) (животное) хешт 2) (мех) хештан ц1ока
выдрать 1 сов., что, разг. (вырвать) схьадаккха; ~ страницу из книги -книги тlepa aгlo схьаяккха
выдрать 2 сов., кого, разг. детта; ~ за уши - лергаш хьовзо
выдрессировать сов., кого кара1амо; ~ собаку- ж1аьла кара1амо
выдубить сов., что дабаг1а дан; ~ кожу- не1арна дабаг1а дан
выдувка ж дусар; ~ посуды - пхьег1аш юсар
выдумать сов., что 1) (придумать) дагадан, дагадаийта; (изобрести) даккха 2) (сочинить) кхолла; ты всё ~л - ахь дерриг хьайггара кхоьллина; ~нный случай - кхоьллина х1ума
выдумка ж 1) (затея) дагадеанарг, дагалаьцна х1ума; его ~-м нет конца -цунна дагаоьху х1уманаш кхачалур долуш дац 2) (вымысел) кхоьллина х1ума; всё это одна ~ - и дерриг кхоьллина х1ума ду
выдумщик м, ~ца ж разг. кхоллархо; (враль) кхолламча
выдумывать несов. см. выдумать 1; не ~йте! а) хьайггара ма кхоллалахь!; б) (в знач. запрещения) дага а ма даийталахь!
выдуть сов., что 1) (удалить подув) xlyпп-аьлла д1адаккха (или арадаккха); ~ть пепел из трубки - xlyпп-аьлла луьлли чуьра чим д1абаккха; ветер ~л всё тепло из комнаты – ц1а чуьра ерриг йовхо араяьккхира махо 2) (изготовить дутьём) дуса; ~ть стеклянный шар- ангалин авгол буса
выдыхание с са арахецар
выдюжить сов. обл. ларо
выеденный, -ая, -ое: это ~ого яйца не стоит- х1урцуьлдиган мехе а дац и выезд м 1. (действие) (отъезд) д1адахар; ~ из города – г1алара д1авахар 2. (место)арадолийла; на ~е из города – г1алара араволучохь
выездить сов., кого: ~ лошадь (под седло) - говр rlexaa 1амо; (в упряжку) говр йожа 1амо
выездка ж: ~ лошади (под седло) говр т1ехаа 1амор; (в упряжку) говр йожа 1амор
выездной, -ая, -ое 1) (для выезда) арадолу; ~ые ворота - араволу ков 2) (для езды) т1ехуу; ~ая лошадь - тlexyy говр 3): ~ая сессия суда - суьдан
дехьа-сехьа лела сесси
выезжать 1 несов, 1) см. выехать; 2) см. выездить; 3) на ком-чём, перен., разг. [т1ехь] чекхдала; ~ на своём помощнике - шен г1оьнчина т1ехь чекхвала
выемка ж 1. (действие) схьадаккхар; ~ грунта - латта схьадаккхар 2. 1) (вырез) юх; ~ для рукава - пхьуьйшан юх 2) (углубление) к1аг; ~ в стене- пена тlepa к1аг
выесть сов., что 1) чуьра даа; ~ мякиш из хлеба - баьпка чуьра буьйдиг яа 2) (о едких веществах) даго
выехать сов. 1) (откуда-л., на улицу) арадала; (куда-л. отправиться, уехать) [д1а]даха; ~ из ворот - кех ара вала; ~ в город – г1ала ваха; ~ на дачу – к1отара д1аваха; квартиранты выехали - квартирахой д1абахна 2) (прибыть куда-л.) кхача, дала; ~ на дорогу- новкъа дала; ~ к реке - хи т1е кхача
выжать 1 сов., что 1) (отжать) 1овда; ~ бельё - бедарш 1овда 2) (извлечь) [1аьвдина] даккха; ~ сок из лимона - лимонах мутта даккха 3) спорт. хьалаайа; ~ штангу - штанга хьалаайа 4) перен. [даккхалург] схьадаккха; ~ из хозяйства всё - бахамах даккхалург дерриг а схьадаккха
выжать 2 сов., что хьакха; ~ два гектаРа - ши гектар хьакха
выждать сов., что хьажа; ~ удобный случай - аьтто баларе хьажа
выжечь сов., что 1) (сжечь) даго; солнцем выжгло посевы - маьлхо ялташ дагийна 2) (сделать знак) дан; ~ тавро – х1ост дан
выжига м, ж прост. ямартча
выжигание с 1) дар; ~ угля – к1ора багор 2) (знака) та1ор
выжидательный, -ая, -ое хьоьожуш 1аран; ~ая позиция - хьоьжуш 1аран позици
выжимки мн. жуьргаш; виноградные ~ - кемсийн жуьргаш
выжить сов. 1) (остаться в живых) дийна диса; раненый ~л - дархо дийна висна 2) кого, разг. (выгнать, выселить) дохо, д1адаккха, арадаккха; ~ть со службы – г1уллакхера вохо; ~ть из дому- чуьра араваккха
вызвать сов. 1) кого-что [схьа]кхайкха; ~ в суд - суьде кхайкха; ~ певца аплодисментами –т1араш деттарца иллиалархачуьнга кхайкха; ~ ученика к доске - дешархочуьнга доски т1е кхайкха; ~ на соревнование - йохье кхайкха 2) что—перев. понуд. ф. глаголов; ~ пот у больного - цомгушчунна хьацар далийта; ~ рвоту - 1еттавайта; ~ смех - белар даккха; ~ гнев –оьг1азвахийта; ~ радость - хазахетийта
вызваться сов. с неопр. т1елаца; ~ помочь кому-л.- цхьанна г1о дан т1елаца
вызволить сов., кого-что [к1елхьар]даккха; ~ из беды - балих ваккха
выздоравливать несов. см. выздороветь; он ~ет - иза товелла вог1у
выздоравливающий м, ~ая ж толу[ш долу]
выздороветь сов. тодала; он ~л совсем - иза кхоччуш товелла
выздоровление с тодалар; полное ~ - кхоччуш товалар
вызов м 1. (действие) кхайкхар; ~ на соревнование - йохье кхайкхар; ~ врача - лоьре кхайкхар; ~ в суд - суьде кхайкхар 2. (документ) кхайкхам; получить ~ - кхайкхам схьаэца
вызреть сов. кхиа, хила; пшеница ~ла – к1а хилла; плоды ~ли - стоьмаш кхиъна
вызубрить сов., что, разг. (заучить) дагахь 1амо
вызывающий, -ая, -ее чам боцу[ш]; ~ее поведение - чам боцуш лелар; вести себя ~е (нареч.) - чам боцуш лела
выиграть сов., выигрывать несов. 1) что [левзина] даккха; ~ что-л. в лотерее - лотарейхь цхьа х1ума яккха 2) (получить выгоду) пайда бала 3) что (победить) тола; ~ войну – т1амехь тола; ~ дело - суьдехь тола; ~ партию в шахматы - шахматийн болехь тола
выигрыш м 1. (действие) даккхар; толар (победа); пайда балар (выгода) 2. 1) (по займу, в лотерее) кхаж балар; надеяться на ~ - кхаж балар сатийса 2) (выигранная сумма или вещь) [левзина] даьккхинарг; крупный ~ - боккха кхаж балар; ~ пал на этот номер - кхаж х1окху номерца баьлла ; быть в ~е -тоьллашха хила
выигрышный, -ая, -ое 1) (о займе, лотерее) кхаж болу; ~ый билет - кхаж болу билет 2) (выгодный, имеющий победный конец) тоьлур долу; ~ое положение - тоьлур волу хьал
выискать сов., выискивать несов., кого-что, разг. лаха; ~ ошибку в расчёте - хьесапехь г1алат лаха ; ~ удобный случай - аьтто болу меттиг каро
выйти сов. 1) (откуда-л., на улицу) арадала; (куда-л. отправиться, уйти) [д1а]даха; выйди из комнаты!- чуьра арадала!; войска вышли из города -эскарш г1али чуьра арадевлира; все вышли из вагона - массо а вагон чуьра арабев лира; ~ из больницы - больницера аравала; надо ~ пораньше -хьалххе аравала веза; ~ в [открытое] море – х1орда юькъа даха 2) (оказаться где-л.) кхача, дала; ~ на тропу- тачи т1е кхача; ~ к дому- ц1а т1е кхача 3) (появиться) арадала; вышел первый номер журнала - журналан хьалхара номер араяьлла 4) (получиться) дала; из куска ткани вышло два платья – к1адин цхьана кесках ши коч яьлла; вышла большая неприятность - боккха цатам баьлла 5) (израсходоваться) д1адала; весь табак вышел - дерриг тонка д1адаьлла; срок вышел -хан д1аяьлла 6) (стать) хила; из него выйдет хороший инженер- цунах дика инженер хир ву 7) за кого (замуж) [маре] яха; ~ за врача - лоьре яха ; дело не вышло – г1уллакх ца хилира; ~ в люди - стаг хила; ~ на работу- балха арадала; ~ из игры - юкъаравала; ~ из себя - чуьравала; ~ наружу - 1орадала
