Ялхой

Ялхой — нохчмахкахойн тукхаман йукъа догӀуш долу нохчийн тайп. Дукху болу ялхой Ӏаш бу Нохчийн Республикин Теркан кӀоштахь а, Нажи-Йуьртан кӀоштахь а.

Къена тайпа
Ялхой
Этноиерархи
Раса	кавказан
Тукхам	Нохчмахкахой
Йукъара хаамаш
Мотт	Нохчимахкахойн лер
Дин	бусалба (сунни)
Къам	нохчий
Гергарло	Бийтрой, Чартой
Таханлера дӀасакхалхар
Росси: 20-25 эзар  Нохчийчоь: 20-25 эзар  ДегӀаста: хууш дац
Хьалхалера дӀасакхалхар
Къилбаседа Кавказ: • шира. мохк Нохч-Мохк

Этимологи

Дийцаршца, тайп ялхой схьадаьлла ялх хочуш — «ялх» + «хой», уьш нохчийн мехкан доза лардеш хилла. Кхин цхьа верси а ю, ялхой ширачу заманахь Мехк-кхелан сацамца 'ял' гулъеш хилла.

Истори

Тайп-тайпанчу заманашкахь, тайпанан векалш йехкина ярташ, Соьлже, Майртуп, ЖугӀурта, Гелдаган. Кавказан тӀеман муьрехь Соьлже кхузза ягийна паччахьан эскарша. 1944 шарахь нохчашна а, гӀалгӀашна а депортаци а йина, Нохч-ГӀалгӀайн АССР дӀаяьккхича Ялхой-Мехкан цӀе хийцира Тлядал аьлла, кхуза ховшийра лулара ДегӀастанара бахархой. Нохч-ГӀалгӀайн АССР меттахӀоттийначул тӀаьхьа, эвлан цӀе юхаерзийра.

Интересностеш

Ялхойн тайпан йуккхехь 3 Некъе бу:

• Бугат-некъе
• Байти-некъе
• Мути-некъе

5 Ялхойн тайпан адмаш ДНК-тест йина гаплогруппин, массарна J2 гайтнер. Цуьндела, шай тайпан йуккхехь цаьр маре ца до, шадерриг тайп цхьан де-гар дохуш дол дер.

ГӀарабевлла тайпанан векалш

• Темерханов Юсуп-Хьаьжа – полковник Буданов Юрий виерна бехке вина кхел йина, чувоьллина.
• Дуда-Шейх — динан авторитет. Накъшбандин тӀарикъатера. Зиярат Гуьмсехь ду.
• Салатаев Ӏели — Ялхой-Мехкан оьздангаллин цӀен исбаьхьаллин куьйгалхо, нохчийн историк.
• Бетерсултанов Баудин — Ялхой-Мехкан юьртда.
• Бисултанов Асланбек (1956 — 2001) — гӀараваьлла нохчийн спортхо, охьатохарх латархо, дуьххьарлера нохчий ССРС, Европин, дуьненан чемпион паргӀата кепара охьатохарх латарехь. ССРС Хьакъдолу сортан говзанча (1977 шо).
• Нухаев Хож-Ахьмад (вина 1954 шеран 11 ноябрехь) — нохчийн политикин гӀуллакххо, НРИ Правительствон вице-премьер лаьттина.
• Тайсумов Майрбек (1988 шеран вина 8 августехь) – Австрер Нохчийн ЮФС бIахо.

Литература

• Сулейманов А. С. Топонимия Чечни. — Нальчик: «Эль-Фа», 1997. — 682 с. — 1000 экз. — ISBN 5-88195-263-4. (сокращённое переиздание на чеченском и русском языках)