Википеди:Оьрсийн Нохчийн Дошам/ЭЛП/Л

Л

ла

• лабиринт м 1) лабиринт 2) анат. чуьра лерг

• лаборант м, ~ка ж лаборант

• лаборатория ж лаборатори; химическая ~ - химически лаборатори

• лабораторный, -ая, -ое лаборатории; ~ая посуда - лаборатории пхьег1а

• лава 1 ж (вулканическая) алу, але, ало

• лава 2 ж горн. алу, але, ало

• лавина ж 1) хьаьтт (ламанан) 2) чего, перен. 1аламат, дарц; ~ войск - эскаран 1аламат; ~ камней – т1улгийн дарц

• лавировать несов. 1) (двигаться против ветра—о судне) [д1асахьийзаш] даха; 2) (двигаться обходя препятствия) [д1асахьийзаш] лела 3) перен. (изворачиваться) к1елхьардала хаа

• лавка 1 ж (скамья) г1ант

• лавка 2 ж (магазин) туька

• лавочник м, ~ца ж уст. туьканча

• лавр м бот. лавр ; пожинать ~ы - хьегна къа къобалхила

• лавровый, -ая, -ое: ~ лист - лавран г1а; ~ венок - лавран кочар

• лагерный. -ая, -ое лагеран, лагерера; ~ая палатка - лагеран четар

• лагерь м в разн. знач. лагерь; расположиться лагерем -лагерь тоьхна совца; военный ~ -т1емалойн лагерь; ~ для военнопленных-т1еман йийсархойн лагерь; ~ мира - машаран лагерь

• лад м 1) разг. (согласие, мир) тардалар, барт, тайна хилар, магар; жить в ~у с кем-л. - цхьаьнца бертахь даха; они с ним не в ~аx - уьйш цуьнца тар ца ло 2) (способ) кеп; на другой ~ - кхечу кепара 3) муз. (тональность) тар 4) обычно мн. ~ы муз. пиллиг; ~ы гармоники- пондаран пиллигаш ; дело идёт на лад- г1уллакх тоделла дог1у

• ладан м ладан ; дышать на ~ - вала волуш хила

• ладить несов. 1) с кем и без доп. (жить в согласии) мага, тардала бертахь хила; они не ладят- уьш бертахь бац 2) что, разг. (твердить) юх-юха баха, дийца 3) что, прост. (налаживать, мастерить) тодан; ~ санки -салаз таян

• ладиться несов. тадала, таделла (или тайна) хила; дело не ~ся – г1уллакх та ца ло (или ца хуьлу)

• ладно разг. 1. нареч. (мирно) бертахь, мегаш, тарлуш, тайна; жить ~ -бертахь даха 2. частица утв. дика ду, мегар ду; ~, будь по-твоему - дика ду, ахь ма-бохху хуьлда

• ладонь ж кераюкъ ; быть видным как на ~и - кераюккъехь санна гуш хила

• ладоши мн. биши; бить (или ударять, хлопать) в ~ - т1араш детта

ладья 1 ж поэт. (лодка) хикема

ладья 2 ж шахм. ладья, тура, б1ов

лаз 1 м (щель, проход) чекхдолийла; (вовнутрь) чуг1ойла

лаз 2 м см. лазы

лазанье с т1едийлар; (по горам) лелар

лазарет м уст. лазартни; полковой ~ полкан лазартни

лазать несов. см. лазить

лазейка ж 1) (щель, проход) чекхдолийла; ~а в заборе - кертах чекхволийла 2) перен. чекхдолийла, к1елхьараволийла; он нашёл ~у - к1елхьараволийла карийна цунна

лазер м физ. лазер

лазить несов. (наверх или на что-л.) т1едийла; (вовнутрь) чудийла; (подо что-л.) к1елдийла; ~ по деревьям -дитташ т1е вийла; ~ в окно - корах чувийла; ~ по горам - лаьмнашкахула лела

лазурный, -ая, -ое сирла-сийна; ~ое небо - сирла-сийна стигал

лазутчик м таллархо

лазы мн. (ед. лаз м, лазка ж лаз) лазаш

лай м латар, г1алх

лайка 1 ж (порода собак) лайка

лайка 2 ж (кожа) лайка

лайковый, -ая, -ое лайкин; ~ые перчатки - лайкин п1елг-каранаш

лайнер м (судно) лайнер; воздушный ~ - х1аваъан лайнер

лак м лак; покрыть ~ом - лак хьакха

лакать несов., что мала; ~ молоко - шура мала

лакей м 1) (слуга) ялхо 2) перен. презр. (подхалим) лай

лаки (ед. лак м) см. лакцы

лакированный, -ая, -ое лак хьаькхна; ~ые туфли - лак хьаькхна туфлеш

лакировать несов., что 1) (покрывать лаком) лак хьаккха (или дилла) 2) перен. (идеализировать) хаздан; ~ действительность - долуш дерг хаздан

лакировка ж 1. (действие) 1) лак хьакхар 2) перен. хаздар 2. (слой лака) лак; ~ сошла - лак д1адаьлла

лакмус м хим. лакмус

лакмусовый, -ая, -ое: ~ая бумага хим. лакмусан кехат

лаковый. -ая, -ое 1) (из лака) лакан; ~ые краски - лакан басарш 2) (покрытый лаком) лак хьаькхна; ~ая обувь - лак хьаькхна мача

лакомиться несов., чем мерза яа

лакомка м и ж марзалла езарг, марзалле ваьлларг

лакомство с 1) чаще мн. ~а (сладости) мерза х1уманаш 2) (вкусная пища) мерза (или чомехь) кхача

лакомый, -ая, -ое мерза, чомехь, чам болу ; ~ кусок - мезан б1елиг

лаконизм м лаконизм

лаконичный, -ая, -ое доцца, кхетаме; ~ ответ - доцца жоп

лакский, -ая, -ое г1азг1умкийн; ~ язык – г1азг1умкийн мотт

лакцы мн. (ед. лакец м, лачка ж г1азг1умки) г1азг1умкий

лампа ж лампа, чиркх; настольная ~а - стоьла т1е х1оттаен лампа; при ~е - чиркх а латийна

лампас л лампас ; генеральские ~ы - инарлин лампасаш

ламповый, -ая, -ое 1) лампин; ~ое стекло - лампин шиша 2) тех. лампанийн

лампочка ж (электрическая) лампа

ландшафт м — меттигахатl; горный ~ - ламанан меттигахатl

ландыш м ч1ег1ардиган к1а

ланка ж (самка оленя) г1ала

лань ж шоьккари; (салка) тж. г1ала

лапа ж ког, т1од; передняя ~- т1од; задняя ~ - т1ехьара ког; медвежья ~ - чанан т1од; попасть кому-л. в лапы -цхьаьннан буйна ваха

лапка ж уменьш. от лапа ; стоять (или ходить) перед кем-л. на задних ~х - цхьанна к1еза санна хьеставала

лапта ж 1) (игра) буьрканах ловзар 2) (полка) г1аж

лапчатый, -ая, -ое: гусь ~ прост. мекара цхьогал

лапша ж гарзанаш

ларёк м ларёк ; продуктовый ~ - сурсатийн ларёк

ларец м г1утакх

ларчик м уменьш. от ларец ; а ~ просто открывался - и-м х1умма а хала доцург хиллера

ларь м т1орказ (для вещей); ч1оьн, к1е (для продуктов); ~ с мукой- дама чохь ч1оьн

ласка 1 ж хьастар; материнская ~ - ненан хьестар

ласка 2 ж зоол. дингад, шаткъа, ц1ецайоккхург

ласкательный, -ая, -ое хьастаран; ~ое имя - хьастаран ц1е; ~ые суффиксы существительных грам.- ц1ердешнийн хьастаран суффиксаш

