Ӏаьрбийн мотт

Ӏаьрбийн мотт (Ӏаьр. اللغة العربية‎‎, al-luġa al-ʿarabiyya) — йукъабоьдуш бу афразийн меттан тайпан семитийн генан йукъа. Ӏаьрбийн мотт буьйцуш берш 240 млн гергга стаг ву (ненан мотт), кхиъ 50 млн стага лелош бу Ӏаьрбийн мотт шозлагӀа мотт санна. Классикан Ӏаьрбийн мотт Къуръанан мотт бу. Иза лелош бу динан гӀуллакхан. Дуьненахь 1,57 млрд стаг ву бусалба.

Ӏаьрбийн мотт
Шен цӀе	العربية
Пачхьалкхаш	Дукхах болу нах Кеп:Байракх/АлжирАлжир Бахьрайн Мисар Малхбузен Саьхьара Урдан Ӏиракъ Йемен КъатӀар Кувейт Ливан Ливи Марокко Ӏаьрбийн Цхьаьнатоьхна Эмираташ Ӏоман ПалестӀина СаӀудийн Ӏаьрбийчоь Шема Тунис Мавритани Нехан доккха дакъа Судан ГӀажарийчоь Туркойчоь Исраил Джибути Сомали Комораш Къезга нах Чад Мали Нигер Йуккъерчу Африкин Республика Кени Танзани Нигери Сенегал Узбекистан Таджикистан ОвхӀан Къилба Америкин цхьайолу пачхьалкхаш
Регионаш	Ӏаьрбийн пачхьалкхаш
Официалан статус	Кеп:Байракх/Алжир Алжир Бахьрайн Джибути Мисар Исраил Урдан Ӏиракъ Йемен КъатӀар Комораш Кувейт Ливан Ливи Мавритани Марокко Ӏаьрбийн Цхьаьнатоьхна Эмираташ Ӏоман Эритрей СаӀудийн Ӏаьрбийчоь Шема Сомали Судан Тунис Чад Саьхьаран Ӏаьрбийн Демократин Республика ПалестӀина Сомалиленд Организациш: ООН, Африкин барт, Организация Исламского сотрудничества, Лига арабских государств, Совет сотрудничества арабских государств Персидского залива, Агадиран барт
Нисдеш организаци	Мароккон Паччахьан Академи (Марокко), Ӏаьрбийн меттан Академи (Мисар), Ӏаьрбийн меттан Академи (Димашкъ, Шема), Урданийн Ӏаьрбийн меттан Академи (Урдан), Ӏиракъан Ӏилманан академи (БагӀдад, Ӏиракъ), Ӏаьрбийн меттан Академи (Хартум, Судан), Фонд «Хьекъалаллин цӀа» (Тунис), Ӏаьрбийн меттан Академи (Джамахири, Ливи), Исраилин Ӏаьрбийн меттан Академи (Исраил).
Мотт буьйцурш	260 - 323 млн.
Рейтинг	2
Статус	кхерамзаллехь
Классификаци
Категори:	Евразин мотт
Афразийская макросемья Семитийн доьзал Малхбузе-семитийн гара Центральнисемитийн тоба Ӏаьрбийчоьнан подгруппа
Йоза	Ӏаьрбийн йоза
Меттанийн кодаш
ГОСТ 7.75–97	ара 050
ISO 639-1	ar
ISO 639-2	ara
ISO 639-3	ara
Ethnologue	ara
Linguasphere	12-AAC
ABS ASCL	4202
IETF	ar
Glottolog	arab1395
ХӀокху маттахь Википеди

Афразин меттанаш

Ӏаьрбийн мотт дӀасабаржар

Йоза Iаьрбийн абатан бух тӀехь ду. ВКЪКХ Инарлин ассамблейн а, Вовшахтоьхна Къаьмнийн Кхолламан (ВКЪКХ) кхечу меженийн а йалханнах официалан а, белхан а цхьаъ мотт бу. Йерриг Ӏаьрбийн пачхьалкхийн (Iиракъехь — кхурдойчуьнца цхьаьна) официалан мотт бу. Цул сов, официалан цхьа мотт бу Исраилан, Чадан, Эритрейн, Джибутин, Сомалилендан, Сомалин, Коморийн ГӀайренийн.

