Балта (Къилбаседа ХӀирийчоь)
Балта́ (хӀир. Бæлта, гуьрж. ბალთა, гӀалгӀ. Балта) — Къилбаседа ХӀирийчоьн эвла. БуритӀе гӀалан Затеречни кӀоштан куьйгакӀелара эвла, йукъайогӀу БуритӀе гӀалан.
| Эвла | |
| Балта | |
|---|---|
| хӀир. Бæлта | |
 | |
| 42°55′05″ къ. ш. 44°37′40″ м. д.HGЯO | |
| Пачхьалкх |
 Росси |
| Республика | Къилбаседа ХӀирийчоь |
| ГӀалин гуо | гӀала БуритӀе |
| Истори а, географи а | |
| Центран локхалла | 960 м |
| Климатан тайпа | барамера |
| Сахьтан аса | UTC+3 |
| Бахархой | |
| Бахархой | 926[1] стаг (2010) |
| Къаьмнийн хӀоттам | гуьржий, гӀалгӀай, хӀирий, оьрсий, эрмалой |
| Динан хӀоттам | керсталла, бусалбанаш-суннийш |
| Идентификаторан терахьаш | |
| Поштан индекс | 362901 |
| Автомобилан код | 15 |
| Код ОКАТО | 90 401 362 002 |
| Код ОКТМО | 90701000106 |
| Картин тӀехь | |
 
.svg)
|
|
Географи нисйе бӀаьра
ТӀеман-Гуьржийн некъа тӀехь Теркан аьрру бердаца лаьтта.
Истори нисйе бӀаьра
Эвла йиллина XIX бӀешарахь, юьхьанца охьахевшина гуьржий а, хӀирий а. Оьрсийн администрацино ТӀеман-Гуьржийн некъ тобеш Балтехь хӀоттийра новкъан станци (дуьххьара БуритӀе воьдуш) а, тӀеман редут а. Редутехь хила безара цхьа рота салтий а, шиъ мортира а меттигера бахархой — тагаурхой къарбан, нагахь гӀовттахь[2]. Кхузахь новкъан мах боккхура. 1850-гӀа шераш чекхдовлуш — 1860-гӀа шераш долалуш дира ши гӀат йолу станцин цӀе, лекхачу тӀулгийн кертан дехьа, довха даарш долуш буфет а йолуш, кхо чоь новкъахошна — йукъара божарийн, ишттаниг зударийн, «инарлин».
ЦӀе йелла луларчу эвланах.[3].
XX бӀешо долалуш эвла кхалха буьйлабелира ЖӀайрахан Ӏинера гӀалгӀай.
1920 шо кхачале эвла Теркан гуон йукъахь яра. Регионехь советийн Ӏедал хӀоттийначул тӀаьхьа, эвла дӀаелира ГӀалгӀайн автономин область йукъа, ткъа тӀаьхьа Нохч-ГӀалгӀайн областе (1944 шо кхаччалц).
Нохчий а, гӀалгӀай а Кхазакхстане арабаьхначул тӀаьхьа, эвла дӀаелира Къилбаседа-ХӀирийн АССРн Пригородни кӀоштан.
Цул тӀаьхьа эвла Пригородни кӀошта йукъара а йаьккхина, йукъатуьйхира Орджоникидзе (хӀинца БуритӀе гӀалан гуо).
2000-гӀа шарахь дуьйна эвлахь жигара гӀишлош еш ю, бахархой ховшуш бу. Балта ю дукха къаьмнаш деха эвла, кхузахь беха гуьржий, гӀалгӀай, хӀирий, оьрсий, эрмалой. ХӀора шарахь эвлахь хуьлу динан-къоман Ӏида Ломисоба (ломан малхбален-гуьржийчуьра даьлла), иза даздо тайп-тайпан къаьмнаша.
Бахархой нисйе бӀаьра
| Бахархойн дукхалла |
|---|
| 2010[1] |
| 926 |
- Къоман хӀоттам
2010 шеран Ерригроссийн бахархой багарбаран жамӀашца[4].
| Къам | Барам, ст. |
Берриг бахархойх дакъа, % |
|---|---|---|
| гуьржий | 532 | 57,5 % |
| гӀалгӀай | 209 | 22,6 % |
| хӀирий | 142 | 15,3 % |
| оьрсий | 26 | 2,8 % |
| эрмалой | 16 | 1,7 % |
| кхин берш | 1 | 0,1 % |
| берриш | 926 | 100 % |
Транспорт нисйе бӀаьра
Эвла лаьтта А-301 шоссе тӀехь, БуритӀен 8 километр къилбехьа. Гергара цӀерпоштнекъан станци — БуритӀе лаьтта эвлан 15 километр къилбаседехьа.
ГӀарабевлла эвлахой нисйе бӀаьра
- Яндиев Джамалдин Хамурзаевич (1916—1979) — ГӀалгӀайчоьнан халкъан поэт.
Билгалдахарш нисйе бӀаьра
- ↑ 1 2 Итоги Всероссийская перепись населения 2010 года по РСО-Алания. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и селельских поселений и населённых пунктов
- ↑ Арджеванидзе И. А. Военно-грузинская дорога: (Краеведческий очерк с приложением схематической карты маршрута и библиографии). — Тбилиси: Госиздат Грузинской ССР, 1954. — 252 с.
- ↑ Григорiй Москвичъ Иллюстрированный практическiй путеводитель по Кавказу. Одесса, 1899
- ↑ Том4. Таблица 4. Национальный состав РСОА по муниципальным образованиям по переписи 2010 года. Архивйина 2013 шеран 19 августехь Архивйина 2016-03-05 — Wayback Machine
ХӀара йаззам табарна бакъхьа ду?: |