ласкать несов., кого хьеста; ~ ребёнка - бер хьеста; ~ себя надеждой - дегайовхонца дог хьеста

ласкаться несов., к кому хьестадала; ~ к матери - нанна хьеставала

ласковый, -ая, -ое 1) к1еда-мерза, реже хьестолуш долу; ~ая мать – к1еда-мерза нана 2) перен.: ~ый ветерок - мела мох

ластик м лаьстиг

ласточка ж ч1ег1ардиг ; - доьххьара хьоза; одна ~ весны не делает посл.- цхьана б1ахочо г1ала ца яьккхина

ласты мн. (ед. ласт м) зоол., спорт. пиллигаш

латать несов., что, разг. лато, йома йилла

латвийский, -ая, -ое латвийн; ~ое искусство - латвийн искусство

латинский, -ая, -ое латинан; ~ язык - латинан мотт

латка ж йома; поставить ~у - йома[йилла]

латунный, -ая, -ое латунан

латунь ж латунь

латы мн. ист. гlaгl

латынь ж разг. латин

латыши мн. (ед. латыш м, ~ка ж латыш) латышаш

латышский, -ая, -ое латышийн; ~ язык- латышийн мотт

лауреат м лауреат; ~ы Премии мира - Машаран совг1атийн лауреаташ

лафет м лафет

лацкан м лацкан

лачуга ж лаппаг1а

лаять несов. г1алх дан, лета; собака лает, ветер носит погов.- ж1аьла лета, махо д1ахьо

лг

• лгать несов. пуьчаш (или аьшпаш) ботта, харц лен; я не лгу- аса аьшпаш ца буьтту; лжёт не краснея - аьшпаш бутту, ц1ий а ца луш

• лгун м, лгунья ж пуьчашбуттург, аьшпашбуттург

ле

лебеди ж бот. тати

лебединый, -ая, -ое г1ург1езан; ~ые перья – г1ург1езан пелагаш ; ~ая песня - г1ург1езийн илли

лебёдка ж тех. зеразакъ

лебедь м гlypгlaз

лебезить несов., перед кем-чем, разг. мотт хьекха

лебяжий, -ья, -ье г1ург1езан; ~ пух – г1ург1езан пух1

лев 1 м зоол. лом

лев 2 м лев (Болгарера ахча)

левосторонний, -яя, -ее аьрру аг1орниг

левши м и ж гезолг

левый, -ая, -ое 1) аьрру; ~ая рука - аьрру куьг 2) полит. аьррохьара; ~ая фракция - аьррохьара фракци ; встать с ~ой ноги - харцхьа кога г1атта

легализация ж I. (по гл. легализовать) маршадаккхар 2. (по гл. легализоваться) маршадалар

легализовать сов. и несов., кого-что маршадаккха

легализоваться сов. и несов. маршадала

легальный, -ая, -ое маьрша; ~ая партия - маьрша парти

легенда ж 1) (предание) легенда (шира дийцар) 2) перен. (вымысел) дийцар; о нём рассказывают ~ы - цунах дийцарш дуьйцу

легендарный, -ая, -ое иллешкахь дуьйцу; ~ герой - иллешкахь вуьйцу турпал

лёгкие мн. (ед. ~ое с пах) анат. пехаш; воспаление ~их - пехашна хьу кхетар

лёгкий, -ая, -ое 1) (по весу) дайн; ~ий чемодан - яйн чамда 2) (не трудный) атта; ~ая задача - атта задача 3) (слабый) дайн; дул ~ий ветерок - байн мох хьоькхура 4) перен. (уживчивый) к1еда; ~ий характер- к1еда амал; ~ая походка -дайн болар; ~ая пища- атта кхача; ~ая артиллерия - яйн артиллери; ~ая атлетика - яйн атлетика; ~ая промышленность - яйн промышленность; ~ая рука - дайн куьг; лёгок на ломине - хи чу хьажча санна схьакхечи; с ~им сердцем - ойла а ца еш; женщина ~ого поведения - нахаца лела зуда

легко 1. нареч. атта; эта задача решается ~ - и задача атта яло 2. в знач. сказ. безл. атта ду; стало ~ на душе- сина парг1ато ели ; ~ сказать! - ала атта ду!

легкоатлет м спорт. легкоатлет

легковерный, -ая, -ое атта теша

легковес м спорт. дег1 дайн

легковой, -ая, -ое: ~ автомобиль – т1ехуу автомобиль

легкомысленный, -ая, -ое 1) (несерьёзный) ойланза, ойла ца ен; ~ человек- ойланза стаг 2) (необдуманный) ойла ца еш дина; ~ поступок - ойла ца еш дина х1ума

легкомыслие с ойла еш цахилар, ойланза х1ума

легкоплавкий, -ая, -ое атта лела; ~ металл - атта лела металл

лёгкость ж 1) (по весу) дайлла 2) (задачи и т. п.) атталла; сделать с ~ю - атта дан

легонько нареч. разг. меллаша, дайн; ~ приподнять- меллаша хьалаайа

лёгочный, -ая, -ое пехийн, пехашкара; ~oe заболевание - пехашкара лазар

легче 1. сравн. ст. от лёгкий, легко дайха, аттаха 2. в знач. сказ. безл. Г1оли; больному ~ -цомгушчунна г1оли ю; мне от этого не ~ - цунах суна яла г1оли яц

лёд м ша; скользить на льду - ша т1ехь шерша; по льду - ша т1ехула; выйти на ~ спорт. - ша т1е вала; во льдах Арктики - Арктикерчу шашлахь ; ~ тронулся - ша меттахбаьлла

леденеть несов. 1) (превращаться в лёд) ша бан, ша хила; (покрываться льдом) ша бан, ша хьакха 2) (мёрзнуть) шат1улг хила

леденец м шекар-кемпет

леденить несов., что ша бан, ша байта ; страх ~т сердце - кхеравелла дег1ах шийла ц1е яьлла

ледник м (погреб) ша-ор

ледник м геол. шалам

ледниковый, -ая, -ое ша биллина : ~ период - шен зама

ледовый, -ая, -ое 1) (изо льда) шен; ~ая дорога - шен некъ 2) (во льдах) шашлахь; ~ое плавание- шашлахь лелар

ледокол м ша-кема

ледоруб м спорт. шабохорг

ледоход м комол, ша меттахбалар

ледяной, -ая, -ое 1) (изо льда, покрытый льдом) шен; ~ая глыба - шен тарх 2) (очень холодный) шал шийла; ~ой ветер - и шийла мох 3) (окоченевший) дахьийна; ~ые пальцы - дахьийна п1елгаш 4) перен. шийла; ~ой взгляд- шийла хьажар

лёжа нареч. 1уьллуш

лежалый, -ая, -ое (залежавшийся) 1илина; ~ товар - 1иллина товар

лежанка ж дуьжийла

лежать несов. 1) вижина 1илла; ~ земле - лаьттахь 1илла; ~ на солнце - маьлхехь 1илла 2) (быть больным) цомгуш 1илла; ~ в больнице - больницехь 1илла 3)(находиться) 1илла; ключ лежит на столе- дог1а стоьла т1ехь 1уьллу 4) на ком (о заботах и т. п.) хьажа; это лежит на его обязанности - иза цунна т1ехь ду ; наш путь лежит на север- тхан некъ къилбаседехья боьдуш бу; у меня сердце (или душа) лежит к этому- дог ца оь (или лета) сан цунах

лежачий, -ая, -ее 1) вуьжу, 1уьллу; ~ий больной - воьжна лазархо; ~его не бьют погов.- 1уьллучунна етташ дац; под ~ий камень вода не течёт посл.- 1уьллучу т1улга к1ел хи ца кхочу 2) (для лежания): ~ее место (напр. в вагоне) вуьжу меттиг; в ~ем положении - 1уьллуш