выказать сов., выказывать несов., что, разг. гайта; ~ храбрость -майралла гайта
выкарабкаться сов., выкарабкиваться несов. тийсалуш хьаладала (или т1едала); ~ из ямы - ор чуьра тийсалуш т1евала ; ~ из долгов - декхарх к1елхьардала
выкатить сов., что (наружу) аракарчо; (из-под чего-л.) тж. схьакарчо; (повозку) арататта; ~ бочку из подвала- подвал чуьра боьшка аракарчо; ~ глаза - б1аьргаш къарзо
выкатиться сов. (наружу) [ара]карча; (из-под чего-л.) тж. схьакарча; колесо ~лось на дорогу- чкъург некъа т1е керчира; мяч ~лся из комнаты – ц1а чуьра аракерчира буьрка ; глаза ~лись [из орбит] – б1аьргаш къаьрзира
выкачать сов., выкачивать несов., что схьаоза; ~ воду из подвала- подвал чуьра хи схьаоза; ~ все деньги перен. разг.- доллучу ахчанах ц1анван
выкидыш м 1) (прерванная беременность) остадалар 2) (плод) хеназа бер (у людей); хеназа к1орни (у животных)
выкинуть сов. 1) что (выбросить) д1акхосса; кого (выгнать) аракхосса 2) что (изъять) д1адаккха 3) кого разг. (преждевременно родить) хеназа дан, охьахецаяла ; ~ть флаг -байракх хьалайог1а; вот ~л номер!- хьажахьа цо динарг!; см. тж. выбросить
выкипать несов., выкипеть сов. кхихкина кхачо; вода выкипела- хи кхихкина кхачийна
выкладка ж I. (действие) 1) охьадиллар 2) чего чем диллар 2. мн. ~и (вычисления) хьесапаш, ларамаш; статистические ~и - статистикин ларамаш 3. воен. мохь
выклевать сов., выклёвывать несов., что даккха; ворон ворону глаз не выклюет посл. – хьарг1ано хьарг1анан б1аьрг боккхур бац
выкликать несов., выкликнуть сов., кого-что церш яха; выкликать по списку- спискица ц1ерш яха
выключатель м эл. д1аяйоург
выключать несов., выключить сов., что д1аяккха; (двигатель) д1адайа; ~ [электрический] ток - электрически ток д1аяккха; ~ телефон -телефон д1аяккха; ~ мотор - мотор д1абайа
выклянчить сов., что, разг. т!1 ьхьара ца ваьлла даккха
выковать сов., выковывать несов. 1) что [тусуш] дан; ~ подкову- лан дан 2) кого-что, перен. кечдан; ~ новые кадры- керла кадраш кечъян
выковыривать несов., выковырнуть однокр., выковырять сов., что схьадаккха; выковырнуть изюминку из булки -булки юккъера кишам схьаяккха
выколоситься сов. кан баккха; пшеница ~лась – к1ено кан баьккхина
выколотить сов., что 1) (выбить ударами) [етташ] схьадаккха; 2) (колотя, очистить) [х1ума тоьхна] д1адаккха (или д1ац1андан); ~ ковёр - куз д1ац1анбан
выколоть сов., что [1оьттина] даккха; ~ глаз- б1аьрг баккха ; темно, хоть глаз выколи – б1аьрга 1оьттина т1елг а гур боцуш, 1аьржа ю
выкопать сов. 1) что (вырыть) [аьхкина] даккха; ~ть яму - ор даккха 2) что (извлечь) [охкуш] схьадаккха; ~ть картофель- картолаш схьаяха 3) кого-что, перен., разг. (отыскать) каро; откуда ты ~л эту вещь?- мичара карийна хьуна xlapa xlyма?
выкормить сов., кого-что (вырастить, вскормить) [кхобуш] кхио; ~ жеребёнка - бекъа кхио
выкормыш м разг. кхекхорг
выкорчевать сов., выкорчёвывать несов., что 1) (корчуя вырвать) бухъяккха; ~ пень- юьхк бухъяккха 2) перен. (искоренить) бухдаккха; ~ бюрократизм - бюрократизм бухъяккха
выкосить сов., что хьакха; ~ луг - цана хьакха
выкрасить сов., что (покрыть краской) басар хьакха; (пропитать краской) басар дан; ~ дом – ц1еношна басар хьакха; ~ платье - коч басар ян
выкраситься сов. басар хила; платье хорошо ~лось - кучана дика басар хилла
выкрасть сов., кого-что лачкъо; ~ документы - документаш лачкъо
выкрик м цloгla; говорить с ~ами - цloгla детташ лен
выкрикивать несов., выкрикнуть сов., что (крикнуть) ц1ог1а (или мохь) тоха; (назвать) ц1е яккха; ~ чьё-л. имя - цхьаьннан ц1е яккха
выкроить сов., что 1) дара; ~ платье- коч яра 2) перен. (с трудом выделить) [халла] вовшахтоха; ~ деньги на покупку чего-л.- цхьа х1ума эца ахча вовшахтоха
выкройка ж бустам; ~ воротника- кочан бустам
выкрошиться сов. атадала; зубы ~лись- цергаш атаелла
выкрутасы мн. разг. сеттарш, сетторгаш; выделывать ногами ~ы - когашца сеттарш дан; речь с ~ами - сеттаршца къамел дар; почерк с ~ами -сетторгаш иолу хат1
выкрутить сов., что, разг. 1) (вывинтить) схьахьовзо 2) (выжать) 1овда
выкрутиться сов. разг. 1) (вывинтиться) схьахьовза2) перен. (выпутаться) к1елхьардала; ~ из затруднительного положения -халачу хьолах к1елхьарвала
выкуп м 1. (действие) мехах схьаэцар 2. (сумма) мах
выкупать сов., кого-что лийчо; ~ ребёнка - бер лийчо
выкупаться сов. лийча
выкупить сов., что схьаэца, мах белла схьадаккха; кого схьаэца,реже мехах парг1атдаккха
выкурить 1 сов. 1) что (папиросу и т. п.) оза, оьзна вала (или кхачо); ~ папиросу- цигаьрка оьзна кхачо 2) кого (выгнать дымом) к1ур бан, даккха; ~ лису из норы - цхьогал даккха 3) кого, перен. (заставить уйти) д1адахийта; (выжить) арадаккка
выкурить 2 сов. уст., обл. (добыть перегонкой) даккха; ~ спирт- спирт даккха
вылазка ж 1) воен., тж. перен. т1елатар; ~ классового врага- классан мостаг1 т1елатар 2) спорт. доладалар
вылакать сов., что даа
вылежаться сов. разг. (о больном) [меттахь] 1илла; ~ в постели - меттахь 1илла
вылезать несов., вылезти сов., вылезть сов. 1) из чего хьаладала; из-под чего тж. схьадала;~ из ямы - ор чуьра хьалавала 2) разг. (выйти откуда-л.) охьадала, охьадосса; ~ из трамвая - трамвай т1ера охьавосса 3)(выпасть - о волосах, шерсти) д1адала, тила
вылепить сов., кого-что ян; ~ что-л. из глины - поппарх цхьа x1умa ян
вылет м 1) г1овттар 2) (самолёта) д1адахар
вылетать несов., вылететь сов. 1) (полететь) г1атта; птица вылетела из гнезда - бен чуьра г1аьттира олхазар 2) (от говорящего) д1адаха; (к говорящему) схьадан; ~ на самолёте в Москву- кеман т1ехь Москва д1аваха 3) разг. (выпасть) охьадожа; листок вылетел из книги- книги юкъара кехат охьадуьйжира 4) разг. (стремительно выбежать) араэккха; из-за чего схьаэккха; из-за угла вылетел всадник- маь11ехула схьаиккхира бере 5) перен. разг. (быть исключённым) д1аэккхо; ~ из института- институтера д1аэккхо ; ~ из головы - дицдала, даг чуьра д1адала; ~ в трубу- х1аллакьхила; [вахарх] воха
вылечить сов., кого-что дарба дан, тодан, дерзо
вылечиться сов. тодала, дерза
вылизать сов., вылизывать несов., кого-что мотт хьаькхна даа (или д1ац1андан)
вылинять сов. 1) (поблёкнуть) басадала;ситцевое платье ~ло- басмин коч басаяьлла 2) (о животных, птицах) тила, кенадала; (о змеях) чкъор хийца
вылитый, -ая, -ое (похожий) шоллаг1ваьлла; сын -~ отец – к1ант шоллаг1аваьлла шен да ву
вылить сов., что 1) из чего [д1а]1ано; ~ воду из стакана - стакана чуьра хи д1а1ано 2) (изготовить литьём) дотта
вылиться сов. 1)(вытечь) [охьа]1ана 2) во что, перен.(выразиться, принять вид] хила; во что всё это выльется?-х1ун хир ду кху дерригенах а?
