Мелардой
Мелардой — нохчийн тайп. Тайпан векалш тайт-тайпанчу гаплотобанашкара бу J1, G2, L2, R2. Цуо гойту уьш цхьаьна дех бевлла ца хилар, ткъа тайпанан цӀе схьабевллачу эвланах йаьлла хилар. Бекъало гаранашка: Асухин (L2), Саламгир (R2), ТӀурло (G2)[1].
| Къена тайпа | |
| Мелардой | |
|---|---|
 Хьамид Турлов | |
| Этноиерархи | |
| Раса | кавказан |
| Тукхам | йукъа ца догӀу |
| Йукъара хаамаш | |
| Мотт | нохчийн меттан нохчмахкахойн лер |
| Дин | ислам (суннийш) |
| Къам | нохчий |
| Таханлера дӀасакхалхар | |
 Росси: хууш дац Нохчийчоь: хууш дац |
|
| Хьалхалера дӀасакхалхар | |
| • шира. мохк Нохч-Мохк | |
Охьаховшар
бӀаьра нисйанНохчийн талламхочо-мохкӀаморхочо, хьехархочо, халкъан поэта А. С. Сулеймановс, дӀайазбина тайпан векалш хӀокху эвланашкахь: Майртуп[2], Лаха Невре[3], Аьчка-ХитӀе[4], ткъа гӀараваьлла нохчийн литераторо Бечуркаев Ӏарбийс ялийна эвланаш: ГихтӀа, Курчалой-ГӀала, Доча-Борзе, Зандакъ, Шела, Дишни-Ведана, МахкатӀе, Жима АтагӀа, Устрада-ГӀала, ГӀой-Йист, Хьалха-Марта, Шалажа, Лаха Невре, Девкар-Эвла, ЧӀулга-Йурт, ткъа иштта ГӀебартойн-Балкхаройчоьнан эвланашкахь а, гӀаланашкахь а), ЧӀулга-Йуртара кхелхина мелардой беха Бена-Йуртахь. Нохчийн мелардой боцуш, тайпана йукъабогӀу Ярмаркинон (Хаси-Эвлан гена йоццуш), Мелардан (Гумбетан кӀошт, ДегӀаста[5]) бахархой.
Истори
бӀаьра нисйанДукха хьосташ а, шеш мелардоша а чӀагӀдо, тайпанан жӀайхойн бух бац бохуш. Мелардоша шеш лору вайн махка баьхеина Ӏаьрбийн тӀемлойн тӀаьхьенех. Тайпанан векалш элий бара Ломан ДегӀастахь, тӀаккха уьш кхайкхира Нохчийчу. Нохчийн элаша олалла дора ГӀебартахь а, ДегӀастанахь а. Церан мехах эскар дара, иза латтара уггаре майра нохчийн тӀемлойх. Мелардоша царна алапа лора, ишттачу хьолаца гӀебарташна а, ломан дегӀастахошна а тӀехь Ӏедал карахь латтадора. Имам Шемал Ӏедале веъча церан Ӏаткъам дӀабелира[5].
Тайпана векалш бу элийн некъий ТӀурлогӀар, схьабевлла АйдемиргӀеран кӀентах Мухьаммадах, хӀинца ДегӀастанан Гумбетан кӀошт йукъахь йолчу Мелардара[6], уьш бара нохчаша шайна йукъахь низам лато кхайкхина[7].
Йоккхачу АтагӀехь ваьхна, лераме волу къурайшин Сайдахмедов Катин дика хаара мелардой тайпанан истори. Советийн Ӏедалан муьрехь дукха нах гулбелира Олхазаран кӀотарахь стаг вуьтийтуш. Цигахь вара лераме Кати а. Нохчаша цуьнан сий деш, лерамбеш дов дерзийтира. Цуьнга хаттар делира мелардойн тайпанах. Цуо жоп делира, уьш схьабевлла Ӏаьрбойчуьра, девзаш долчу тайпах. Оцу къамелан тешаш хилира Дочу-Борзе эвлара бахархой Джабраилов Султан а, Дамазов Муса а. Султан хӀинца а веха Дочу-Борзехь[5].
Билгалдахарш
бӀаьра нисйан- ↑ https://www.familytreedna.com/public/chechen-noahcho/default.aspx?section=yresults
- ↑ Сулейманов, 2006, с. 521.
- ↑ Сулейманов, 2006, с. 583.
- ↑ Сулейманов, 2006, с. 588.
- ↑ 1 2 3 Бечуркаев, 2011, с. 74.
- ↑ Умение видеть красоту
- ↑ Дубровин Н. История войны и владычества русских на Кавказе. Т.1 (кн.1, кн.2), т.2, т.4. Санкт-Петербург, 1871—1896.
Литература
бӀаьра нисйан- Книги
- Сулейманов А. С. Топонимия Чечни / Ред. Т. И. Бураева. — Грозный: ГУП "Книжное издательство", 2006. — 711 с. — 5000 экз. — ISBN 5-98896-002-2.
- Йаззамаш
- Арби Бечуркаев. Кто такие мелардой? // Ежемесячный литературно-художественный журнал «Вайнах». — 2011. — № 11. — С. 96.