лежебока м и ж разг. малонча

лёжка ж: лежать в ~у разг. – воьжна 1илла

лезвие с 1) (острие) дитт; ~ топора - дагаран дитт 2) (для безопасной бритвы) урс

лезгинка 1 ж (танец) лезгинка (хелхар)

лезгинка 2 ж см. лезгины

лезгинский, -ая, -ое лаьзгийн; ~ язык - лаьзгийн мотт

лезгины мн. (ед. ~и м, ~нка ж лаьзги) лаьзгий

лезть несов. I) дала; на что (взбираться) т1едала; во что (входить, вступать) чудала; (ползком) текха; ~ на гору -лам т1е вала; ~ на дерево - дитта т1е вала; ~ в пропасть - 1ин чу дала; ~в воду- хи чу вала 2) во что кховда; (чтобы вынуть, достать что-л.) чуг1ерта; ~ в карман - кисана кховда 3)во что (вмешиваться) юкъаг1орта; ~ не в cвоё дело шен доцчу г1уллакха юкъа г1ерта 4)к кому, разг. (надоедать) чуг1ерта; ~ с пустяками – к1ад боцчу г1уллакхашна чуг1ерта; не лезь ко мне! - суна т1е ма г1ерта! 5) (выпадать) тила; волосы лезут - месаш туьлу 6) (расползаться, напр. о ткани) мустдала 7) чаще с отриц. (быть впору) г1ехьа хила, т1ехоа; сапоги не лезут- эткаш т1е ца хоьу ; ~ из кожи вон - ницкъ макхоччу г1ерта; ~ на стену- хьераваьлча caнна чуг1ерта; он за словом в карман не лезет – д1адиллина долуш санна олу цо дош; ~ рожон - гажари т1е гlepтa; ~ напролом- чуг1ерта

лейка ж 1) (для поливки) хитухург 2) (воронка) ц1узам, зебар

лейтенант м лейтенант

лейтмотив м муз. лейтмотив

лекарственный. -ая, -ое дарбанан, молханан; ~ые растения - дарбанан ораматаш

лекарство с молха, дарба; принять ~ - молха мала; ~ от кашля - йовхарийн молха

лекарь м уст. дарбанча

лексика ж лексика

лексикография ж лексикографи

лексикология ж лексикологи

лексикон м (запас слов) дешнийн хазна

лексический, -ая, -ое лексикин; ~ое богатство языка - меттан лексикин хьолалла

лектор м лектор

лекторий м лектори

лекторский, -ая, -ое лекторийн; ~ая группа - лекторийн группа

лекционный, -ая, -ое лекцийн, лекцеш йоьшу; ~ зал - лекцийн зал

лекция ж лекци; ходить на ~и - лекцешка эха; читать ~и - лекцеш еша

лелеять несов., кого-что качдан, коча (или экам) 1амо; ~ ребёнка - бер коча 1амо; ~ надежду- сатийса

лемех м с.-х. хьонхал

лён м вета; (обмолоченный) орма

ленивый, -ая, -ое мела, мало ен; ~ ученик- мало ен дешархо

ленинец м ленинхо

лениться несов. с неопр. мало ян, к1адо ян; не ~сь читать - еша мало ма е

лента ж в разн. знач. лента; шёлковая ~ - дарин лента

лентяй м, ~ка ж малонча

ленца ж разг.: работать с ~ой - малонца болх бан

ленчик м (основа седла) нуьйр-дечиг

лень ж I. мало; из-за лени - мало еш 2. в знач. сказ., кому с неопр., разг.: ему ~ это сделать - и дан мало йо цо; все, кому не ~ -мало цайийриг массо а

леопард м зоол. леопард

лепесток м бот. жаз

лепет м 1) (неясная речь) бур-бур; ~ ребёнка - беран бур-бур 2) перен. шур-шур; ~ ручья - татолан шур-шур; детский ~ - беро санна бур-бур дан

лепетать несов., что 1) (напр. о ребёнке) бур-бур дан 2) перен. (напр. о ручье) шур-шур дан

лепёшка ж хьокхам; (с начинкой из мяса) чуда; (с начинкой из жира) далма ; разбиться (или расшибиться) в ~у –ваьтт1а а дан

лепить несов. 1) кого-что (делать лепя) дан; ~ статую из глины - поппарх сурт дан; ~ гнездо - бен бан 2) что, разг. (клеить) [т1е]лето; ~ марки на конверты - марканаш конверташ т1е лето

лепиться несов. т1елета, д1алата

лепта ж лепта, дакъа; внести свою~у в общее дело - юкъараллин г1уллакхехь шен ницкъ кхочу дакъ а лаца

лес м 1) хьун; густой ~ луьста хьун; бродить по лесу - хьуьнхула лела; выйти из лесу (или из леса)- хьуьнхара арадала 2) (лесоматериалы) дечгаш, дос; строевой ~ - г1ишлойн дечгаш ; как в ~у- к1отарахь ваьхча (или кхиъча) санна к1ад ца хаа; ~ рубят — щепки летят посл.- хьун хьокхуш ч1ийш довлу; кто в ~, кто по дрова погов.- цхьаъ пондар лакхий, важа моллиха кхайкхий

леса мн. (строительные) г1оьнан ламеш

лесистый, -ая, -ое хьун йолу; ~ые горы- хьун йолу лаьмнаш

леска ж леска

лесник м хьуьнхо

лесничество с хьуьнан бахам

лесничий м хьуьнхо

лесной, -ая, -ое хьуьнан; ~ая промышленность- хьуьнан промышленность

лесовод м хьун лелорхо

лесоводство с хьунлелор

лесозавод м хьуьнан завод

лесозаготовки мн. хьун кечъяр

лесозащитный, -ая, -ое: ~ая зона - хьуьнан аса

лесонасаждение с 1. (действие) хьун йог1ар 2. чаще мн. ~я – йоьг1на хьун; полезащитные ~я - ялтийн аренаш ларъярна йоьг1на хьаннаш

лесопилка ж разг. см. лесопильня

лесопильный, -ая, -ое уй доху; ~ завод -уй доху завод

лесопильня ж уй доху завод

лесополоса ж хьуьнан аса

лесопосадка ж 1. (действие) хьун йог1ар 2. чаще мн. ~и - хьуьнан аса

лесоруб м хьунхьакхархо

лестница ж лами; пожарная ~- ц1е йойу лами

лестничный, -ая, -ое ламин ; ~ая клетка -ламин чоь

лестный, -ая, -ое хестаден; ~ые слова - хестаден дешнаш

лесть ж хестор

лёт м х1аваэхула лелар ; на лету - хахкавелла воьддушехь; ловить (или хватать)на ~у - багара а далале кхета

Лета ж миф.: кануть в ~у- дицделла доь дан

лета мн. (годы) шераш; (время) хан; прошло пять лет- пхи шо д1адаьлла; сколько тебе лет?- маса шо ду хьан?; человек средних лет - юккъера хан йолу стаг ; во цвете лет -г1еметтах1оьттина [даьлла]; человек в летах - хан яьлла стаг -

летать несов. лела, эха; над городом ~ют самолёты – г1алит1ехула кеманаш лела

лететь несов. 1) дан, даха; летят журавли – г1арг1улеш йoгly 2) разг. (падать)охьаэга; бумаги летят со стола - кехаташ охьаоьгу стоьла тlepa 3) (мчаться) даха; ~ стрелой - 1одара ваьлча санна даха 4) перен. (о времени) т1ехтила; дни летят- денош т1ехтуьлу; ~ кувырком - 1ункар-бертал даха =летие «шо кхачар», мас.: трёхлетие - кхо шо кхачар