Меттан геннаш

Коьрта йаззам: Iаьрбийн меттан кепаш

Таханлера буьцу Ӏаьрбийн мотт бекъало 5 тобан меттан геннашна, лингвистика агӀора хьаьжчи къаьстина меттанаш ду уьш:

• МагIрибан тобан меттан геннаш
• Мисран-суданан Ӏаьрбийн мотт
• Шеман-месопотамийн Ӏаьрбийн мотт
• Ӏаьрбийн ахгӀайренан тобан меттан геннаш
• Йуккъераазин тобан меттан геннаш

МагӀрибан мотт йукъабоьду малхбузан тобан, диснарш — малхбален тобан Ӏаьрбийн меттанашна а, меттан геннашна а. (Хьажа Бала «мотт йа меттан га»); ГӀоле хуьлу Ӏаьрбийн мотт Ӏамочу Ӏилманехь лелош долу термин «меттан га» (Ӏаьр. لهجة‎‎) леладар.

Литературин мотт (малхбузан Iаьрбийн меттан Iилманехь лелайо термин инг. Modern Standard Arabic — хӀинцалера стандартан Ӏаьрбийн мотт) — цхьаъ бу. Литературин матто хӀинцалерачу дуьненахь а, Ӏилманехь а дукхах долу хӀуманийн дошаман тӀаьхьало цхьаьнатуху, амма оццу хенахь цхьацца Ӏаьрбийн пачхьалкхашкахь чӀогӀа кӀезиг лелабо къамелехь.

Ӏаьрбийн меттан геннашна тайп-тайпанчу пачхьалкхашкахь чӀогӀа къастало вовшех, цкъаццӀа буьйцурш а ца кхеташ.

Фильмаш, телевидени, газеташ, кхин йерш а дукхах дерг хӀора Ӏаьрбийн пачхьалкхехь Ӏаьрбийн литературин маттахь йу.

Ислам, хьалхарчу рогӀехь, Къуръан, хилира цхьанатуху фактор йукъара литературин мотт кхиарехь. Мальтийн меттан масаллийца хаалур йу мотт кхиарехь йолу исламан роль. Мальтехь, керсталла долчехь магӀрибан меттан кепах кхиина ша болу мальтийн мотт.

«Къуръан доьссина эзар сов шо доллушехь таханлера дешана Ӏаьрбаша, цӀахь шайн меттан кепаш а лелош, йукъараллин дахарехь литературин мотт буьйцу, грамматика атта а йеш, дошам карла а йоккхуш. Къуръан санна дика литературин меттан масала ду, исламал хьалхара поэзин классикан мотт а, бедуинийн мотт а».

Семитийн меттан тобанера Ӏаьрбийн меттан меттиг

Классикан Ӏаьрбийн мотт кӀезиг къаьста шира Ӏаьрбийн маттах. Дукхах долу семитийн меттанийн орамаш ду Ӏаьрбийн маттахь. Семитологехь хьалха классикан Ӏаьрбийн мотт уггаре ширачех семитийн меттанех лара тенденци хилла. Амма хан мел йолу, афроазин меттанашца дустарца, хиира, дуккха а классикан Ӏаьрбийн маттахь иштта шира а ца хиллий.

Истори

Коьрта йаззам: Iаьрбийн меттан истори

Хьажа иштта: Iаьрбийн литература

БӀешерашкахь мотт тӀехь-тӀехьа хийцало, амма иза йозанехь кӀезиг хаалора, хӀунда аьлча доца мукъа аьзнаш, Къуръан доцучехь, текстехь йаз а ца до.

Классикан Ӏаьрбийн мотт тахана ненан мотт бац Iаьрбийн. Амма тахана а, хийцина дошаман хӀоттамца, иза лелабо дерриг аьлчи санна газеташкахь а, жайнашкахь а, Тунис, Марокко, кӀеззиг Алжир а дӀайаьккхичхьана, цигахь Ӏаьрбийн меттан литературин меттан роль лелайо французийн матто. Ӏилманан а, техникин а литературехь кхечу Ӏаьрбийн пачхьалкхашкахь, нагахь ца тоахь дешан ресурс лелабо ингалсан мотт.

