Керла шо
Керла шо — коьрта рузманан Ӏида, дӀадолучу шеран тӀаьххьарчу денера керлачу шеран хьалхарчу дене дехьадовлу хан[1]. Даздо дукха къаьмнаша тӀеэцначу рузманца.
| Керла шо | |
|---|---|
 Кела шеран ёлка | |
| МаьӀна | Дахаран керла мур болор |
| Даздо | Григорийн рузма лелочу мехкаша |
| Терахь | Григорийн рузманца шеран хьалхара де (1 январь) |
| Даздар | Фейерверкаш, доьзалийн тевнаш, синкъерамаш |
| Доьзна ду |
Ӏийса пайхамар  вар, Керла шо тӀедар, Шира Керла шо |
Керла шо 1 январехь доладалар йукъадаьккхина руман урхалчо Юлий Цезара вайн эрал 46 шо хьалха[2]. Шира Румехь и де лерина дара Янусан — цара иза наьӀрийн а, массо долош долу хӀуманна дела лорура. Январан цӀе йелла Янусан цӀарах, цуьнан сурт дуьллура ши йуьхь йолуш: цхаъ хьалха хьоьжура, ткъа важа — тӀехьа[3].
Керла шеран де
бӀаьра нисйанДукха болчу мехкашкахь Керла шо даздо 1 январех[4], Григорийн рузманца хьалхарчу дийнахь. Керла шо асанан хан лоруш долало Тийна Ӏапказ тӀера, дуьххьара иза кхочу Республика Кирибате (Лайн гӀайренаш) тӀе (сахьтан аса UTC+14). Уггаре тӀаьхьа иза долало Америкин Самоахь, Мидуэй а, Ниуэ гӀайренаш тӀехь (сахьта аса UTC−11) — Кирибатехь Лайн гӀайренаш тӀехь оцу хенахь 2 январь ду, буьйсайуькъана 1 сахьт даьлла[5]. Цхьацца мехкаш Керла шо даздо беттан рузманца}}[6][7][8].
1 январехь дуьйна Керла шо даздан долийна вайн эрал 153 шо шо хьалхь, хӀуда аьлча оцу дийнахь дуьйна шайн дарже бовлура руман консулаш. Вайн эрал халхара 46 шарахь руман баьчча а, коьрта цӀу а волчу Юлий Цезара йукъайаьккхира шен керла рузма («юлийн»), чаккхенца чӀагӀдира шо доладалар вайн эраль хьалхара 45 шеран 1 январехь. Нисса Цезарь волчу хенахь, астрологин Ӏаткъамца Керла шеран Ӏидано эцна ша-тайпана маьӀна шо доладалрна.
- 1 январь — Григорийн а, Юлийн а, керлаюлий рузманашца Керла шо.
- 21 январьна а, 21 февральна а йукъахь (цхьана дийнахь) — цийн Кела шо (Цийчоь).
- 21 мартехь йа 22 мартехь — иранан Керла шо Навруз (Иран, Азербайджан, Кхазакхстан[9], ГӀиргӀазойчоь, Таджикистан, Туркмени, Узбекистан).
- 13 апрелера 15 апрель кхаччалц — Сонгкран (тайн. สงกรานต์) — тайн Керла шо.
- 14 апрель — бенгалийн Керла шо (Бангладеш).
- Песахал тӀаьхьа 163 де даьлча (5 сентябрал хьалха а, 5 октябрал тӀаьхьа ца хуьлу) — жуьгтийн Рош ха-Шана Ӏида (Исраил).
Шира Керла шо
бӀаьра нисйанШира Керла шо — иза керлашеран Ӏида, даздо юлийн рузманца. 1901 шерера 2100 шо кхаччалц григорийн а, юлийн а рузманийн башхалла 13 де йу, тӀаккха юлийн рузманца Керла шо нисло буса 31 декабрера (13 январь) 1 январе (14 январь). Даздо Россехь, Беларусехь, Украинехь, Кхазакхстанехь, Гуьржийчохь, Эрмалойчохь, Азербайджанехь, Сербехь, Швейцарехь, дуьненан кхечу махкашкахь.