летний, -яя, -ее аьхкенан; ~ день - аьхкенан де =летний «шеран», мас.: двухлетний - шина шеран

лётный, -ая, -ое 1) (удобный для полёта) кеманийн; ~ая погода - кеманийн де 2) (относящийся к авиации): ~ая школа- кеманхойн школа; ~ое поле- кеманийн майда

лето с аьхке; будущим ~м - т1ейог1учу аьхка; каждое ~ - xlopa аьхка ; сколько лет, сколько зим! погов. -1алелай ма дукха хан яра вай газа!; бабье ~ - боберийн гуьйре

летом нареч. аьхка

летописец м летописец

летопись ж летопись

летосчисление с шераш ларар

летун м разг. неодобр. идалча

летучий, -ая, -ее 1) (летающий) xlaваэхула лела; ~ий снег- х1аваэхула лела ло 2) хим. д1адоьду; ~ ий митинг - йоцца митинг; ~ая мышь зоол. - бирдолаг

летучка ж (краткое собрание) кхеташолг

лётчик м, ~ца ж лётчик, кеманхо

лечебница ж больница; глазная ~ б1аьргийн больница; ветеринарная ~- ветеринарийн больница

лечебный, -ая, -ое дарбане; ~ая мазь - дарбане хьакхар

лечение с I. (по гл. лечиться) дарбанаш лелор, дерзар, тадалар 2. (по гл. лечить) дарба лелор (или дар), дерзор

лечить несов., кого-что дарба лело (или дан), дерзо; у кого-л.- дарба дайта, дерзадайта, тадайта, тадан; ~ больного - цомгушчунна дарба дан; ~ зубы - цергаш таян

лечиться несов. дарбанаш лело, дерза, гадала; у кого-л. дарбанаш леладаита, дерзадайта, тадайта; ~ у врача- лоьре дарбанаш леладаита

лечь сов. 1) (принять лежачее положение) дижа; ~ ничком - бертал вижа; ~ навзничь- аркъал вижа 2) (расположиться спать) тж. ~ спать - охьадижа; дети уже легли [спать] - бераш охьадийшина девлла 3) (распространиться по поверхности) дилла; снег лёг на землю - лаьтта ло диллина; вся ответственность легла на него- дерриг жоьпалла цунна т1е доьжира

леший м фольк. хьуьнан алмаз

лещ м чабакх-ч1ара

лещина ж бот. б1аьлланг

лж

лже= «харц», мас.: лженаука – харцъ1илма

лженаучный, -ая, -ое харц1илманан

лжесвидетель м, ~ница ж харцтеш

лжесвидетельство с харцтешалла

лжец м харцлуьйриг, аьшпашбуттург, пуьчашбуттург

лживый, -ая, -ое 1) (лгущий) аьшпаш (или пуьчаш) бутту, харц луьйн; ~ый человек - аьшпаш бутту стаг 2) (содержащий ложь) харц; ~ое заявление - харц д1ахьедар

ли

ли (ль) 1. частица -те, хьовх; придёшь ли ты?- вог1ур вуй-те хьо?; не знаю, приду ли - хаац, вог1урий хьовх 2. союз (или) я; был ли он там, не был ли, не знаю-хилла иза цигахь я ца хилла, хаац; шутка ли- бегаш бу и

либерал м 1) либерал 2) перен. дог к1еда стаг

либерализм м 1) полит. либерализм 2) перен. (излишняя снисходительность) догк1едалла

либеральничать несов., с кем, разг. дог к1еда хила; нечего ~ с лентяями - малончашца дог к1еда хила ца оьшу

либеральный, -ая, -ое либералийн; ~ая партия - либералийн парти

либо союз я; ~сегодня, ~ завтра - я тахана, я кхана -либо частица (хаттаран дакъалг): кто-либо - милла а; что-либо- х1уъа а; какой-либо - муьлхха а

либретто с нескл. либретто

ливень м дог1а; хлынул ~ -дог1а кхевсира

ливер м атарш

ливерный, -ая, -ое атарийн; ~ая колбаса - атарех дуьзна йоьхь

ливмя нареч. разг.: дождь льёт ~ -дог1а кхевссина доьлху

лига ж лига ; Лига наций ист. Къаьмнийн лига

лидер м полит., спорт. лидер; ~ы партии - партин лидерш; ~ турнира -турниран лидер

лидировать несов. спорт. лидер хила (хьалха хила)

лизать несов., кого-что мотт хьекха; кошка лижет хвост - цициго мотт хьоькху ц1оганах

лизнуть однокр., кого-что мотт хьакха

лик 1 м 1) уст. (лицо) юьхь 2) перен. гун aгlo; ~ луны - беттан гун aгlo

лик 2 м уст.: причислить кого-л. к ~у святых -цхьана эвлаяийн тобанах д1алара

ликвидация ж д1адаккхар; ~ треста - трест д1аяккхар

ликвидировать сов. и несов., что д1адаккха

ликёр м ликёр

ликование с воккхавер, г1адвахар

ликовать несов. доккхаде, г1аддаха

лилипут м, ~ка ж лилипут, буйдол

лилия ж бот. лили

лилолый, -ая, -ое сирла-сийна, шекъанан басахь; ~ое платье - шекъанан басахь коч

лимит м лимит, норма, барам; ~ импорта - импортан лимит

лимитировать сов. и несов., что лимит яла (или х1отто)

лимон м лимон

лимонад м лимонад

лимонный, -ая, -ое лимонан; ~ сок - лимонан мутта

лимфа ж физиол. лимфа, букъ-ч1ара

лимфатический, -ая, -ое физиол. лимфин; ~ие сосуды - лимфин пхенаш; ~ие железы - екхоаш

лингафон м лингафон

лингвист м лингвист, меттан 1илманча

лингвистика ж лингвистика, меттан 1илма

лингвистический, -ая, -ое лингвистикин, меттан 1илманан

линейка ж — сизалг 1) (черта) сиз; тетрадь в косую ~у- раз сиз долу тептар 2) (для черчения) сизалг

линейный, -ая, -ое сизийн; ~ый орнамент -сизийн орнамент; ~ый корабль см. линкор; ~ые меры - йохаллин барамаш

линза ж линза

линия ж 1) в разн. знач. сиз; прямая ~я - нийса сиз 2) (ряд) мог1а; выстроиться в ~ю- могг1ара д1ах1отта 3) (путь сообщения) некъ; трамвайная ~я -трамвайн некъ ; ~я партии -партин некъ; руководящая ~я -куьйгаллин некъ

линкор м воен.-мор. линкор

линованный, -ая, -ое сизаш хьекхна, сизаш долу; ~ая бумага - сизаш долу кехат

линовать несов., что сизаш хьекха; ~бумагу - кехатна сизаш хьекха

линолеум м линолеум

линотип м полигр. линотип

линчевать сов. и несов., кого линч-кхел ян

линька ж (у животных и птиц) тилар; (у животных) тж. канадалар; (у змей) чкъор хийцар

линючий, -ая, -ее разг. (о ткани) басадолу

линялый, -ая, -ое разг. 1) (о материи) басадаьлла; ~ая материя -басадаьлла к1ади 2) спец. (о животных и птицах, перенёсших линьку); тилла; (о животных) тж. канадаьлла

линять несов. 1) (о материи) басадала; ситец ~ет - басма басаболу 2) (о животных и птицах) тила; (о животных) тж. канадала; (о змеях) чкъор хийца