Дошаман хӀоттам

ХӀинцалерачу Ӏаьрбийн литературин меттан дошаман хӀоттаман амалехь ду, цуьнан коьрта дакъа деккъа Ӏаьрбийн хилар. «Ӏаьрбаша лакхара мах хадабо шайн меттан дош кхолларан таронан, го бохалла а, нийсалла а дош кхолларан парадигмийн закъалт хилла долу Ӏаьрбийн литературин мотт таханлерачу йукъараллин хьоле нисбарехь. Цу тӀе билгалдаккха деза, таханлерачу номинацин процессашкахь уггаре жигара хилар жамI дина моделаш. Иштта, тӀаьхьарчу хенахь Ӏаьрбийн литературин меттан дошам хаъал йуьзина ية-‎ суффикс тӀе а тухуш тӀекхоьллина цӀераш бахьнехь, цуо кхуллу дериватан могӀа жамI даьккхина маьӀна долу хьолашца: استقلالية‎ лаамалла; حركية‎ динамизм, динамика; شمولية‎ максимализм; тоталитаризм; اشكلالية‎ — новкъарло». Дошаман хӀоттаман цхьадолу дакъа йукъарасемитийн ду, кӀеззиг дерг — кхечу меттанашкара ду, масала, дешнаш: «телевидени» — تليفزيون‎, دكتورة‎ докторан дарж, سكرتير‎ секретарь, فيلم‎ фильм. Дерриг схьаэцна европин меттанашкара дешнаш дукха дац, цхьаъ процент гергга бен дац.

Ӏаьрбийн литературин меттан билгалдоккху диъ доккха вокабуляр кхиаран синхронан дакъа: исламал хьалхара йукъараллин-тайпанийн дошам (VII бӀешо чекхдолуш VIII долалуш); дошам шорйалар, йуккъера бӀешерийн Ӏаьрбийн цивилизаци кхоллайалар а, кхиар а, къагар а бахьнехь (XII бӀешо кхаччалц); киар сацаран мур а, Ӏаьрбийн литературин мотт лелабаран диапазон лагӀйалар а бахьнехь (XIII—XVIII бӀешераш), керла мур болабалар а (XIX бӀешеран йукъ).

Шуьйра кхиина Ӏаьрбийн маттахь синоними а, дешнийн чолхаллаш, омоними а. Дош кхолларан коьрта кепаш йу: морфологин — дош кхолларан моделашца а, формулашца а, синтаксин, семантин.

Дошаман кхане чӀогӀа йоккха хиларе ца хьоьжуш, дукха хьолахь иза доза тоьхна бац, меттан селханеца тӀех буьзна а бу. Масала дац дош, нийсса догӀуш дешца къам. Оцу дешан метана леладо дош (أمة‎, уммат), билгалйоккхуш хилла долу хьалха, динан контекстехь а, хӀинца «бусалбачеран йукъаралла». Дош «къомалла» (قومية‎, каумиййа), схьадаьлла йуьхьанцера кхерсташ лела Ӏаьрбийн дошаман йукъара къаум, цуо билгалдоккху «тайпа» дош «кхерсташ лела тайпа».

Иштта кепара иэло цхьаьна дешехь чӀогӀа шира а, чӀогӀа керла а концепцеш, кӀеззиг а хьакхалуш доцу дешнех дешнаш а хуьлуш.

Арамейн маттара а, желтойн маттара а, кхин дуккха а керла терминаш ингалсан маттара схьаэцна Ӏаьрбаша.

Фонетика

Фонетикан агӀора литературин Ӏаьрбийн мотт шуьйра кхиина мукъаза фонемийн системан амал йолуш бу, шен башхалла йолуш къомкъаргийн, эмфатикан, цергаш йукъара элпаш а долуш.

Грамматикийн белхашкара фонетикан дакъошкахь дуьцура йа деккъа Ӏаьрбийн аьзнийн артикуляцех, йа кхин а церан комбинаторан хийцамех. Боккха Ӏаткъам бина Ӏарбашна хӀиндин системан аьзнийн классификацеш. Лелайора артикуляран а, функционалан а йукъаметтигийн аьзнаш дустар. Аьзнаш йукъара йукъаметтигаш нисйархьама Авиценнас корреляцин кхетам йукъабаьккхина. Геминацин меттигийн квалификаци йора прогрессиван а, регрессиван а контактийн ассимиляцин дуьззина жамI санна. Гойтура дакъошца а, дистанцица а йолу ассимиляци.