1 январехь шо доладалар
бӀаьра нисйанДикка хан йаьлла 1 январь гражданийн шеран хьалхара де хилале. 1 январь шеран хьалхара де хилар тӀеэцаран тайп-тайпана мехкашкахь тайп-тайпана хан йу:
| Мохк | Шеран йуьхьиг[10][11] |
|---|---|
| Венецин республика | 1522 |
| Швеци | 1529 |
| Сийлахь Руман импери (~ Германи) | 1544 |
| Испани, Португали, Польша | 1556 |
| Прусси, Дани[12], Норвеги | 1559 |
| Франци (Карл IX Руссильонан эдиктаца) | 1564 |
| Къилба Нидерландаш[13] | 1576 |
| Лотаринги | 1579 |
| Голландийн Республика | 1583 |
| Шотланди | 1600 |
| Речь Посполити (~ Белорусси, Латви, Литва, Польша, Украина) | 1362[14] |
| Российн импери | 1700 |
| Тоскана | 1721 |
| Йоккха Британи, Ирланди, Британин импери Шотланди йоцург |
1752 |
| Япон | 1873 |
| Цийчоь (Тайвань а, КХР) | 1912 |
| Желтойчоь | 1923 |
| Туркойчоь | 1926 |
| Таиланд | 1941 |
Пиротехника
бӀаьра нисйан
Керла шо даздеш жигара лелайо тайп-тайпана пиротехникин хӀуманаш: хлопушкаш, бенгалин цӀераш, тӀаьхьара итт шерашкахь, — салюташ, ракеташ, руман чиркхаш, йаккхий а, кегий а петардаш, кхин йерш а.
Керла шо даздеш пиротехникин хӀуманаш лело буьйлабелира Азин мехкашкахь, хьалхарчу рогӀехь Цийчохь, хӀунда аьлча лорура, лелхачу хӀумнаш чӀогӀа гӀара йаьккхича а, къегина серло хилчи а, боьха хӀумнаш дӀалохкуш гӀодо. ТӀаьхьа и гӀиллакх даьржира дерриг дуьненан тӀехь.
Уггаре гӀарадаьлла тайп-тайпанчу мехкашкахь гӀиллакх ду Керла шарахь Цийчоьхь фейерверкаш кхийсар, кхин а петардаш лелхар, уьш ца совцу керлачу шеран хьалхарчу дийнан дохаллехь. Цу тӀе тоьпан молха а, петардаш а, фейерверкаш а йукъайаьхна дукха хан йац, амма Керла шо даздечу хенахь гӀовгӀа йаккхаран эзар шо хан ло. Дерриг долалелла легендин тӀера, Керла шо долалуш тайп-тайпанчу меттигера лаьхкина зуламе синоша, керла меттиг лоху, ткъаоьшу цӀа карийча, охьахуу цунна чохь, хӀусама дайшна зуламаш до. Ткъа Керла шо даздеш гӀовгӀа йаьккича, уьш лохку.
ХӀокху заманахь дукха йолу дуьненан коьрта гӀаланаш йа цхьацца мехкаша дойу миллионаш доллар, и пиротехникин шоу Керла шарна йархьама.
Пиротехникин хӀумнаш дукха лелор, гӀеметтахӀоттанза болчара а, кхуллу цӀеран кхерам а, чевнийн хьал а, цулдела керлашеран буьйса лору уггаре Ӏаткъаме шеран мур цӀераш йойучеран а, гӀоьнан гӀуллакхашна.
Хьажа кхин а
бӀаьра нисйан
Литература
бӀаьра нисйан- The world book encyclopedia, vol. XXVI, 1984, 237 p.
- Michel Quesnel, " Jésus et le témoignage des Évangiles ", in Aux origines du christianisme, éd. Gallimard/Le monde de la Bible, 2000, p. 201—202.
- Anthony Aveni, «Happy New Year! But Why Now?» in The Book of the Year: A Brief History of Our Seasonal Holidays (Oxford: Oxford University Press, 2003), 11-28
- Rintluanga., Pachuau,. Mizoram : a study in comprehensive geography(ингалс.). — New Delhi: Northern Book Centre, 2009. — P. 9. — ISBN 8172112645.
- Vygus, Mark (2015), Middle Egyptian Dictionary (PDF)
- Tetley, M. Christine (2014), The Reconstructed Chronology of the Egyptian Kings, Vol. I, p. 42, Архивировано из оригинала 2017 ш. 11 февралехь, Дата обращения: 2017 ш. 09 февралехь
{{citation}}: Неизвестный параметр|dead-url=игнорируется (|url-status=предлагается) (справка)К:Википедия:Ошибки CS1 (неподдерживаемый параметр) Архиван копи 2017 шеран 11 февралехь дуьйна Wayback Machine тӀехь - Arthur M. Eckstein. Senate and General: Individual Decision-making and Roman Foreign Relations, 264-194 B.C(ингалс.). — University of California Press, 1987. — P. 16.