липа 1 ж (кавказская; сердцевидная или мелколистная) хьех

липа 2 ж прост. (фальшивка) харц х1ума

липка ж: ободрать как ~у- ч1им санна ц1анван

липкий, -ая, -ое т1елета; ~ая бумага – т1елета кехат

липнуть несов. 1) к кому-чему (прилипать) [т1е]лета; бумага ~ет к пальцам - кехат п1елгех лета 2) к кому, перен. т1аьхьадала

липовый 1, -ая, -ое хьехан; ~ая аллея -хьехан аллей; ~ый цвет - хьехан бос

липовый 2, -ая, -ое прост.(фальшивый) харц; ~ документ- харц документ

лирик м лирик

лирика ж лирика

лирический, -ая, -ое лирически; ~ое стихотворение- лирически байташ; ~ое отступление а) (в художественном произведении) ойланга верзар (или валар) б) перен. шутл. хабаре валар

лиса ж 1) (животное) цхьогал; (мех) цхьогал[ан ц1ока] 2) перен. (о человеке) цхьогал

лисий, -ья, -ье цхьогалан; (из меха) тж. цхьогалан ц1оканан; ~ след - цхьогалан лар

лисица ж цхьогал

лист м I) (мн. листья и листы) хьекхорг, г1а; (длинный, напр., кукурузы) лод; сухие листья декъа г1аш 2) (страница— мн. листы) кехат; ~ тетради - тетрадан кехат 3) (кусок—мн. листы) тахта; (бумаги) кехат; ~ железа - аьчка тахта 4) (награда— мн. листы) кехат; похвальный ~ -сийлаллин кехат 5) (мера—мн. листы) aгlo ; книга в десять авторских ~ов - итт зорбанан aгlo йолу книга ; играть с ~а (пo нотам) т1ехьожуш лакха

листать несов., что херца; ~ книгу - книгин аг1онаш херца

листва ж собир. г1аш; деревья оделись ~ой - дитташ т1е г1аш девлла

лиственница ж бот. бага

лиственный, -ая, -ое г1аш долу; ~ое дерево – г1аш долу дитт

листовка ж кехат

листовой, -ая, -ое 1) (в листах) тахтанан; ~ое железо - тахтанан эчиг 2) (в листьях) г1аш долу; ~ой табак –г1аш долу тонка

листопад м г1а дожар

литавры мн. (ед. ~а ж) литавраш

литейный, -ая, -ое 1. металл лало; ~ый завод - металл лало завод 2. в знач. сущ. ~ая ж пхьалг1а

литейщик м литейщик

литер м ж.-д. литер

литера ж полигр. литера

литератор м — литтинатlурахо

литература ж — литтинатlура

литературный, -ая, -ое — литтинатlуран; ~ язык - литтинатlуран мотт

литературовед м — литтинатlурахо

литературоведение с литературалелор

литовский, -ая, -ое литвахойн; ~ язык - литвахойн мотт

литовцы мн. (ед. ~ец м, ~ка ж литвахо) литвахой

литой, -ая, -ое лалийна [дина]; ~ые изделия - лалийна йина х1уманаш

литр м литр

литровый, -ая, -ое литран, литр йолу; ~ая бутылка - литр йолу шиша =литровый, -ая, -ое «литр йолу», мас.: двухлитровый - ши литр йолу

лить несов. 1) что дийтта; ~ воду хи дийтта 2) разг. (течь) охьаэха; вода льёт из крана – ц1узам чуьра хи охьаоьху 3) что, тех. (изготовлять литьём) лало, дан ; ~ слёзы – б1аьргех хиш эхийта; ~ воду на чью-л. мельницу погов.- цхьангахьа г1о лаца

литьё с тех. 1. (действие) лалош дар 2. собир. (изделия) лалийна йина х1ума

литься несов. охьаэха; вино лилось рекой - чaгlap охьоьхура хи санна ; льётся песня - эшарш ека

лиф м лиф

лифт м лифт

лифтёр м, ~ша ж лифтёр, лифтхо

лифчик м лифчик, силга

лихач м челакха; водитель-~ - челакха шофёр

лихва ж: с ~ой разг. сов а долуш

лихо 1 с уст., поэт. (зло) вонла ; не поминайте [меня] ~м! - воина дата ма лецалаш [со]!

лихо 2 нареч. 1) (смело, ловко) челакха; ~ скакать на коне- челакха говр хехкина ваха 2) (гордо) куро; ~ заломить шапку - куй куро aгlop тилла

лихой 1, -ая, -ое уст. (злой) вон,зуламе; ~ая пора - хала хан; ~а беда начало - долор ши бала аьлла ду

лихой 2, -ая, -ое (удалой) челакха, майра, каде, т1ахъаьлла; ~ наездник – т1ахъаьлла бере; ~ конь- челакха дин

лихорадить несов. безл., кого, прям. и перен. хорша ян; меня ~т - суна хорша еана

лихорадка ж прям. и перен. хорша; крапивная ~ - хьаран хорша

лихорадочный, -ая, -ое 1) хоршин; ~ый озноб - хоршин шело 2) перен. сихделла, сихдина; ~ая речь- сихдина къамел

лицевать несов., что харцхьадаккха; ~ пальто - пальто харцхьаяккха

лицевой, -ая, -ое 1) юьхьан; ~ые мускулы - юьхьан дилха 2) (наружный, передний) арахьара; (верхний) бакъхьара; ~ая сторона материи – к1адин бакъхьара aгlo ; ~ой счёт фин.- шен ц1арах чот

лицезреть несов., кого-что, ирон. [б1аьрга] ган

лицемер м шалхолелорг, шалхонча, юьхьдегалниг

лицемерие с шалхо, юьхьдегалла

лицемерить несов. шалхо лело, юьхьдегалниг хила

• лицемерка женск. к лицемер

• лицемерный, -ая, -ое шалхо лело; ~ человек - шалхо лело стаг

• Лицензия - Бакъойалар

• лицо с 1) юьхь; румяные лица – ц1ен яххьаш 2) (человек) адам, стаг; известное ~ - г1араваьлла стаг 3) (лицевая сторона) бакъе; вывернуть платье с изнанки на ~ - коч харцхьара бакъахьа яккха; гладить с лица - бакъхьара иту тоха 4) грам. юьхь; изменение глагола по лицам - хандош яххьашца хийцар; кислое ~ -муьста юьхь; ~м к лицу- юьхьдуьхьал; от лица кого-л. - цхьаьннан ц1арах; перед ~м смерти - лечу киртигехь; у него ~ вытянулось - юьхь озаелла цуьнан (цецваьлла); на нём лица нет- бос баьхьна ву иза; измениться в лице- юьхьа т1ехь хийцавала; у него на лице написано - цуьнан юьхьа т1ехь язделла ду; знать кого-л. в ~ цхьаъ юьхьадуьхьал вовза; не ударить ~м в грязь - юьхь1аьржа ца х1отта; показывать товар ~м - дика йолу aгlo гайта; сказать кому-л. в ~ юьхьадуьхьал д1аала; стереть с лица земли - дуьнен т1ера вайа; в лице кого-л. - цхьаьннан ц1арах; это вам не к лицу- и хьоьгахь товш дац; шляпа ей к лицу -шляпа цуьнгахь товш ю; на одно ~ а) (для одного человека) цхьана стагана; б) (похожи) цхьабосса; ~м к кому-чему- цхьанна дуьхьалдирзина; ~м к свету - серлонна дуьхьалдирзина

• лицованный, -ая, -ое харцхьадаьккхина; ~ое пальто - харцхьаяьккхина пальто

• личико с уменьш. от лицо 1 юьхь

личина ж уст. и перен. туьтм1аьжиг; сорвать с кого-л. ~у - цхьаьннан туьтм1аьжиг схьаяккха