выловить сов., кого-что схьалаца; ~ бревно из воды- хи чуьра хен схьалаца; ~ всю рыбу в пруду- 1ам чуьра дерриг ч1ерий схьалеца
выложить сов. 1) кого-что (вынуть) охъадилла; ~ть книги на стол- книгаш стоьла т1е охьаяхка 2) что, перен. разг. (высказать всё) д1адийца; я всё ~л другу - аса дерриг д1адийцира доттаг1чуьнга 3) что чем (покрыть) дилла; ~ть мостовую булыжником- т1улг буьллуш некъ табан 4) кого (кастрировать) да1а; ~ть жеребца – айг1ар я1а
выломать сов., что кагдан, [кагдеш] схьадаккха; ~ замок- дог1а кагдеш схьадаккха
вылощить сов., что къаго
вылудить сов., что г1ели дилла (или хьакха)
вылупить сов., что, прост.: ~ глаза – б1аьргаш къарзо
вылупиться сов., вылупливаться несов даха; цыплята вылупились –к1орнеш даьхна
вылущивать несов., вылущить сов., что (очистить от шелухи) тило, х1оарадаха;т1амарадаха; ~ горох - кхоьш х1оараяха
вымазать сов., что чем 1) (обмазать, покрыть чём-л.) хьаха; ~ печь глиной -пешана поппар хьаха 2) разг. (выпачкать) дуза, хьакха; ~ руки мелом -куьйгехь кир хьакха
вымазаться сов., чем, в чём разг. хьакхадала, дуза; ~ в краске (или краской)- басарш хьакхадала
выманивать несов., выманить сов. 1) кого арадаккха; ~ собаку из конуры –ж1аьла буьн чуьра арадаккха 2) что у кого 1ехийна даккха; ~ у кого-л. деньги - цхьаьнгара 1ехийна ахча даккха
выменивать несов., выменять сов., кого-что на кого-что хийца; ~ старую вещь на новую- тиша х1ума ц1инчух хийца
вымереть сов. 1) xly дан, делла д1адала; х1аллакьхила; племя ~ло- къам делла д1адаьлла; селение ~ло наполовину- ах юрт х1аллакьхилла 2) перен. д1ате; улица точно ~ла - урам д1атийра
вымерзать несов., вымерзнуть сов. гlopо, дахьо; посевы вымерзли -ялташ дахьийна
вымерить сов., вымерять несов., что дуста; ~ площадь чего-л - цхьана х1уманан майдан юста
вымесить сов., что хьен; ~ тесто - бод хьен
вымести сов., что (подмести) нуй хьакха; (метя удалить) д1ахьакха; (изнутри) арахьакха; ~ комнату- ц1а чу нуй хьакха; ~ сор - нехаш д1ахьакха
выместить сов., что на ком-чём акха; ~ злобу на ком-л.- оьг1азло цхьаннах акха
выметать сов., что (икру—о рыбах и т. п.) таса
вымешать сов., что [кегийна] д1аэдан
вымирание с xly дар
вымогатель м, ~ница ж даккха г1ертарг
вымогательство с (насилием) нуьцкъала даккхар; (угрозой) кхерийна даккхар
вымогать несов., что (насилием) нуьцкъала даккха [гlepтa]; (угрозой) кхериина даккха [гlepтa]
вымокнуть сов. 1) (промокнуть) т1адо, дашо; ~ на дожде- дог1анехь вашо 2) (подвергнуться мочению) даша, т1ададан 3) (погибнуть) т1адо; хлеб на полях
вымок - арахь ялташ т1адийна
вымолвить сов. дистхила, ала; он за весь вечер слова не ~л - цхьа дош аьлла вист ца хилира суьйре чекхъяллалц
вымолить сов., что у кого дехна + побуд. гл.; ~ у кого-л. прощение- дехна цхьаьнга геч дайта
выморозить сов. 1) что (выстудить) шелдан; ~ комнату- ц1а шелдан 2) кого (истребить) дахьадайта, г1орадайта; ~ тараканов - чхьаьвригаш г1ораяйта
выморочный, -ая, -ое: ~ое имущество да воцу бахам
вымостить сов., что чем дохка, дилла; ~ улицу камнем - урамновкъа т1улг билла
вымотать сов., кого-что, разг. (изнурить) х1отто; ~ все силы - дерриг гlopa кхачо ; ~ душу - са хадо
вымотаться сов., разг. (изнуриться) х1отта; (выбиться из сил) гlopa кхачадала
вымочить сов., кого-что, в разн. знач. т1адо, дашо; дождь меня ~л – дог1ано вашийна со; ~ть солёную рыбу- дуьра ч1ара башо
вымпел м вымпел, байракх; переходящий ~ -кхечуьнга йолу вымпел
вымученный, -ая, -ое разг. халла дина, даьккхина, балица дина
вымучивать несов., вымучить сов., что, разг. халла дан, балица дан
вымуштровать сов., кого буьрса 1амо
вымысел м кхоьллинарг, кхоьллина х1ума; не верить ~лам - кхоьллинчу х1уманех ца теша
вымыть сов., кого-что д1адила; ~ посуду- пхьег1аш д1айила
вымыться сов. лийча
вымышленный, -ая, -ое кхоьллина; ~ случай - кхоьллина х1ума
вымя с шим; подпустить телёнка к вымени - эса атта к1ел хеца
вынесение с 1) (напр. на обсуждение) xloттop 2) (принятие чего-л.) дар; ~ приговора - кхел яр
вынести сов. 1) кого-что (откуда, куда) арадаккха; ~ вещи из вагона- вагон чуьра х1уманаш араяха; лодку вынесло в открытое море - хикема х1орда юккъе д1адаьхьна 2) что, перен. (предложить на обсуждение) xloттo; ~ решение на общее собрание- сацам юкъарчу гуламе xloттo 3) что (вытерпеть) лан; ~ сильную боль –ч1ог1а лазар лан 4) что (прийти к заключению, принять) дан; ~ постановление- сацам бан ; ~ кому-л. благодарность - цхьанна баркалла ала; ~ сор из избы - нахаладаккха
вынос м (действие) арадаккхар
выносить сов. 1) кого (в утробе) кийрахь лело 2) что, перен. (обдумать) хила; ~ новый замысел- керла ойла хила ; ~ на своих руках (вынянчить) шен карахь лело
выносить несов. см. вынести ; не ~шу его - соьга ла ца ло иза; безам бац сан цуьнгахь
выносливость ж доьналла; ладалар
выносливый, -ая, -ое (физически) доьналла долу; (психически) чаще лалу; ~ человек - доьналла долу стаг
вынудить сов., вынуждать несов., кого-что с неопр. — перев. понуд. формой глаголов типа дайта; болезнь вынудила его покинуть службу -цамгаро г1уллакх д1атасийтира цуьнга; ~ кого-л. сознаться - цхьаьнга дари дайта; я вынужден признать...- муьт1ахь ца хилча ца волу со...
вынужденный, -ая, -ое ца даьлла; ~ая посадка (самолёта) ца даьлла охьахаар; ~ый отказ - ца ваьлла духатохар
вынуть сов., что схьадаккха; ~ из кармана платок - кисанара йовлакх схьадаккха
выныривать несоз., вынырнуть сов. 1) (выйти на поверхность) т1едала; (показаться) хьалакъада, гучудала 2) перен. разг. (внезапно появиться) гучуэккха; ~ из-за угла – ма11ера гучуэккха
вынянчить сов., кого-что лело, кхио; ~ ребёнка - бер кхио
выпад м 1) спорт. тalap, даздалар 2) против кого, перен. чуг1ортар
выпадение с 1) (откуда-л.) охьадожар 2) (осадков) делхар, диллар 3) (волос) тилар, д1адалар, охьаэгар; (зубов) д1адалар, д1аэгар; (при смене зубов) харцар
выпалить сов. разг. 1) из чего кхосса, тоха; ~ из ружья- топ кхосса 2) что (сказать) эккхийта, дожо; ~ слово- дош дожо
выпарить сов., что 1) (очистить паром) 1аьнарца ц1андан, 1аьнарехь кхехко 2) (удалить влагу) кхехкийна д1адаккха 3) (добыть выпариванием) даккха; ~ соль- туьха даккха
выпариться сов. 1) (очиститься паром) 1аьнарехь ц1андала 2) (испариться) 1аьнаре дерза (или хила)
выпас м 1. (действие) дажор; ~ скота- бежнаш дажор 2. (пастбище) дежийла
выпасти сов., кого дажо
выпасть сов. 1) (вывалиться) охьадожа; из кармана ~л платок- кисанара йовлакх охьадоьжна 2) (об осадках) дилла, делха, дан; ~л глубокий снег -доккха ло диллина 3) (о волосах) тила, д1адала, охьаэга; (о зубах) д1адала, д1аэга; (при смене зубов) харца 4) (случиться) дан;лето ~ло жаркое- аьхке йовха еана ; все беды ~ли на его долю - берриг а баланаш цунна кхаьчна
выпачкать сов., кого-что чем, в чём дуза, бехдан
выпачкаться сов., чем, в чём бехдала, дуза
выпереть сов. разг. теттина д1адаккха
выпечка ж даттар ;~ хлеба - бепиг даттар
выпечь сов., что 1) датта 2) (пропечь) деттина дала; хлеб не ~ен - бепиг деттина далаза ду
выпечься сов. даттадала
выпивать несов. 1)см.выпить; 2) разг.(иметь склонность к выпивке) мийла