Теллира мукъа а, мукъаза а аьзнийн йукъаметтигаш, мукъаза дерш хийцар, метатеза, хьамза дар, элизи, дехкаран мукъаза аз кхолладалар, палатализаци, веляризаци, озан символизм.

Элпаш алар

Дукхах долчу Ӏаьрбийн мехкашкахь хӀинца боккха болхбо стандартан Ӏаьрбийн меттаца алар нисдан гӀерташ. Бух бу Къуръан дешар (Ӏар. tilāwa تلاوة‎). Иштта аларан хатӀ динан контекстехь бен ца леладо.

Бакъ долуш ала мегар ду, лакхараӀаьрбийн хьалхалера алар билггала хууш дац. Масала, цхьа барт бац билгалза цӀердешнашкахь чеккхе ун аларх (китабун — китаб). Шинне а вариантан аргументаш йу, ткъа ширачу куьйга йаздинчу зорбанехь ца хилла мукъа аьзнаш (хьаьркаш тохар), цундела шеек а воцуш ала йиш йац иза муха доьшура.

Йоза

Коьрта йаззам: Iаьрбийн йоза

Ӏаьрбийн йоза йаздо аьтту агӀонера аьрру агӀорахьа. Кхин тӀе, Ӏаьрбийн йозанехь кхечу абаташкахь санна (латина, кириллица), даккхий элпаш дац, цундела долара цIераш а, преложенин хьалхара дош а кхин муьлхха дош санна йаздо.

Хьаьркаш дохку хьовзийна кепара, аьрру агӀонера аьтту агӀорхьа.

Буха сиз хьакхаран йа курсиван меттигана Ӏаьрбаша лелабо тӀехула хьокху сиз. Дош могӀан дехьадаккхар ца магадо; могӀанера йесалла дӀайоккхуш элпаш озадой дахдо. Сиха йаздарехь могӀана йукъа ца хоьъна дош хьаладерзадо.

Антропонимика

Коьрта йаззам: Iарбийн цӀе

Ӏаьрбийн цӀераш ламастаца нийса дӀайаздо.

Грамматика

Коьрта йаззам: Iаьрбийн меттан грамматика

Ӏаьрбийн меттан Сводешан исписка
№	Ӏаьрбийн	Нохчийн
1	أنا	со
2	أنت	хьо
3	هو	иза
4	نحن	тхо
5	أنتم	шу
6	هم	уьш
7	هذا	хӀара, иза
8	ذلك	хьуьллар
9	هنا	кхузахь
10	هناك	дӀогахь
11	من	мила
12	ما	хӀун
13	أين	мичхьа
14	متى	маца
15	كيف	муха
16	لا,ما	ца
17	كل	йерриг, дерриг
18	كثير	дуккха а
19	بعض	масех
20	قليل	кӀеззиг (масала قبل قليل — кӀеззиг хьалха)
21	آخر	кхин
22	واحد	цхьаъ
23	اثنان	шиъ
24	ثلاثة	кхоъ
25	أربعة	диъ
26	خمسة	пхиъ
27	عظيم,كبير	доккха, воккха, йоккха
28	طويل	деха, веха, йеха, лекха
29	عريض, واسع	шуьйра
30	سميك	стомма
31	ثقيل	деза, йеза, веза
32	صغير	жима
33	قصير	доца, воца, йоца, лоха
34	ضيق	готта
35	رقيق	дуткъа, йуткъа, вуткъа
36	امرأة	зуда
37	رجل	стаг
38	رجل, إنسان	адам
39	طفل	бер
40	زوجة	зуда
41	زوج	майра
42	أم,والدة	нана
43	والد, أب	да
44	حيوان	экха, дийнат, хьайба
45	سمك	чӀара
46	طائر	олхазар
47	كلب	жӀаьла
48	قملة	миза
49	ثعبان	лаьхьа
50	دودة	нӀаьна
51	شجرة	дитт
52	غابة	хьун
53	عصا	гӀаж, сара
54	فاكهة	стом
55	بذرة	хӀу, хӀуш
56	ورق	гӀа
57	جذر	орам
58	قشرة	чкъор
59	زهرة	зезаг
60	عشب	буц
61	حبل	муш
62	جلد	цӀуока
63	لحم	жижиг
64	دم, دماء	цӀий
65	عظم	даьӀахк
66	دهن	мохь
67	بيضة	хӀоа
68	قرن	маӀа
69	ذيل	цӀога
70	قلم	мас (йаздаран гӀирс)
71	شعر	месаш
72	رأس	корта
73	الأذن	лерг
74	عين	бӀаьрг
75	أنف	мара
76	فم	бат
77	سن	церг
78	لغة	мотт
79	مسمار	мӀар
80	قدم	кӀажа
81	ساق	ког
82	ركبة	гола
83	يد	куьг
84	جناح	тӀам
85	معدة	гай
86	في الداخل	чоьраш
87	عنق	лаг
88	ظهر	букъ
89	صدر	накха
90	قلب	дог
91	كبد	доӀах
92	شرب	малар
93	أكل	йаар, даар, ваар
94	عض	катохар
95	مص	цӀубдар
96	بصق	туьй кхоссар
97	تقيؤ	Ӏаьттавар, Ӏаьттайар, Ӏаьттадар
98	ضرب	етта, детта
99	تنفس	садаӀар
100	ضحك	велар