личинка ж зоол. н1аьвцициг

лично нареч.: я ~ -со-со; ты ~-хьо-хьо; он ~ - цо-ша, и-ша; мы ~ - тхо-тхаьш; вы ~ - шу-шаьш; они ~ - уьш-шаьш; я ~ ничего не имею против- со-со х1умма а дуьхьал вац; я ~ скажу - ас-айса эр ду

личный, -ая, -ое юьхьах хьокху; ~ое полотенце - юьхьах хьокху гата

личность ж адам,стаг; роль -~ти в истории - исторехь стеган меттиг; подозрительная ~ть -тешам боцу стаг

личный, -ая, -ое 1) (собственный) долахь [долу]; (присущий данному лицу) шен; ~ое наблюдение- шен тергам; ~ая собственность- долахь бахам; ~ая просьба - сайггара дехар 2) грам. юьхьан; ~ ые местоимения – яххьийн ц1ерметдешнаш; ~ые окончания - чаккхенаш

лишай м 1) мед. хьаьтт; руки покрылись ~ями - куйгах хьаьтташ евлла; стригущий ~й - чераш; чешуйчатый ~й - хьаран чич 2) см. лишайник

лишайник м бот. корсам

лишек м разг.: с ~ом – т1ех, алсам, сов; двадцать лет с ~ом- ткъа шо сов

лишение с I. (по гл. лишить) даккхар, дайар; ~е гражданских прав - гражданийн бакъонех ваккхар 2. (по сл. лишиться) далар 3. чаще мн. ~я (нужда) хало; терпеть ~я - хало хьега

лишить сов., кого-что, чего (возможности) даккха; (не дать права, слова и т. п.) тж.дайа; ~ свободы –парг1хатонах ваккха;~ избирательных прав - харжамийн бакъонаш яйа; ~ себя удовольствия - ша шена дезачух ваккха; ~ жизни - са даккха, вен; ~ себя жизни - ша шена тоьхна дала; не лишено смысла – маь1на доцуш дац и-м

лишиться сов., кого-чего (потерять) дала; ~ свободы – парг1атонах вала; ~ речи - мотт саца; ~ слуха - къордола; ~ доверия -тешам бан; ~ жизни -дахарх дала;~ рассудка - кхетам чуьра вала

лишний, -яя, -ее 1) (превышающий нужное количество) сов, совнаха; ~ие вещи - совнаха х1уманаш 2) (ненужный) сов; ~ий расход - сов харж ;это будет не ~ее - иза новкъа хир дац; позволить себе ~ее а) (о расходе) сов харж ян; б) (выйти из рамок дозволенного) т1ехдала, хоршара дала

лишь 1. частица (только) бен; не хватает ~ одного - цхьаъ бен ца оьшу 2. союз (как только, едва) ма-, -хь; ~ только наступило утро... - са ма-тесси... ; ~ бы [только] =хьаьна; ~ бы он приехал - и веачахьана

ло

лоб м хьаж; высокий ~ - лекха хьаж; пустить себе пулю в ~ - ша шена тоха ; что в ~, что по лбу погов. –саг1ийна йийча а, закатана йийча а х1ун бен ду; на лбу не написано- юьхьа т1ехь яздина ма дац; в ~- дуьхьал чу (действовать, атаковать)

лобзик м лобзик, херх

лобный, -ая, -ое хьаьжан; ~ая кость - хьаьжан даь1ахк ; ~ое место ист. айаелла меттиг

лобовой, -ая, -ое 1) (встречный) дуьхьал [долу]; ~ой ветер - дуьхьал мох; ~ая атака воен.- дуьхьал т1елатар 2) (передний) хьалхара; ~ой фонарь (паровоза) - хьалхара фонарь

лов м [схьа]лацар

ловец м лоьиург, таллархо; на ~ца и зверь бежит посл. - дикачу таллархочунна т1е экха ша дог1у

ловить несов., кого-что (добывать) леца; ~ рыбу- ч1ерий леца; кошка ловит мышей- цициго дахка лоцу; в мутной воде рыбу ~ - махке ун деача, лоьралла кхайкхо; ~ на слове - даша т1ехь лаца; ~ момент - аьтто балийта

ловкач м, ~ка ж разг. каериг

ловкий, -ая, -ое каде, т1ахъаьлла; (изворотливый) тж. кайолун; ~ наездник- каде бере; ~ плут - кайолун х1илланча

ловкость ж кадалар, каделла, т1ахъаьлла хилар ; ~ рук- куьйгийн каделла

ловля ж лецар; рыбная ~ -ч1ерий лецар

ловушка ж 1) (для птиц) реч1а; (для зверя) гура; поставить ~у- гура бог1а 2) перен. гура; попасть в ~у- гуро лаца

ловчить несов. прост. аьтто баккха

логарифм м мат. логарифм

логарифмический, -ая, -ое мат. логарифмически; ~ая линейка -логарифмически линейка

логика ж логика ; у него своя ~ - цуьнан шен ойланийн некъ бу, цуьнан шен логика

логический, -ая, -ое логически; ~ие категории - логически категореш; ~ое ударение грам.- маь1нин тохар

логичный, -ая, -ое хьекъале

логовище, логово с прям, и перен. 1уьрг, ор; волчье логово - берзан 1уьрг

лодка ж кема; моторная ~ мотор йолу кема; подводная ~ - хи бухахула лела кема

лодочник м хикеманхо

лодочный, -ая, -ое кеманан; ~ая станция - кеманийн станци

лодыжка ж анат. хьорка, хьакхолг

лодырничать несов. разг. мало ян, малонча хила

лодырь м малонча, ледарлонча ; гонять ~я - куьг бехдарна кхоьруш ида

ложа 1 ж (в театре) ложа

ложа 2 ж (часть ружья) хен, бух

ложбина ж боьра

ложе с 1) уст. (постель) мотт 2) (русло) чхо; ~ реки - хин чхо

ложиться несов. см. лечь

ложка ж 1айг; (деревянная) чода; чайная ~а - стаканан 1айг; столовая ~а - аьчка 1айг ; ~а дёгтя в бочке мёда погов.- мезан шелига чохь стиман 1айг; через час по чайной ~е погов.- сахьт даьлча, б1аьрга 1оттал

ложный, -ая, -ое харц; ~ая тревога - харц орца; ~ая клятва рел.- къера дуй; ~.ые слухи - харц хабарш; ~ый стыд - доцу эхь; ~ый шаг- тилкъазваларг; быть на ~ом пути - харц новкъахь хила; ~ая атака- харц атака

ложь ж аьшпаш, пуьчаш; наглая ~ - эхь доцу пуьчаш

лоза ж 1) (стебель) таьлланг; хутал; виноградная ~ - кемсийн таьлланг (или хутал) 2) (прут) сара 3) (ива) талл

лозняк м толлан коьллаш

лозунг м лозунг

локомотив м локомотив

локон м к1ужал

локоть м 1) анат. гола 2) (одежды) гола 3) уст. (мера длины) дол ; близок ~, да не укусишь посл.- герга елахь а, гола лаца ца ло

локтевой, -ая, -ое: ~ая кость ч1у-пхьарс; ~ой сгиб - пхьаьрсан гола

лом 1 м (орудие) лом, ваба; ломать лёд ~ом - вабанца ша бохо

лом 2 м собир. аьчкаш; металлический ~ - тиша эчиг

ломака м и ж разг. сеттарг1а

ломаный, -ая, -ое 1) кагделла; ~ые вещи-кагъелла х1уманаш 2) перен. (о языке) талхийна; на ~ом французском языке-талхийначу французийн маттахь ; это гроша ~ого не стоит- кагделлачу шайнан мах бац цуьнан