- Chambers, Robert (1885), Domestic Annals of Scotland, Edinburgh: W & R Chambers, p. 157
- General Introduction, §IV. The date of the Opuscula varia // Early Writings I / Matheeussen, Constant; Fantazzi, Charles; George, Edward V.. — Leiden: E. J. Brill, 1987. — Т. 1. — С. xvii. — (Selected Works of Juan Luis Vives). — ISBN 9789004077829.. — «The town of Louvain, belonging to the duchy of Brabant, used the Easter Style, beginning the year at Holy Saturday.».
Хьажоргаш
бӀаьра нисйан- Происхождение праздника. Новогодняя ёлка. Дед Мороз. Кху чуьра архивйина оригиналан 2007 шеран 28 сентябрехь Архивйина 2007-09-28 — Wayback Machine
- Les différentes dates du Jour de l’an au cours des siècles
- Tek Web Visuals, Cochina. New Year's Day. World e scan. ТӀекхочу дата: 2011 шеран 13 ноябрь.
- Ben, Tzvi Rosh Hashanah: Prayers, Shofars, Apples, Honey and Pomegranates. Israelnationalnews.com (2006 шеран 22 сентябрь). ТӀекхочу дата: 2011 шеран 13 ноябрь.
- The Change of New Year's Day. Homepages.tesco.net (2003 шеран 1 декабрь). ТӀекхочу дата: 2011 шеран 13 ноябрь. Архивйина 2011 шеран 11 октябрехь Архивйина 2011-10-11 — Wayback Machine
- ↑ Новый год / Е. С. // Николай Кузанский — Океан. — М. : Большая российская энциклопедия, 2013. — С. 246. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 23). — ISBN 978-5-85270-360-6.
- ↑ Кеп:Книга:Календарь и хронология
- ↑ The World Book Encyclopedia. 1984. Т. 14. С. 237.
- ↑ Best places to go for new years(бил-боцу.). ArrestedWorld. ТӀекхочу дата: 2020 шеран 3 ноябрь. Архивйина 2020 шеран 8 ноябрехь Архивйина 2020-11-08 — Wayback Machine
- ↑ Новый 2013 год наступил в России. РБК. ТӀекхочу дата: 2021 шеран 19 июнь. Архивйина 2021 шеран 24 июнехь
- ↑ World Time Zone. UTC+14. ТӀекхочу дата: 2014 шеран 1 сентябрь. Архивйина 2014 шеран 2 июлехь
- ↑ Harris, Aimee. Millennium: Date Line Politics. Honolulu Magazine (1999 шеран апрель). ТӀекхочу дата: 2006 шеран 14 июнь. Кху чуьра архивйина оригиналан 2006 шеран 28 июнехь
- ↑ Greenwich. Greenwich Meantime, Kiribati. Kiribati Map. ТӀекхочу дата: 2008 шеран 27 февраль. Кху чуьра архивйина оригиналан 2012 шеран 11 октябрехь
- ↑ Навруз в Казахстане – выходные продлятся пять дней подряд. regnum.ru. ТӀекхочу дата: 2021 шеран 1 январь. Архивйина 2021 шеран 6 майхь
- ↑ Mike Spathaky Old Style and New Style Dates and the change to the Gregorian Calendar: A summary for genealogists. Архивйина 2014 шеран 11 октябрехь
- ↑ The Change of New Year's Day. Homepages.tesco.net (2003 шеран 1 декабрь). ТӀекхочу дата: 2011 шеран 13 ноябрь. Архивйина 2011 шеран 11 октябрехь Архивйина 2011-10-11 — Wayback Machine
- ↑ Дания назвала 1 января в качестве нового года в начале 14 века согласно RW Bauer (Calender for Aarene fra 601 til 2200, 1868/1993 ISBN 87-7423-083-2), хотя номер года не начинался с 1 января до 1559 года.
- ↑ В указе от 16 июня 1575 года. Герман Гротефенд, Osteranfang. Архивйина 2016 шеран 13 июлехь " (начало Пасхи), Zeitrechnung de Deutschen Mittelalters und der Neuzeit. Архивйина 2016 шеран 28 июнехь (Хронология немецкого средневековья и современности) (1891—1898)
- ↑ Иванов Е. История праздников Нового года и Рождества. «Новый год и Рождество в открытках»