выпивка ж разг. 1.(действие) мийлар 2. (напитки) маларш
выпиливание с херхаца дар
выпиливать несов., выпилить сов., что [херхаца] хадо (или даккха); (изготовить пилкой) [херхаца] дан; ~ проём для двери - [херхаца] не1 йог1а меттиг яккха; ~ красивую рамку- херхаца хаза гура бан
выпирать несов. (выдаваться вперёд) схьата1а; (выступать из-под чего-л.) аратаь1на хила
выписать сов. 1) что (списать откуда-л.) схьаяздан; ~ из книги цитату -книги т1ера цитата схьаязъян 2) что (тщательно написать) [д1а]яздан; красиво ~ буквы- элпаш хаза д1аяздан 3) что (написать документ, заказать доставку) издан; ~ счёт - чёт язъян; ~ квитанцию - квитанци яздан; ~ газеты и журналы - газеташ, журналаш яздан 4) кого-что (вытребовать) схьадеха; ~ к себе семью- доьзал ша волну схьабеха 5) кого (выпустить) арадалийта, арадаккха; ~ больного из больницы- цомгушниг больницера аравалийта 6) кого (снять с учёта) д1адаккха
выписаться сов. 1) арадала; ~ из больницы больницера аравала 2) (сняться с учёта) д1адала
выписка ж I. (действие) 1) (списывание) схьаяздар 2) (книг, газет) яздар 3) (вызов) схьадехар 4) (напр. из больницы) арадалийтар; арадаккхар; д1адаккхар; больной назначен к ~е - аравалийта билгалвина лазархо 2. (выдержка, цитата) дешнаш; (документ) схьаяздар; ~а из протокола- протокола т1ера схьаяздар
выпить сов., что, чего в разн. знач. мала; ~ молока - шура мала; он любит ~ - мала лууш ву иза
выплавить сое., что лалош даккха; ~ чугунн - лалош чуьйна даккха
выплавка ж 1. (действие) лалор, [лалош] даккхар; ~ чугуна - чуьйна даккхар 2. (выплавленный металл) лалийнарг; суточная ~ - дийнахь-бусий лалийнарг
выплакать сов., что 1) далхо; ~ своё горе - шен бала балхо 2) разг. (вымолить) дилхина даккха; ~ [себе] прощение - дилхина [шена] геч дайта ; ~ все глаза – б1аьргаш даллалц делха
выплакаться сов. разг. 1аббалц делха; ребёнок ~лся и успокоился - 1аббалц делха а дилхина, тийра бер
выплата ж 1) (выдача) д1адалар; ~ зарплаты - алапа д1адалар 2) (уплата) [д1а]такхар; ~ долгов - декхарш такхар
выплатить сов., выплачивать несов., что 1) (выдать) д1адала; ~ заработную плату- алапа д1адала 2) (уплатить) [д1а]такха; ~ долги - декхарш такха; ~ в рассрочку –т1едиллина д1атакха
выплескать сов., что т1ехкхийса ~ воду из ведра- ведар чуьра хи т1ехкхийса
выплеснуть однокр., что д1акхосса; ~ помои- диларш д1акхосса
выплеснуться однокр. т1ехкхосса; вода ~лась из наполненной до краёв бочки - йистелц дуьзначу боьшки чуьра хи т1ехкхоьссира
выплывать несов., выплыть сов. 1) неканца даха; (на лодке) д1адига, д1адаха; (появиться откуда-л.) гучудала; ~ в море- х1урда т1е д1адаха 2) (всплыть) т1едала; подводная лодка выплыла на поверхность- хи бухара кема хи т1е делира 3) перен. (появиться, обнаружиться) гучудала
выплюнуть сов., что д1акхосса
выползти сов., из чего текхна арадала; из-за, из-под чего схьатакха; (куда) [ара-] такха; змея выползла из норы - 1уьргара лаьхьа аратекхна
выполнение с кхочушдар ; досрочное ~ плана - план хенал хьалха кхочушяр
выполнить сов., выполнять несов., что 1) (исполнить) кхочушдан; ~ план- план кхочушян; ~ работу- болх кхочушбан; ~ приказание- буьйр кхочушдан; ~ обещание- т1елаьцнарг кхочушдан 2) (создать, сделать) дан; хорошо выполненный чертёж- дика йина чертёж
выполоскать сов., что хи кхарза; ~ бельё- йиттинчу бедаршна хи кхарза; ~ рот - бага хи кхарза
выполоть сов., что асар дан
выпороть 1 сов., что (отпороть) схьадаста; ~ подкладку- чутухург схьаяста
выпороть 2 сов., кого, разг. (высечь) детта
выпорхнуть сов. 1) (о птице) д1адаха; ласточка ~ла из гнезда-ч1ег1ардиг д1адахара бен чуьра 2) разг. (выйти, выбежать) араэккха
выпотрошить сов., что чо-ко схьаяккха; ~ курицу- котаман чо-ко схьаяккха
выправить сов., что 1) (выпрямить) нисдан; ~ согнувшийся гвоздь- гамбелла хьостам нисбан 2) (исправить) тодан; ~ недочёты- кхачамбацарш тодан; ~ рукопись - куьйгайоза тодан
выправиться сов. 1) (выпрямиться) нисдала 2) (исправиться) тодала; работа цеха ~лась - цехан болх тобелла
выправка ж: военная ~ - т1емалочун хат1
выпроваживать несов., выпроводить сов., кого, разг. арадаккха; ~ непрошеного гостя - кхайкхаза веана хьаша араваккха
выпросить сов., что, чего [дехна] даккха; ~ книгу- ехна книга яккха
выпрыгивать несов., выпрыгнуть сов. (наружу) араэккха; (откуда-л. наверх) хьалгэккха; ~ из окна - корах аралелха
выпрямить сов., что нисдан; ~ проволоку- сэра нисбан
выпрямиться сов. нисдала; (распрямиться— о человеке) хьаланисдала; согнутая спина ~лась - гамбелла букъ нисбелла
выпрямление с 1. (по гл. выпрямить) нисдар 2. (по гл. выпрямиться) нисдалар
выпрячь сов., кого д1ахеца
выпуклость ж хьаласеттина меттиг, т1еяьлла меттиг, букъ
выпуклый, -ая, -ое хьаласеттина; ~ое стекло- хьаласеттина ангали ; ~ые глаза – т1едевлла б1аьргаш
выпуск м 1. (действие) арахецар; ~ займА- заём арахецар 2. (группа) дешна бевлларш; в школах большой ~ - школашкахь дешна бевлларш дукха бу 3. (часть издания) арахецар
выпускать несов. 1) см. выпустить; 2) (производить) арахеца
выпускающий м арахецархо
выпускник м дешна волург (оканчивающий); дешна ваьлларг (окончивший)
выпускница ж дешна йолург (оканчивающая); дешна яьлларг(окончившая)
выпускной, -ая, -ое дешна йолу; ~ класс [дешар] чекхдаларан (или чекхбовларан) класс; ~ экзамен -довларан экзамен; ~ вечер -чекхбовларан синкъерам
выпустить сов. 1) кого-что, в разн. знач. д1ахеца; ~ птицу на свободу- олхазар д1ахеца; ~ из тюрьмы - набахтера д1ахеца; ~ воду из ванны - ванни чуьра хи д1ахеца; ~ вожжи из рук - буйнара архаш д1ахеца; ~ когти прям, и перен.- м1араш д1ахеца; ~ рукава - пхьуьйшаш д1ахеца 2) кого (напр. из учебного заведения) арахеца; ~ студентов -студенташ арахеца 3) что (пустить в обращение; изготовить) арахеца; ~ заём - заём арахеца; ~ продукцию сверх плана - планал сов продукци арахеца ; ~ из рук - карара далийта; ~ из виду- б1аьрг гlepa балийта
выпутать сов., что (освободить) схьадаста, схьадаккха; ~ ногу из стремени -луьйтанах хьаьрчина ког схьабаста
выпутаться сов. I) (освободиться) схьадастадала, схьадала 2) перен. хьалхадала; ~ из беды - балих хьалхавала
выпучить сов., безл., что, разг. т1едала; у бочки выпучило дно- боьшкин бух т1ебаьлла ; ~ глаза – б1аьргаш т1едовла
выпытать сов., выпытывать несов., что, разг. хаа, х1ума даккха; ~ у кого-л. секрет - цхьаьннан къайле хаа
выпятить сов., что, разг. 1) т1едаккха, схьадаийта; ~ грудь - накха схьабаийта 2) перен. (выделить) т1едаха; ~ недостатки - кхачамбацарш т1едаха
выпятиться сов. разг. схьадан; живот ~лся - гай схьадеана
вырабатывать несов. 1) см. выработать;2)(производить) дан выработать сов., что 1) (произвести) дан;завод ~л много тракторов- заводе дуккха а тракторш йина 2) (заработать) даккха 3) (создать) xloттo; ~ть программу - программа xIотто
выработаться сов. xloттa, кхиа; ~лась привычка- амал кхиъна
выработка ж 1. (действие) дар; ткани ручной ~ и куьйга дина к1ади; способ ~ - и яран кеп 2. мн. ~и горн. маь1данаш дохийла
выражать несов. I) см. выразить; 2) что (обозначать) гайта; что ~ет это понятие?- х1ун гойту цу маь1но?