ломать несов. что 1) кегдан; ~ сучья - генаш кегдан; (разрушать, портить) дохо; ~ сарай - paгly дохо 2) перен. (преодолевать) дохо; (искоренять) д1адаккха; (изменять) хийца; ~ старые обычаи - шира 1адаташ д1адаха ; ~ себе голову - шен корта лазо; ~ пальцы – п1елгаш кегдан ; ~ шапку перед кем-л. прост. цхьанна хьалха куй охьате1о

ломаться нссов. 1) кегдала; лёд ~ется - ша кегло 2) разг. (упрямиться) сетта ; у мальчика ~ется голос- к1ентан аз стамло

ломбард м ломбард ; заложить вещи в ~ - х1уманаш ломбарде яхка

ломить несов. 1) что (гнуть) сетто; ветер ломит деревья - махо дитташ сеттадо 2) (напирать) гlepтo 3) безл., что (болеть) лаза, ан 1итта; ломит поясницу- г1одаюкъе энаш 1оьтту

ломиться несов. 1) (гнуться под тяжестью) охьате1а, охьасетта; полки ломятся от книг- книгаш к1ел охьасетта терхеш 2) (стараться проникнуть) чуг1ерта; ~ в дверь- не1арх [чу]г1ерта; ~ в открытую дверь- массарна а хууш дерг къийса

ломка ж 1) (разрушение) дохор; (поломка) кагдар 2) перен. (преодоление) дохор; (искоренение) д1адаккхар; (изменение) хийцар; ~ характера - амал хийцар

ломкий, -ая, -ое каглун; ~ лёд - каглун ша

ломовой, -ая, -ое 1. киранан; ~ая лошадь- киранан говр 2. в знач. сущ. ~ой м киранча

ломота ж ан

ломоть м цастар; ~ хлеба - бепиган цастар

ломтик м уменьш. от ломоть цастар; ~ сыру - пехчин цастар

лоно с: на ~е природы - 1аламан х1аваэхь

лопасть ж лара; (весла) пийсиг

лопата ж (деревянная) баьхьа; (железная) бел; борода ~ой - баьхьа санна маж

лопатка ж 1) уменьш. от лопата; 2) анат. пханар ; положить на обе ~и а) спорт. (в борьбе) шина а пханар т1е

вилла; б) перен. (победить) пханарш т1е вилла

лопать несов., что, прост. (есть) чухьакха

лопнуть сов. 1) (дать трещину) эккха; стакан ~л - стака иккхина 2) (разорваться) хада; струна ~ла - мерз хаьдда 3) перен. (перестать существовать) разг. доха; дело ~ло- г1уллакх доьхна ; у меня терпение ~ло- сан собар кхачаделла; ~ть со смеху разг.- воьлуш са хада

лопух м бот. ба1

лосёнок м (мн. ~ята) сен к1орни

лосиха ж г1ала

лоск м 1) (глянец) къагам, къагар; навести ~ на что-л.-цхьа х1ума къаго 2) перен. къагам; внешний ~ -схьагуш болу къагам

лоскут м (мн. ~ы и ~ья) цуьрг; собир. лоскут- цуьргаш; ~ ткани – к1адин цуьрг; ~ кожи - каьрдиг

лосниться несов. къега; шёлк ~тся - дари къега

лосось м лосось

лось м (самец) сай

лотерейный, -ая, -ое лотерейн; ~ билет- лотерейн билет

лотерея ж лотерей; выиграть в ~ю- лотерейца даккха

лото с нескл. лото

лоток м лоток, г1опаста

лохматый, -ая, -ое 1) (с густой длинной шерстью) даьлла, месала; ~ый пёс - даьлла пхьу; ~ая шапка -месала куй 2) (растрёпанный) хьирчина; ~ая голова - хьирчина корта

лохмотья мн. т1елхигаш

лоцман м мор. лоцман

лошадиный, -ая, -ое говран ; ~ая сила физ. говран ницкъ; ~ая доза (лекарства) говран барам

лошадь ж говр; верховая ~ -т1ехоу говр; беговая ~ -хохку говр; упряжная ~ - южу говр; запрягать лошадей - говраш д1айожа; верхом на лошади - говрахь

лошак м (помесь жеребца и ослицы) б1арза, говр-б1арза

лощёный, -ая, -ое сир диллина; ~ая бумага - сир диллина кехат

лощина ж боьра; в ~е стояли дома - боьри чохь ц1енош лаьттара

лощить несов., что (наводить глянец) къаго, сир дилла; ~ бумагу- кехат къаго

лояльность ж муьт1ахьалла

лояльный, -ая, -ое муьт1ахь[ара]

лу

луг м бай; на ~у - бай т1ехь

луговой, -ая, -ое бен; ~ые цветы - бен зезагаш

лудить несов., что г1ели хьекха (или дилла); ~ посуду- пхьег1ашна г1ели дилла

лужа ж 1ам, хи; ~ на полу- ц1енкъа хи х1оьттина ; сесть в лужу- ц1унала восса

лужайка ж хоти, бай

лужение с самсадаккхар

лужёный, -ая, -ое г1ели диллина; ~ая кастрюля –г1ели диллина яй ; ~ая глотка - аьчка къамкъарг

луза ж луза

лук 1 м. 1) бот. хох; дикий ~ - цкъарг 2) собир. хохаш

лук 2 м (оружие) [секха] 1ад

лука ж 1) (изгиб реки) гола 2) (седла) х1оъ; передняя ~- хьалхара х1оъ

лукавить несов. х1илла лело, мекарло лело

лукавство с х1илла, мекарло

лукавый, -ая, -ое мекара; ~ый человек - мекара стаг; ~ая улыбка - мекара велакъажар

луковица ж (головка лука) хохан корта

луковый, -ая, -ое хохан; ~ запах- хохан хьожа

луна ж бутт; затмение Луны - Бутт лацар; полёт на Луну - Бутт т1е вахар

лунатизм м лунатизм

лунатик м лунатик

лунка ж 1) (углубление) к1аг 2) (зубная) церган к1аг; (после удаления) цергков

лунник м беттан ракета

лунный, -ая, -ое беттан; ~ый свет -беттаса; ~ая ночь- беттаса долу буьйса ; ~ый камень -беттан жовх1ар

луноход м луноход

лупа ж лупа, б1аьрг

лупить несов. 1) что (обдирать) даккха; ~ лыко с деревьев -дитташ т1ера ковст яккха 2) кого, прост. (бить) детта

лупиться несов. 1) (шелушиться) тила; кожа лупится -чкъор туьлу 2) (обваливаться) охьаэга; штукатурка лупится- штукатурка охьаоьгу

луч м з1енар; ~и солнца - маьлхан з1енарш ; ~ надежды - догдохийлин суй

лучевой, -ая, -ое з1енаран; ~ая энергия –з1енаран энерги; ~ая болезнь – з1енаран цамгар

лучезарный, -ая, -ое поэт. 1) (сияющий) нур догу, нур-сирла; ~ое солнце - нур-сирла малх 2) перен. (исполненный счастья) нур къега

лучина ж бага

лучистый, -ая, -ое 1) з1енаре; ~ый свет месяца - беттан з1енаре серло 2) перен. нур догу; ~ые глаза - нур догу б1аьргаш

лучковый, -ая, -ое: ~ая пила 1адхерх

лучше 1.сравн. ст. от хороший и хорошо дикаха, тоьлуш; сегодня погода ~, чем вчера- тахана де дикаха ду, селханчул; гораздо ~ -дикка тоьлуш 2. в знач. сказ. безл. г1оли хила; больному сегодня ~- цомгушчунна тахана г1оли ю 3. частица тоьлушха ду; ~ не спрашивай- цахеттар тоьлушха ду ; ~ всего - доллучул а дикаха