Ӏаьрбийн Ӏилманчаша йоькъура грамматика синтаксисна, морфологина, фонетикна, дуккха а терго йора дошкхолларан, цунах доьзна этимологина а. Иза бахьнехь XI бӀешарахь лакхарчу тӀегӀане кхечира ораман теори. Синтаксис а, морфологи а уггаре оригиналан дакъа ду Ӏаьрбийн грамматикехь, цуьнан хьост дац йа желтойн, йа хӀиндин белхашкахь, уьш нисса Ӏаьрбийн маттахь специфика йолуш ду.

Синтаксисан Ӏалашо йу предложенин структуран-семантикан анализ йар. Цуьнца постулат хилла йу шина цӀеран йа цӀеран а, хандешан а субъектан-предикатан йукъаметтигаш. Предложенеш йекъалора кегийра/элементаран а, иерархи йеш йаккхийра а; предложенеш цӀеран, хандешан, латтаман — доьзна ду предложении йолалуш долчу дашах. Къаста а дой, хӀора меженца классификаци йора предложенин чолхе дакъошна.

Морфологехь Ӏамадора меттан дакъош, церан башхаллаш, уьш кхолладаларан кепаш. Оцу йукъа дагӀара иштта хаттарш: меттан дакъош (цӀе, хандош, дакъолгаш 27 кепара), ораман структура, цӀераш а, церан дуккха а аспекташ йолу тайп-тайпана хьолашкара классификаци, хандешнаш а, шинадожаран а, кхаадожаран а цӀераш, кхечух йаьлла цӀераш кхоллар, композиташ кхоллар, терахьан а, тайпан а кепаш кхоллар, деминутиваш кхоллар, дешан кеп хийцар, нагахь орамехь гӀийла мукъаза аьзнаш делахь, сацаман кепаш, кхин дӀа а. Кхуззахь дийцара масдарех дериг а.

Баккхий кхиамаш бехира фонетикехь (Халиль ибн Ахьмад; Абу Ӏали ибн Сина — Авиценна, 980—1037; Сибавейхи).

Ӏаьрбийн мотт чӀогӀа кхиина флективаллан амал йолуш бу. Семитийн а, хӀиндоевропин а меттанийн флективалла а, флективалла тера хилар а цхьаболчу меттан талламхоша доккхачу хаттаре хӀоттийна. ХӀиндоевропин меттанийн флективалла къаьстина хилам бу семитийн меттанийн флективаллах, хӀунда аьлчи таро йу кхин а чӀогӀа йукъаметтиг латто ораман флексица. Ӏаьрбийн меттана амалехь йу агглютинаци. Цхьаболчу Ӏилманчаша, масала, А. А. Реформатскийс, лору, семитийн меттанийн фузи — агглютинацин башха кеп хилар, хӀунда аьлчи семитийн дешан фузи — шен луьра формулашца йоьду процесс йу, иза Ӏаьрбийн авторшна хазахета гойтуш кхоъ элп долу орамца فعل дар маьӀна долуш, ткъа шеш фузи кхуллу мукъа аьзнаш, орамах мукъа ду. Цунах тера, амма иштта дац, семитийн боцу меттанашкахь а хаало, масала, германийн. Иштта ду, масала, дешнаш цхьааллин а, дукхаллин а терахьашкахь ингалсан маттахь: foot — feet, tooth — teeth йа ингалсан харц хандешан ораман мукъа аз хийцар йа немцойн маттара онда хандешан мукъа аз хийцар, амма германийн меттанашкахь дац гуттаренна а фузин формулаш лелайар. Ӏаьрбийн меттара дукхаха долу дешнаш дуьххьарлерачу кепан тӀедалало.