выражаться несов. 1) см. выразиться; 2) прост. (ругаться) сийдоцурш дийца
выражение с 1. (действие) алар; я не нахожу слов для ~я благодарности- баркалла ала дешнаш карадац суна 2. (оборот речи) дешнаш; образное ~е- ира дешнаш 3. (формула и т. п.) гайтам; ~е лица - юьхь-сибат; читать с ~ем- къастош еша
выразитель м гайтархо; Пушкин — ~ русского народного духа - Пушкин оьрсийн халкъан дог-ойла гайтархо ву
выразительность ж къаьсташ хилар
выразительный, -ая, -ое дагара дуьйцу; ~ое лицо- дагара дуьйцу юхь-сибат; ~ые глаза -дагара дуьйцу б1аьргаш; ~ое чтение - исбаьхьаллин ешар
выразить сов., что 1) (высказать) схьаала; ~ свою мысль- шен ойла схьаала 2) (показать, проявить) гайта; ~ недовольство- реза цахилар гайта 3) (обозначить, исчислить) гайта; ~ план в цифрах - план цифрашца гайта; см. тж. выражать
выразиться сов. 1) (высказаться) ала; он неудачно ~лся- дика ца эллера цо 2) (отразиться, выявиться) ган; на его лице ~лась недоверчивость- цуьнан юьхь т1ехь и цатешар гора 3) (быть исчисленным) хила; расходы ~лись в сумме ста рублей - харжаш итт туьманан барамехь хилира
вырасти сов. 1) (подрасти) дег1 даккха; (о растениях) лакхадала; мальчик вырос за лето – к1анта аьхкенчохь дег1 даьккхина; пшеница выросла выше головы - корта хьулбеш лакхадаьлла к1а 2) (стать взрослым) кхиа, доккха хила 3) в кого-что, перен. хила; он вырос в крупного учёного- цунах воккха 1илманча хилла 4) (увеличиться) алсамдала; посевная площадь выросла - ялташ доьн майда алсамъяьлла 5) (появиться— о растениях) дала, т1едала; (о волосах и т. п.) дала; во дворе выросла трава- кертахь буц яьлла; борода выросла- маж яьлла ; ~ в чьих-л. глазах- цхьанна хьалха лакхавала
вырастить сов., кого-что кхио; ~ цветы -зезагаш кхио; ~ детей -бераш кхио; ~ кадры - кадраш кхио
выращивание с кхиор; лелор; ~ цветов зезагаш лелор
выращивать несов., что кхио; (заниматься разведением чего-л.) лело
вырвать 1 сов., что схьадаккха; (выдернуть) д1адаккха; ~ лист из книги -книги т1ера кехат схьадаккха; ~ из рук- карара схьадаккха; ~ зуб- церг д1аяккха ; ~ у кого-л. признание - цхьаьнга дари дайта; ~ с корнем- орамца бухдаккха
вырвать 2 сов., безл., кого, разг. (стошнить) 1етто; его ~ло- и 1еттийра
вырваться сов. 1) (освободиться) араэккха; дала; барс ~лся из клетки –ц1окъ огана чуьра араиккхира; ~ться на свободу- маьршадала; ~ться из рук- карарадала 2) (устремиться наружу) аратоха; из окна ~лось пламя -корехула аратуьйхира алу; ~ться вперёд - хьалхаэккха 3) (о слове, крике и т. п.) дала; из груди больного ~лся стон- лазархочун кийрара узар белира
вырез м 1. (действие) хадор 2. (напр. в одежде) ходана меттиг; глубокий ~ [ворота] в платье- к1орга даьккхина кучан [кочан] ходана
вырезать сов., вырезать несов. 1) что (отрезать) схьахадо; ~ замётку из газеты - газет т1ера заметка схьахадо 2) что (сделать) дан; (надпись, рисунок) дилла; ~ фигурку из дерева- дечигах фигура ян; ~ на чём-л. своё имя - цхьана х1уман т1е шен ц1е йилла 3) кого (истребить) х1аллакдан, дайа
вырезка ж 1. (действие) схьахадор; дар; диллар 2. (то что вырезано) схьахадийнарг; газетная ~ - газетан даьккхина цуьрг 3. (мясо) букъан жижиг
вырисовывать несов., что (рисовать) леррина дилла; (писать) леррина яздан; ~ каждую цифру - xlopa цифра леррина язъян
вырисовываться несов. сурт х1отта; вдали ~лись горы- геннахь сурт х1уьттура лаьмнийн
выровнять сов., что (сделать ровным) нисдан; ~ дорогу- некъ нисбан
выровняться сов. нисдала; шеренга ~лась- мог1а нисбелла ; характер мальчика ~лся – к1ант амале веана
выродиться сов. талха
выродок м разг. боьха х1ума, телхина стаг
вырождение с xly талхар; признаки ~я -xly талхаран билгалонаш
выронить сов., что охьадожо; ~ газету из рук - карара газет охьадожо
вырубать несов., вырубить сов., что 1) (срубить) хьакха; ~ лес - хьун хьакха 2) (сделать рубя) даккха; ~ пазы- хенах харш даккха
вырубка ж 1. (действие) хьакхар; ~а леса -хьун хьакхар 2. (место) хьун хьаькхна меттиг; на ~е растёт земляника - хьун хьаькхначохь ц1азамаш девлла
выругать сов., кого-что барт тоха, бага леян, дов дан
выругаться сов. барт тоха, бага леян, дов дан
вырулить сов. дига; ~ на старт- старте дига
выручать несов., выручить сов. 1) кого к1елхьардаккха; ~ друга из беды- доттаг1 балих к1елхьаравккха 2) что мет тах1отто; ~ деньги за товар -товарах ахча меттах1отто
выручка ж 1) (помощь) к!елхьардаккхар; он пришёл на ~у друга- доттаг1 к1елхьаравккха веана иза 2) (от продажи) мах бар; сегодня ~а была маленькая -тахана мах к1езиг бина
вырыть сов., что 1) (яму и. т. п.) даккха; ~ колодец –г1у яккха 2) (роя извлечь) схьадаккха; ~ камень [из земли] т1улг [aьхкина] схьабаккха
вырядиться сов. разг. кечдала
высадить сов. 1) кого охьадаккха, охьадоссо; ~ пассажиров- пассажираш охьабаха 2) что (растения) схьадаккха; ~ помидоры из парников -парникаш чуьра помидораш схьаяха 3) что, разг. (выбить) дохо; ~ стекло -ангали дохо
высадиться сов. охьадисса, охьадала; ~ из поезда- поезда т1ера охьадовла
высадка ж 1. (по гл. высадить) 1) охьадоссор, охьадаккхар 2) (растений) схьадаккхар 2. (по гл. высадиться) охьадалар
высверливать несов., высверлить сов., что даккха; ~ отверстие - 1уьрг даккха
высвободить сов., кого-что мукъадаккха; ~ ногу из стремени - луьйтана чуьра ког мукъабаккха; ~ кого-л. из-под гнёта - laзапах цхьаъ мукъаваккха
высвободиться сов. мукъадала; ~ из-под гнёта - 1азапах мукъавала
высев м д1адер; ~ семян - xly д1адер
выселить сов., кого из чего арадаккха; ~ из квартиры - квартирера араваккха
выселиться сов. арадала; ~ из старого дома -тишачу ц1енош чуьра аравала
выселки мн. (ед. выселок м) к1отар
высеребрить сов., что дети дилла (или даккха), детица кхала
высечь 1 сов., что (вырезать) дата; ~ надпись на камне- т1улга т1ехь йоза дага ; ~ искру- суй баккха
высечь 2 сов., кого (выпороть) детта
высеять сов., что [д1а]ден
высидеть сов. 1)(досидеть) 1ан; ~ до конца собрания - собрани чекхъяллалц 1ан; 2) кого (вывести птенцов) даккха; ~ цыплят- к1орнеш даха
высиживание с (птенцов) [тевна] даккхар
выситься несов. ирхдахна хила; вдали ~ся башня - геннахь ирахъяхна б1ов яра
высказать сов., что д1аала; ~ть своё мнение- шена дагахь дерг д1аала; ~ть предположение - хетарг д1аала; я ему всё ~л - ас цуьнга дерриг а д1аэлира
высказаться сов. къамел дан; ~ против предложения - предложенина дуьхьал къамел дан; дайте ему~ - къамел дайта цуьнга
высказывание с 1.(по гл. высказать) д1аалар 2. (по гл. высказаться) къамел дар 3. (суждение) аьлларг; ~я писателей о языке-яздархоша маттах лаьцна аьлларг
выскоблить сов.,что [хьаькхна] ц1анъян
выскользнуть сов. 1) (выпасть) [шершина] охьадожа; рыба ~ла из рук –ч1ара шершина охьабуьйжира карара 2) перен. аратила; ~ть из комнаты - ц1а чуьра аратила
выскочить сов. 1) араэккха; см. тж. выпрыгнуть; 2) (выпасть) охьадожа; ~л винтик - винт охьайоьжна 3) (неожиданно появиться) схьаэккха; заяц ~л из кустов- пхьагал схьаиккхира коьллаш т1ехьара; ~ть навстречу - дуьхьалхьада ; ~ть замуж - катоьхна маре яха; ~ть из головы - дагара д1адала
выскочка м и ж разг. хьакъдоцург
выскребать несов., выскрести сов., что, разг. [хьаькхна] ц1андан (или д1адаккха); ~ сковороду- экъа ц1анъян; ~ грязь - хатташ д1абаха
выслать сов. 1) кого-что дахьийта; ~ посылку - посылка яхьийта 2) кого дохо, эккхо; ~ из города – г1алара вохо
выследить сов., кого-что [схьа]каро; (идя по следу) лар талла; охотник ~л медведя - таллархочо чен лар теллира; ~ть преступника -зуламхо схьакаро
выслуга ж: за ~у лет - хьокъана, къахьегарна
выслуживаться несов. 1) см. выслужиться 2) перед кем, разг. хестадала; ~ перед начальством - хьаькамна хестадала
выслужить сов., что [къахьегна] даккха; ~ пенсию - пенси яккха