лучший. -ая, -ее 1) сравн. ст. от хороший дикаха 2) превосх. ст. от хороший-уггар дикаха, тоьлуш долу; ~ие люди республики - республикера уггар тоьлуш болу нах 3) в знач. сущ. ~ее с тоьлуш дерг, дикаха дерг, дика; надеяться на ~ее -дикане дог даха; в ~ем случае - мел дика хилахь а

лущить несов., что I) (очищать от шелухи) х1оарадаха, т1амарадаха, тило; ~ кукурузу – хьаьжк1аш тило 2) (грызть) даа; ~ орехи –б1араш даа 3) с.-х. самсадаккха

лы

лыжи мн. (ед. ~а ж) когсалазаш, лыжаш; ходить на ~ах- лыжаш хехка

лыжник м, ~ца ж лыжашхо

лыжный, -ая, -ое лыжийн; ~ый спорт - лыжийн спорт; ~ые палки - лыжийн г1ожмаш

лыжня ж лар (лыжийн)

лысеть несов. к1унзал бала

лысина ж 1) к1унзал 2) (белое пятно на лбу у животного) сек

лысый, -ая, -ое к1унзал; (о человеке) таьхьса; ~ая голова – к1унзал корта

ль

ль см. ли

львёнок м (мн. львята) лоьман к1орни

львиный, -ая, -ое лоьман; ~ая грива - лоьман кхес ; ~ая доля - берзан дакъа

львица ж стен лом

льгота ж г1оли; предоставить ~у – г1оли ян

льготный, -ая, -ое г1олинан; на ~ых условиях – г1оличу билламаш т1ехь

льдина ж окъам, ша

льноводство с веталелор

льноводческий, -ая, -ое вета леладен; ~ совхоз- вета леладен совхоз

льнуть несов. 1) к кому-чему (прижиматься) д1ахьерча; ребёнок льнёт к матери - ненах д1ахьерча бер 2) к кому, перен. (испытывать влечение) дезадала, безам баха

льняной, -ая, -ое ветанан; ~ое поле - ветанан аре

льстец м хесторхо

льстивый, -ая, -ое хесто; ~ые слова- хесто дешнаш

льстить несов., кому хесто ; ~ себя надеждой -сатуьйсуш, шен дог хеста

лю

люб в знач. сказ. разг.: он мне ~ - и суна веза

любезничать несов., с кем безаме хила; (заигрывать) ловзарш дан

любезность ж 1) безамехь хилар, г1иллакх; оказать кому-л. ~ть - цхьаьнца г1иллакх лаца 2) чаще мн. ~ти безамехь дош; говорить ~ти - безамехь къамел дан

любезный. -ая, -ое безаме, г1иллакхе; ~ый ответ - безаме жоп; ~о (нареч.) ответить-безамехь жоп дала; будьте ~ы, скажите... - хьомениг, алахьа...

любимец м дукхавезарг; ~ матери - нанна дукхавезарг

любимица ж дукхаезарг

любимчик м разг. везарг

любимый, -ая, -ое 1) [дукха]веза; ~ое кушанье - деза даар 2) в знач. сущ. ~ый м везарг, ~ая ж езарг

любитель м 1) (имеющий пристрастие к чему-л.) дезарг; ~ музыки - музыка езарг 2) (не профессионал) марзвелларг; фотограф-~ -суьрташ даха марзвелларг

любительница ж 1) езарг 2) марзъелларг; ср. любитель

любить несов. 1) кого-что (испытывать любовь) деза; ~ детей - бераш деза; ~ родину- даймохк беза 2) что и с неопр. деза (иметь пристрастие, склонность) т1ера хила; (к пище) деза; он любит поговорить -хабарна тlepa ву иза; она не любит молока - шура ца еза цунна; я не люблю, когда мне мешают - сайна новкъарло яр дезаш вац со; он любит, чтобы его хвалили - ша хестор деза цунна 3)что (нуждаться в чём-л.) деза, эша; цветы любят воду- зезагашна хи оьшу; книги не любят сырости - книгашна т1уналла ца еза ; любишь кататься, люби и саночки возить посл. - хахкавала лаахь, салаз лело а лаа деза

любоваться несов., кем-чем [хазахеташ] хьежа; ~ восходом сблнца малх схьакхе-таре хазахеташ хьежа

любовник м везарг

любовница ж езарг

любовный, -ая, -ое 1) безаман; ~ое письмо- безаман кехат 2) (внимательный) тидаме, тергаме; ~ое отношение к делу – г1уллакхца тидаме хилар; ~ый напиток (в сказках) безаман малар

любовь ж безам; ~ к Родине - Даймахке безам; материнская ~ - ненан безам; она — моя первая ~ - иза сан дуьххьарлера безам бу; признание в любви - дагара хаийтар

любознательность ж хаа лаар

любознательный, -ая, -ое хаа луу; ~ ребёнок - хаа луу бер

любой, -ая, -ое 1) муьлхха а; в ~ое время - муьлххачу хена[хь] а 2) в знач. сущ. м милла а; ~ой на твоём месте поступил бы так же - хьан меттехь хилча, хьаъа а иштта дийр дара иза

любопытный, -ая, -ое 1) (стремящийся узнать) хаа г1ерта; ~ый человек- хаа луу стаг; ~о (в знач. сказ.) было бы узнать...- ма лууш вара со и хаа... 2) (интересный) тамашийна; ~ый случай - тамашийна х1ума

любопытство с хаа гlepтap; хаа лаар; с ~ом - хаа лууш; спросить из ~а - хаа лууш хатта; праздное ~о- дан х1ума доцуш

любопытствовать несов. хаа г1ерта[ш хила]

любящий, -ая, -ее деза[ш долу]; ~ая мать - бер деза пана

люд м собир. разг. халкъ, нах; рабочий ~ - белхалойн халкъ

люди мн. (ед. человек м адам) нах, адамаш; молодые ~ а) (парни) кегий нах; б) (молодёжь) кегийрхой; в) (парень и девушка) йо1-к1ант ; выйти в ~ - стаг хила; показаться на люди - нахана гучувала

людный, -ая, -ое адам долу, нах болу; ~ая улица - адам долу урам; на улицах ~о (нареч.) арахь адам дукха ду

людоед м, ~ка ж нахбуург

людской, -ая, -ое нехан, адамийн; ~ая молва - нехан хабар

люлька 1 ж (колыбель) ага

люлька 2 ж обл. (курительная трубка) луьлла

люстра ж люстра

лютый, -ая, -ое 1) (свирепый, злой) буьрса, луьра, дера, къиза; ~ зверь- буьрса экха; ~ враг - луьра мостаг1; люто (нареч.) ненавидеть кого-л. - цхьаьнга луьра цабезам хила 2) перен. (очень сильный) луьра, дера, буьрса; ~ мороз - буьрса шело

люцерна ж бот. кхоткъа

люшня ж (часть арбы) ялкха

ля

• лягать несов., кого-что мийраш бетта, ц1ингаш кхийса

• лягаться несов. ц1ингаш (или мийраш) кхийса

• лягнуть сов. однокр., кого-что мийра тоха

• лягушка ж пхьид; травяная ~ -бецан пхьид

• лягушонок м (мн. ~ата) пхьидан к1орни

• ляжка ж варо, гloгl

• лязг м ц1аз, зов

• лязгать несов., чем и без доп. ц1аз дан; ~ют листы железа - аьчка тахтанаша ц1аз до; ~ть зубами - цергашка г1арч1 дайта

• лямка ж лалам ; тянуть ~у разг.- вожавелла лела

• ляпнуть сов., что эккхийта, далийта; ~ глупость - сонта дош далийта

• ляпсус м г1алат

• лясы мн.: точить ~ прост. - даьсса хабарш дийца