Мотт буьйцучун хьекъале орам бекъа ца лахь а, орамаш бовзар пайдехь ду Ӏаьрбийн меттана оццул шуьйра делла дешан орамаш дагахь латтийта.

Дешан орам

Коьрта йаззам: Семитийн орам

Ӏаьрбийн орам дукхахдерг кхаа элпан хуьлу, наггахь шиъ йа диъ элп долуш, кхин а кӀезга пхиъ элп долуш; амма диъ элп долчунна бехкам хӀоттабо, цунна йукъахь цхьаъ мукъане шера мукъа аз хила деза аьлла (vox memoriae (дагахь лаьттарг): مُرْ بِنَفْلٍ).

ГӀараваьлла волу Ӏаьрбийн меттан говзанчо С. С. Майзелас дийцарехь, таханлерачу Ӏаьрбийн литературин маттахь кхаа мукъаза элпех лаьтта орамаш 82 % дерриг а Ӏаьрбийн дешан орамашлахь.

Орам йукъахь муьлхха а мукъаза аз хила йиш йац: цхьадерш царех догӀуш ду оццу орамехь (нийсо аьлчи, оцу декъехь; хьажа лахуо: б), кхиндерш ца догӀу.

Ца догӀурш:

1. Къомкъаргернаш: Ӏаьрб. غ ع خ ح (Ӏаьрб. ع а, Ӏаьрб. ء дагӀахь)
2. Къомкъаргера доцурш:

Ӏаьрб. ب а, Ӏаьрб. ف م

Ӏаьрб. ت а, Ӏаьрб. ث

Ӏаьрб. ث а, Ӏаьрб. س ص ض ط ظ

Ӏаьрб. ج а, Ӏаьрб. ف ق ك

Ӏаьрб. خ а, Ӏаьрб. ظ ق ك

Ӏаьрб. د а, Ӏаьрб. ذ

Ӏаьрб. ذ а, Ӏаьрб. ص ض ط ظ

Ӏаьрб. ر а, Ӏаьрб. ل

Ӏаьрб. ز а, Ӏаьрб. ض ص ظ

Ӏаьрб. س а, Ӏаьрб. ص ض

Ӏаьрб. ش а, Ӏаьрб. ض ل

Ӏаьрб. ص а, Ӏаьрб. ض ط ظ

Ӏаьрб. ض а, Ӏаьрб. ط ظ

Ӏаьрб. ط а, Ӏаьрб. ظ ك

Ӏаьрб. ظ а, Ӏаьрб. غ ق

Ӏаьрб. غ а, Ӏаьрб. ق ك

Ӏаьрб. ق а, Ӏаьрб. ك غ

Ӏаьрб. ل а, Ӏаьрб. ن

Ӏаьрбийн ораман оцу хӀоттамо дикка аттайо тӀадамаш а доцуш йоьшучуьнан Ӏалашо; масала, йаздар حعڡر‎ хила деза جَعْفَر‎

Дешнийн кепкхоллайалар хуьлу коьртаниг дешан чоьхьара структуран хийцаман чоьтах — чоьхьара флекси. Ӏаьрбийн орам лаьтта, дукха хьолахь, кхаа (наггахь шиъ йа диъ, гуттара а кӀезга пхиъ) ораман мукъаза аьзнех (радикалех), цара трансфиксийн гӀоьнца кхуллу оцу ораман йерриг парадигма. Масала, хандешах كَتَبَ‎ (йаздан) «К-Т-Б» мукъаза элпаш лелош кхоллало лахара дешнаш а кепаш а:

• كَتَبَ‎ — КаТаБа — цуо йаздина
• أَكْتُبُ‎ — аКТуБу — аса йаздо
• كِتَابٌ‎ — КиТа: Б^ун- жайна
• كُتُبٌ‎ — КуТуБ^ун — жайнаш
• كَاتِبٌ‎ — Ка: ТиБ^ун — йаздархо
• كُتَّابٌ‎ — КуТТа: Б^ун — йаздархой
• مَكْتَبَةٌ‎ — маКТаБат^ун — библиотека

Ӏаьрбийн маттахь кхоъ дожар ду: цӀерниг (подлежащи дожар а, цӀеран предикатив а), доланиг (урхаллин преложни дожар) и винительни (нисса дузу дожар). Доланиг дожарца кепа туху уьйр йоцу бакъо — идIофа.

Терго йан йеза, дожараш гочдар الرَّفْعُ, الجَرُّ а, النَّصْبُ билламе ду, хӀунда аьлчи Ӏаьрбийн меттан доланиг а, винительни а дожарш йукъайалайо, гочйича муьлххачу йисинчу дожаршкахь хирйолу цӀераш:

قَطَعَ زَيْدٌ اَلْحَبْلَ بِالسِّكِّينِ — الجَرُّ Зейда хадийна муш уьрсаца (коьчалниг дожар).

تَكَلَّمْنَا عَنْ اَلدِّرَاسَةِ — الجَرُّ Оха дешарах лаьцна дуьйцура (предложни дожар).

قُلْ لِمُحَمَّدٍ — الجَرُّ Ала Мухьаммаде (лург дожар).

قَاوَمَ اَلشَّعْبُ اَلْمُسْتَعْمِرِينَ — اَلنَّصْبُ Халкъо къовсам латтабора колонизаторца (коьчалниг дожар).

Терахь	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9
	٠	١	٢	٣	٤	٥	٦	٧	٨	٩
	۰	۱	۲	۳	۴	۵	۶	۷	۸	۹
	०	१	२	३	४	५	६	७	८	९
	૦	૧	૨	૩	૪	૫	૬	૭	૮	૯
	੦	੧	੨	੩	੪	੫	੬	੭	੮	੯
	᥆	᥇	᥈	᥉	᥊	᥋	᥌	᥍	᥎	᥏
	০	১	২	৩	৪	৫	৬	৭	৮	৯
	୦	୧	୨	୩	୪	୫	୬	୭	୮	୯
	౦	౧	౨	౩	౪	౫	౬	౭	౮	౯
	೦	೧	೨	೩	೪	೫	೬	೭	೮	೯
	൦	൧	൨	൩	൪	൫	൬	൭	൮	൯
	೦	௧	௨	௩	௪	௫	௬	௭	௮	௯
	༠	༡	༢	༣	༤	༥	༦	༧	༨	༩
	၀	၁	၂	၃	၄	၅	၆	၇	၈	၉
	๐	๑	๒	๓	๔	๕	๖	๗	๘	๙
	០	១	២	៣	៤	៥	៦	៧	៨	៩
	໐	໑	໒	໓	໔	໕	໖	໗	໘	໙

Литература

• Арабский язык и арабская литература // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
• Густерин П. В. Арабский язык в современном мире / О значении арабского языка
• Густерин П. В. Использование информационно-аналитических телепрограмм в изучении арабского языка (Методические рекомендации)

Хьажоргаш

Логотип «Викидоьшам»

Викидоьшам дешнаша могӀам бу арабского языка хӀокху категори чохь «Ӏаьрбийн меттахь»

• Ar-Ru.ru — электронный арабско-русский словарь
• Umkin.ru — перевод на арабский, русско-арабский словарь
• Madaris.ru — сайт для мусульман, изучающих арабский язык, бесплатные видео-уроки
• Arabic.ru Архивйина 2015-07-25 — Wayback Machine — арабский язык и арабский мир
• Arabi.ru — форум любителей арабского языка и культуры
• Arabic-Keyboard.org — арабская клавиатура
• Learn Colloquial Gulf Arabic Language — начальный курс арабского диалекта Персидского Залива (ингалс.)
• LookLex / Course / Arabic(ТӀе цакхочу хьажорг) — курс арабского языка (ингалс.)
• Іаьрбийн Википеди