выслушать сов., выслушивать несов., кого-что ладог1а; ~ докладчика -докладчике ладог1а; ~ лёгкие у больного- лазархочун пехашка ладог1а
высматривать несов., кого-что (выискивать) хьежа
высмеивать несов., высмеять сов., кого-что дела, аьшнашдан
высмолить сов., что силам хьакха; (древесной смолой) бага хьакха
высморкать сов.: ~ нос - марш яккха, мара ц1анбан
высморкаться сов. марш яккха, мара ц1анбан
высмотреть сов., кого-что (найти, заметить) ган; ~ в толпе знакомого -тобана юккъехь вевзарг ган ; ~ [все] глаза – б1аьргаш баллалц хьежа
высокий, -ая, -ое 1) лекха; ~ие горы- лекха лаьмнаш; ~ий человек - лекха стаг; ~ий лоб- лекха хьаж; ~ие сапоги -лекха эткаш; ~ое давление крови -лекха ц1ийн та1ам 2) (о звуках) дуткъа; ~ий голос - дуткъа аз 3) (почётный) доккха; (важный) тж. сийлахь-воккха; ~ий гость - сийлахь-воккха хьаша; ~ая награда - доккха совг1ат
высоко нареч. лекха [хила]; окна были ~ от земли -лаьттара хьала лекха дара кораш; ~ залететь- лакхадала
высоко= «лекха» маь1на долу чолхечу дешнийн хьалхара дакъа, мас.: высококультурный - лекха оьздангалла йолу
высоковольтный, -ая, -ое лекхачу вольтийн
высокогорный, -ая, -ое лекхачу лаьмнийн
высокоидейный, -ая, -ое лакхарчу идейн
высококачественный, -ая, -ое т1ехдика
высококвалифицированный, -ая, -ое т1ехговза
высокомерие с куралла, дозалла
высокомерный, -ая, -ое кура, дозаллин
высокопарность ж деза къамел
высокопарный, -ая, -ое дезчу къамелан
высокопоставленный, -ая, -ое лаккхара; ~ые лица - лаккхара нах
высокопродуктивный, -ая, -ое т1ехъэвсараллин; ~ скот- т1ехъэвсараллин даьхний
высокопроизводительный, -ая, -ое т1ехъэвсараллин
высокоразвитый, -ая, -ое т1ехкхиъна, т1ехкхиаме
высокосортный, -ая, -ое лакхарчу сортан; ~ые семена - лакхарчу сортан xly
высосать сов., что из чего ц1убдан; ~ сок из апельсина - апельсинан мутта ц1убдан ; ~ из пальца – п1елг ц1убдина даккха
высота ж 1) лакхе, локхалла; ~а над уровнем моря - хи х1оттарал локхалла 2) (возвышенность) лакхе; горные высоты- ламанан лакхенаш; занять ~у- лакхе схьалаца 3) муз. дуткъалла 4) мат. локхалла; ~а треугольника -кхосаберган локхалла ; быть на ~е положения - хила ма-веззара
высотник м 1) (строитель) лакхенхо 2) (лётчик) лакхенча
высотный, -ая, -ое 1) локхаллин; ~ый пояс растительности - ораматийн локхаллин аса 2) (очень высокий) т1ехлекха; ~ые здания – т1ехлекха г1ишлош
высохнуть сов. дакъадала; бельё ~ло - бедарш якъаелла; листья ~ли – г1аш дакъаделла; старуха вся ~ла - йоккха стаг якъаелла д1аяьлла
высочайший, -ая, -ее превосх. от высокий уггар лекха ; ~ указ ист. -лакхара указ
выспаться сов. набарх 1аба
выспрашивать несов., выспросить сов., кого хетта; ~ все новости -дерриге а керла хабарш хетта
выставить сов. 1) что (вынуть вставленное) схьадаккха; ~ раму- рама схьаяккха 2) что (поставить наружу) [ара]даккха; ~ шкаф в коридор -шкаф уча яккха 3) кого, разг. (выпроводить) арадаккха; ~ за дверь- араваккха 4) что (поместить для обозрения) гайта х1отто; ~ картины художника - исбаьхьалчин суьрташ гайта х1итто 5) что (проставить) х1отто; ~ в журнале отметки - журнал т1е отметкаш х1итто 6) что (предложить для обсуждения) билгалдаккха; ~ кандидатуру- кандидатура билгалъяккха 7) что (выдвинуть вперёд) схьадаийта; ~ живот- гай схьадаийта ; ~ в дурном свете - вочу суьртахь гайта; ~ охрану- ха xIoтто
выставка ж 1. (показ) гайта xloттop 2. (место) гойтийла; (собрание каких-л. предметов) гайтам; сельскохозяйственная ~ - юьртабахаман гайтам; художественная ~ - исбаьхьаллин гайтам
выставление с 1) (чего-л. вставленного) схьадаккхар 2) (для обозрения) гайта х1оттор 3) (предложение для обсуждения) Билгалдахарш; ~ кандидата - кандидат билгалваккхар ; ~ охраны - ха xloттop
выставочный, -ая, -ое гайтаман; ~ зал - гайтаман зал
выстегать сов., что аха; ~ одеяло – юрг1а аха
выстирать сов., что дитта
выстлать сов., что чем таса; (устлать) тж. дилла; (посыпать) тж. дохка; ~ пол коврами - ц1енкъа кузаш тийса; ~ дорогу щебнем - новкъа жаг1а бохка
выстоять сов. 1) (простоять) латта; ~ в очереди два часа - шина сохьтехь рог1ехь латта 2) (устоять) дуьхьаллатта; ~ против врага – мостаг1чунна дуьхьаллатта
выстрадать сов. 1) (пережить) лан, хьега; он много ~л в жизни -дахарехь дукха х1уманаш лайна цо 2) что (достичь страданиями) лайна кхача; она ~ла своё счастье - бала лайна шен ирсе кхаьчна иза
выстрел м ялар; ружейный ~ - тоьпаш ялар
выстрелить сов., в кого-что и без доп. кхосса, тоха; ~ть из ружья - топ кхосса; ~ть в птицу- олхазарна герз тоха; ружьё ~ло - топ яьлла
выстригать несов., выстричь сов., что ларга
выстрогать сов., что хьакха; ~ доску рубанком- воттанца у хьакха
выстроить сов. 1) что (построить) дилла, дан; ~ дом- ц1енош дан 2) кого-что (поставить в строй) – д1ах1отто; ~ полк - полк д1ах1отто
выстроиться сов. д1ах1отта; полк ~лся на площади - полк д1ах1оьттира майданахь
выстрочить сов., что шонк тоха
выстудить сов., выстуживать несов., что шелдан; ~ комнату- чоь шелъян
выступ м гола; схьаеана меттиг; ~ стены - пенан гола
выступать несов. 1) см. выступить; 2) (выдаваться вперёд) хьалхата1а; правый берег ~л вперёд -аьтту аг1орхьара берд хьалхатаь1на
выступить сов. 1) (выйти вперёд) хьалхата1а, хьалхадала; из толпы ~ла женщина- тобана юккъера хьалхатаь1ира зуда 2) (отправиться) д1адаха, новкъа дала; полк ~л в поход – т1аме д1аяхара полк 3)(выйти за пределы) т1едала; вода ~ла из берегов- хи т1едаьлла 4) (публично) къамел дан, юкъадала; (с лекцией) еша; (в печати) яздан; (на сцене) ловза; ~ть по радио - радиочухула къамел дан 5) (появиться) дала;на лбу ~ли капли пота- хьаж т1е хьацаран т1адамаш девлира; на её глазах ~ли слёзы - цуьнан б1аьргех хиш делира ; ~ть против старых традиций - ширачу 1адаташна дуьхьалвала
выступление с 1) д1адахар новкъа далар 2) (публичное) къамел дар, юкъадалар; (с лекцией) ешар; (в печати) яздар; (на сцене) ловзар
высунуть сов., что аракъадо, арадаккха; собака лежала, ~в язык- ж1аьла 1уьллура мотт ара а баьккхина
высунуться сов. аракъада, аракхозавала; ~ из окна - корах ара кхозавала
высушить сов., что дакъо; ~ть бельё- бедарш якъо; ~ть фрукты - стоьмаш бакъо; болезнь ~ла его перен. цамгаро вакъийна иза
высчитать сов., высчитывать несов., что 1) (вычислить) лара; ~ сумму расходов - харжийн сумма лара 2) (вычесть) чулара;~ из зарплаты десять рублей - алапих туьма чулара
высший, -ая, -ее превосх. от высокий [уггар] лакхара; ~ая награда - уггар лакхара совг1ат; ~ие органы государственной власти- пачхьалкхан 1едалан уггар лакхара органаш; ~ее учебное заведение- лакхара дешаран заведени; ~ее командование- уггар лакхара буьйрхой; ~ая школа- уггар лакхара школа; ~ее образование - лакхара образовани; ~ая мера наказания - уггар лакхара та1зар ; ~ая математика - лакхара математика; в ~ей степени- уггар лакхарчу даржехь (или барамехь)
высылка ж I) чего [д1а]дахьийтар 2) кого дохор, эккхор
высыпать сов., высыпать несов. 1) что, откуда охьадохка; куда чудохка; ~ соль из мешка - гали чуьра туьха охьадохка; ~ муку в мешок- дама гали чу дохка 2) (появиться) дала; на теле высыпала сыпь- дег1а т1е хьара даьлла 3) разг. (выбежать) даржа; на улицу из школы высыпали ребятишки - школера ураме даьржира бераш
высыпаться сов., откуда охьа1ана; куда охьадаха; см. тж. высыпать
высь ж лакхе; горные ~и - лаьмнийн лакхенаш
вытаращить сов., что, разг.: ~ глаза – б1аьргаш къарзо
вытащить сов. 1) кого-что (вынести) [ара]такхо; (на улицу, наружу) аратакхо; (вынуть) [схьа]даккха; (помочь вылезти) хьаладаккха; ~ мешок со склада - склада чуьра гали аратакхо; ~ из ямы - ор чуьра хьаладаккха; ~ гвоздь- хьостам схьабаккха; ~ зуб - церг схьаяккха 2) что (украсть) даккха; ~ из кармана деньги - кисанара ахча даккха
вытворять несов., что, разг. дан, лело; ~ть глупости -1овдал х1уманаш лело; что он ~ет?- х1ун леладо цо?
вытекать несов. 1) охьаэха; (литься) охьадан; вода ~ет из крана- ц1узам чуьра хи охьаоьху 2) (брать начало) схьадала; эта река ~ет из озера - и хи схьадолу 1ам чуьра 3) перен. (являться следствием) схьадала; этот вывод ~ет из ранее сказанного - и жам1 схьадолу хьалха аьллачух
вытереть сое. 1) кого-что (обтереть) хьакха 2) что (стереть) д1адайа, д1адаккха; ~ пыль- чан д1аяккха 3) что, разг. (протереть) дао; ~ локти на пиджаке- пиджакан голаш яо
вытереться сов. 1) (обтереться) хьакха; ~ полотенцем -гата хьакха 2) (протереться) даадала, зарздола; рукава на локтях вытерлись -пхьуьйшийн гоьлаш яаелла
вытерпеть сов., что 1) (вынести) лан; ~ть боль - лазар лан 2) перен. (сдержаться) сатоха; она не ~ла и засмеялась- са а ца тохаделла, елаелира иза
вытесать сов., что хьаькхна дан, хьакха; ~ доску - у хьакха
вытеснение с юкъарадаккхар; реакция ~я хим.- юкъарадаккхаран реакци
вытеснить сов., вытеснять несов. 1) кого-что арадаккха (изнутри); юьстахдаккха, юкъарадаккха (из середины); ~ кого-л. из толпы - тобана юккъера цхьаъ юьстахваккха 2) что (заменить собой) юкъарадаккха; юьстахдаккха; новая техника вытесняет старую - керлачу технико юкъарайоккху шираниг
вытечь сов. охьадала, охьа1ана; вода ~кла из бочки- боьшки чуьра хи охьа1аьнна
выткать сов., что дуца, дан; ~ ковёр- куз бан; ~ узор на скатерти-шаршу т1ехь т1амар юца
вытолкать, вытолкнуть сов., кого-что аракхосса, арататта, [теттина] арадаккха; ~ кого-л. из комнаты- ц1а чуьра цхьаъ теттина араваккха
вытопить 1 сов., что лато, латийна дохдан; [дагийна1] дохдан; ~ печь - пеш йохъян
вытопить 2 сов., что лало[ш даккха]; ~ сало- мохь лало
вытопки мн. (напр. масла) йоькаш; (кушанье, приготовленное из масляных вытопок с толокном) даьттаха
вытоптать сов., что хьешна дайа; ~ траву- буц хьешна яйа
выторговать сов., выторговывать несов., что, разг. (получить уступку) т1ерадаккхийта
выточить сов., что (на токарном станке) чорхаца (или ц1охарца) дан; ~енные ножки стола – ц1охарца дина стоьлан когаш; словно ~енный –ц1охарца кечдича санна
вытравить сов., вытравлять несов., что (уничтожить) д1адаха, д1адаккха; ~ пятна- таммаг1аш д1адаха; ~ из памяти перен.- даг чуьра д1адаккха
вытребовать сов. 1) что [дехна] даккха; ~ нужную справку - оьшу справка яккха 2) кого т1едеха, схьадеха, д1адеха; ~ свидетеля в суд- теш суьде т1евеха
вытрезвитель м васталойла
вытрезвить сов., кого ваставалийта
вытрезвиться сов. ваставала
вытрясти сов., что [д1а]дего; ~ муку из мешка - гали чуьра дама д1адего; ~ ковры - кузаш д1абего
вытряхивать несов., вытряхнуть сов., что (уронить) охьадожо; вынимая платок, он вытряхнул из кармана письмо- кисанара йовлакх схьадоккхуш, кехат охьадожийра цо
вытурить сов., кого, прост. араэккхийта
выть несов. yгla; (плакать) прост. тж. тийжа; собака воет- ж1аьла yгly
вытяжка ж (удаление тягой) схьаозар; ~ газа - газ схьаозар
вытяжной, -ая, -ое схьаузу; ~ шкаф - схьаузу шкаф; ~ пластырь- ноткъа схьаузу йома
вытянуть coв. 1) что (растянуть) д1асаозо; ~ проволоку- сара д1асаозо 2) что (протянуть) хеца; лечь, вытянув ноги - когаш а хецна, д1авижа 3) кого-что (вытащить) [озийна] схьадаккха; 4) что (удалить тягой) схьаоза; ~ гной пластырем - йомица ноткъа схьаоза ; из него лишнего слова не вытянешь - цуьнгара совнаха дош даккхалур дац; ~ лошадь кнутом – говрана шед оза; ~ жилы - чохь мел дерг схьадаккха
вытянуться coв. 1) (растянуться) дахдала; реже д1асаозадала; ткань после стирки ~лась – к1ади диттинчул т1аьхьа дахделла 2) (выпрямиться) озадала; спать ~вшись- вахвелла вижна 1ан 3) разг. (вырасти) дег1 даккха; мальчик ~лся – к1анта дег1 даьккхина ; лицо ~лось- юьхь яхъелла
выудить сов., выуживать несов., кого-что 1) (удочкой) ма1арца лаца; ~ рыбу – ма1арца ч1ара лаца 2) перен. разг. дала; откуда ты выудил эти новости?- мичара даьлла хьуна и керла хабарш?
выутюжить сов., что иту хьакха; ~ платье- кучана иту хьакха
выучить сов. 1) что 1амо; ~ть урок - урок 1амо;~ть наизусть- дагахь 1амо 2) кого, чему или с неопр. хьеха, 1амо; он ~л меня игре в шахматы –шахматех ловза 1амийра со цо; ~ть читать - еша 1амо
выучиться coв., чему или с неопр. 1ама; ~ читать- еша 1ама
выучка ж 1. (действие) хьехар, 1амар; отдать на ~у [к] кому-л.- цхьаьнга 1амо д1адала 2. (навыки) 1амор; воинская ~а- эскарехь 1амор
выхватить сов., выхватывать несов., кого-что [катоьхна] схьадаккха; ~ письмо из рук - карара кехат катоьхна схьадаккха; ~ саблю из ножен- тур баттара [схьа]даккха
выхлебать сов., что, прост. д1амала, мелла кхачо
выхлопотать сов., что г1айг1а бина даккха; ~ разрешение- гlauгla бина (или дийцина) бакъо яккха
выход м. 1. (действие) 1) арадалар; ~ на работу- балха аравалар; ~ книги в свет- книга араялар 2) театр. т1едалар; ~ артиста на сцену- артист сцени т1е валар 2. (место) арадолийла; стоять у ~а - араволучохь латта 3. (способ, путь) некъ; найти ~ из трудного положения- халчу хьолах к1елхьарволийла лаха 4. (количество продукции) далар; ~ масла из подсолнечных семян -xlyx даьтта далар 5. (обнажение горной породы) т1едалар
выходец м: ~ из народа - халкъах схьаваьлларг
выходить сов., кого 1) лело; ~ть больного ребёнка - цомгуш долу бер лело 2) (воспитать, вырастить) кхио; она ~ла шестерых детей - цо ялх бер кхиийна
выходить несов. 1) см. выйти; 2) (быть обращённым куда-л.) дерза, дирзина хила; окна выходят в сад - кораш бешехьа дирзина ду ; выходит, [что] в знач. вводн. сл. - делахь; выходит, он не виноват- делахь, цуьнан бехк бац-кх; ничего не выходит- г1уллакх ца хуьлу; это не выходит у меня из головы - и коьртера д1а ца долу суна
выходка ж амал; ребяческая ~ - берийн амал
выходной, -ая, -ое 1)(служащий для выхода) арадолу; ~ая дверь- араволу не1 2) (праздничный) кечлу[ш духу]; ~ой костюм - кечлуш юху костюм 3)(свободный) мукъа; в знач. сущ. ~ой м мукъа де; ~ой день - мукъа де; я сегодня ~ой - со тахана мукъа ву ;~ое пособие - балхара д1авоккхуш лун ахча; ~ые сведения (в книге)- арадаларан хаамаш выхолить сов., кого лелийна (или 1алашдина) кхио;~ коня - говр кхио выхолодить сов., что шелдан
выхолостить сов. 1) кого (обесплодить) даla; ~ жеребца- айг1ар ба1а 2) что, перен. къийдан; ~ содержание книги - книгин чулацам къийбан
выцарапать сов., выцарапывать несов., что 1) (царапая написать, нарисовать) дилла, яздан (ирачу х1уманца); ~ надпись на клинке- туьра т1ехь йоза дан 2) (вырвать) [мlapaш тесна] даккха; кошка выцарапала глаз- цициго [м1араш тесна] б1аьрг баьккхина 3) перен. (достать с трудом) халла даккха
выцвести coв., выцветать несов. басадала; материя выцвела на солнце –к1ади басадаьлла маьлхехь
выцедить сов., выцеживать несов., что литта; ~ вино из бочки -боьшки чуьра чаг1а литта
вычеканить сов., что кепа тоха;~ монету- нахарт кепа тоха
вычеркнуть сов., что д1адайа; ~ из списка фамилию- списки т1ера фамили д1аяйа; ~ из памяти - дицдан; ~ кого-л. из своей жизни - цхьаъ шен декъа т1ера д1аваккха
вычерпать сов., вычерпывать несов., что схьаэца
вычертить сов., вычерчивать несов., что х1отто, чертёж ян; ~ план дома –ц1енон план х1отто
вычесать сов., что 1) д1адаккха; (paсчесать) ехк хьакха; ~ перхоть из волос - коьртаха чич д1аяккха 2) (обработать) алха; ~ шерсть- тха алха, т1арг1а баккха
вычесть сов., что из чего 1) (произвести вычитание) т1ерадаккха; вычти три из пяти - пхеанна т1ера кхоъ даккха 2) (удержал при расчёте) чулара; ~ задолженность - декхар чулара
вычет м I. (удержание) чуларар 2. (удержанная сумма) чулеринарг; ~ составляет двадцать рублей- чулеринарг ши туьма ду
вычисление с 1.(действие) ларар; ~ процентов- проценташ ларар 2. (результат) жам1
вычислительный, -ая, -ое лору; ~ые машины - лору машинаш
вычислить сов., вычислять несов., что лара
вычистить сов., что ц1андан; ~ пальто- пальто ц1анъян
вычитаемое с мат. т1ерадоккхург
вычитание с мат. т1ерадаккхар
вычитать сов., что 1) разг. (узнать читая) деша; ~ть что-л. в газетах -газеташ т1ера цхьа х1ума деша 2) (выверить) [доьшуш] нисдан; редактор ~л рукопись-редакторо йоьшуш нисдира куьйгайоза
вычурный, -ая, -ое хьийзийна;~ слог - хьийзийна къамел
вышвыривать несов., вышвырнуть сов., кого-что, разг. аракхосса
выше 1. сравн. от высокий и высоко лекхо, лекхаха; эта скамейка ~ той -xlapa г1ант вукхал лекхаха ду 2. нареч. и предлог с род. п. лекха, лекхаха; билеты стоимостью от пяти рублей и ~ - пхеа соьма т1ера дуьйнна лакхара мах болу билеташ; температура ~ нуля- температура нолал лекхо (или лекхара) ю 3. предлог с род. п. (вверх по течению) лекхаха; ~ Моздока -Мазлакал лекхо ; как говорилось ~ - лакхахь ма-баххара; это ~ моих сил -сан ницкъ кхочуш дац иза; это ~ моего понимания - со кхетар волуш дац иза; быть ~ чего-л. - цхьана х1уманал т1ехваьлла хила
вышеизложенный, -ая, -ое лакхахь дийцина [долу], лакхахь яздина вышелушивать несов., вышелушить сов., что тило; ~ кукурузу –хьаьжк1аш тило
вышеназванный, -ая, -ое лакхахь ц1е яьккхина [долу]
вышестоящий, -ая, -ее лакхара; ~ая организация - лакхара организаци
вышеупомянутый, -ая, -ое лакхахь хьахийна [долу]
вышибать несов., вышибить сов. разг. 1) что (выбить) д1адаккха, дохо; ~ дверь – не1 йохо 2) кого (выгнать) д1алалла ; ~ дух из кого-л. - цхьаьннан са даккха
вышивание с дагар; (изделие) тж. егна х1ума
вышивка ж (действие, узор) дагар
вышина ж 1) локхалла;башня ~ой в сорок метров - б1ов локхалла шовзткъа метр ю 2) (высь) лакхе; орёл парит в ~е - аьрзу хьийза лакхенгахь
вышитый, -ая, -ое дегна; ~ая ссрочка - егна коч
вышить сов., что дата; ~ ковёр- куз бага
вышка ж: сторожевая ~- ханан чардакх; буровая ~ - буру туху вышка; смотровая ~ - б1аьрг туху чардакх
- вышколить сов., кого разг. низам ч1ог1а кхио (или 1амо)
- выщипать сов., выщипывать несов., что мустдан; ~ траву - буц мустъян
- выявить сов., кого-что гучудаккха, lopaдаккха
- выявиться сов. гучудала, 1орадала; ~лись недостатки в работе- балхахь кхачамбацарш гучудевлла
- выявление с 1. (по гл. выявить) гучудаккхар, 1орадаккхар 2. (по гл. выявиться) гучудалар, 1орадалар
- выяснение с I. (по гл. выяснить) къастор 2. (по гл. выясниться) къастар выяснить сов., что къасто
- выясниться сов. къаста
- вьетнамский, -ая, -ое вьетнамхойн; ~ язык- вьетнамхой мотт
- вьетнамцы мн. (ед. ~ец м, ~ка ж вьетнамхо) вьетнамхой
- вьюга ж дарц; поднялась ~ - дарц даьлла
- вьюк м (поклажа) мохь; (сумка) п1аьлдиг
- вьючить сов., кого-что т1едотта, дилла; ~ верблюда- эмкал тie мохь ботта; ~ поклажу на осла - кира вирана т1едотта
- вьючный, -ая, -ое мохь лело; ~ая лошадь - мохь лело говр
- вьющийся, -аяся, -ееся 1) бот. хьерча; ~ееся растение - хьерча орамат 2) (курчавый) хьийзина; ~иеся волосы - хьийзина месаш
- вяжущий, -ая, -ее маза болу; ~ие материалы - маза болу материалаш
- вяз м бот. муьшдечиг
- вязальный, -ая, -ое ден, дуиу, доьхку; ~ый крючок- бой ен ма1ар; ~ ые спицы - пазаташ ен ч1ораш
- вязание с 1) (связывание) дехкар; ~ снопов – ц1евнаш дехкар 2) (спицами, крючком) дуцар; ~ платка - бой юцар
- вязанка ж разг. юьйцина х1ума (фуфайка и. д1. кх.)
- вязанка ж ц1ов
- вязаный, -ая, -ое дуьйцина; ~ая кофта - юьйцина кофта; ~ые варежки -дуьйцина каранаш
- вязанье с (изделие) юьйцна х1ума
- вязать несов. 1) кого-что (связывать) дехка; ~ снопы – ц1евнаш дехка 2) что (крючком, спицами) дуца; ~ кофту - кофта юца; ~ чулки - пазаташ юца 3) тж. безл. (быть вяжущим) шагдала; от зелёного яблока во рту вяжет- аьрга 1аж биъча, бага шагло
- вязаться несов., с чем (соответствовать) дан, даза; его слова не вяжутся с его поступками - цуьнан дешнаш дог1уш дац цо лелачуьнца
- вязка ж 1) см. вязание; 2) (узор) дуцар 3) (связка чего-л.) кочар, ц1ов; ~ бубликов - чкъургийн кочар
- вязкий, -ая, -ое хьаса (или маза) болу, ~ая глина - сацкъар
- вязнуть несов. [чу]эха; колёса ~т в грязи - чкъургаш хоттала оьху
- вязь ж: арабская ~ - 1арбийн элпийн дазар
- вяленый, -ая, -ое дакъийна; ~ая рыба - бакъийна ч1ара
- вялить сов., что дакъо; ~ рыбу - ч1ара бакъо
- вялиться несов. дакъадала
- вялый, -ая, -ое 1) (увядший) марг1адоьлла; ~ые цветы – марг1алдоьлла зезагаш 2) перен. партал, буьйда
- вянуть несов. прям, и перен. мapгlaлдола; листья ~т – г1аш марг1алдулу