НогӀамирзин-Йурт
НогӀамирзин-Йурт (Ломаз-Юрт[4]) — Нохчийчоьнан Теркан кӀоштара эвла.
| Эвла | |
| НогӀамирзин-Йурт | |
|---|---|
| Ломаз-Йурт, Номаз-Йурт[1] | |
 | |
| 43°38′57″ къ. ш. 44°53′01″ м. д.HGЯO | |
| Пачхьалкх | Росси |
| Республика | Нохчийчоь |
| КӀошт | Теркан |
| Йуьртан меттиг | Ломаз-Йуьртан |
| Истори а, географи а | |
| Йиллина | 1860 ш. |
| Центран локхалла | 121[2] м |
| Климатан тайпа | барамера континенталан |
| Сахьтан аса | UTC+3 |
| Бахархой | |
| Бахархой | 5000[3] стаг (2010) |
| Къаьмнийн хӀоттам | нохчий |
| Динан хӀоттам | бусулбанаш |
| Идентификаторан терахьаш | |
| Телефонан код | 87132[2] |
| Поштан индекс | 366816 |
| Автомобилан код | 95 |
| ОКАТО | 96216804001 |
| bratskoe-sp.ru | |
| Картин тӀехь | |
 
.svg)
|
|
НогӀамирзин-Йуьртан меттиган административан центр[5].
Географи нисйе бӀаьра
Нохчийчохь уггар малхбузера йуьрт йу, Къилбаседа ХӀирийчоьнан Мазалкан кӀоштаца доза ду малхбузехь. Лаьтта Теркан аьтту бердаца Ставрополан мехкара Курскан кӀоштан Гуьлгани гӀалин дуьххьала, кӀоштан йукъ йолчу ЧӀулга-Йуртан 19 километр къилба-малхбузехь, 116 километр гена Нохчийчоьнан коьрта шахьран Соьлжа-ГӀалин, 24 километр гена цӀерпоштнекъа станцин Ишорен[1]. Уллора йарташ: къилбаседа-малхбалехь — Ӏелин-Йурт а, Бена-Йурт а[6].
Микротопоними нисйе бӀаьра
Йуьртан махка тӀехь йу лахара микротопонимиш:
- Баьрзнаш – йуккъерчу бӀешерашкара кешнийн баьрзнаш, йуьртан къилбехьа.
- Кешнаш – йуьртан къилба декъехь.
- Шира кешнаш – йуьртан къилбаседа агӀора дӀатесна кешнаш, токхмаш хиларна духуш ду.
- ГIонжин некъ – некъ араболу малхбалехьа аренашка. И некъ биллина Анстой тайпана хиллачу хьоладас ГӀонжас, йуьртан гена йоццуш ГӀонжгӀеран кӀотар хилла.[1]
- Манин саьнгар – Мани-Шайхан омрица цуьнан муридаш а, ломазюртхоша а, XX бӀешеран 20-гӀачу шерашкахь гӀалагӀазкхашна дуьхьала тӀом бан йаьккхина саьнгар.
- ГIарсин гIайре – йуьртан къилбаседа-малхбалера Теркан гӀайре. ГӀарси – нохчийн боьршачу стеган цӀе йу.
- БугIин некъенан кIотар – йуьртан малхбалехьара кӀотар, цӀе ширъелла. ХӀинца Къурбан кӀотар йа МТС олу. БугӀин некъе Чермойх дакъа ду.
- Къурбан кӀотар – БугIин некъенан кIотар цхьаъ ду. Кхазакхстанера цӀехьадирзича Къурбан некъе дуьххьара охьахевшира цига НогӀамирзин-Йуртара кхелхина. Къурбан некъе орстхойн тукхумара Анстой тайпах бу.
- Элийн мохк – массо а аьлча санна теркан аьтту бердаца йолчу йарташкахь йу иштта цӀе, уггар дика латташ паччахьо совгӀатан лора эскаран гӀуллакхехь болчарна, хьоладайшна, элашна, гӀазакхийн тхьамданашна, шайн агӀора бевлла цӀе йоккхуш хилла болу нохчашна а.
- Кхуран хи долу чоь – йуьртан къилбехьара хьост долуш меттиг.
- КIир боккху чоь – йуьртан къилбехьа.
- Белшин чоь – йуьртан къилбехьа. «Белши» - наьртан Новран зуда.
- Бесиран боьлак – йуьртан къилбехьара коьллин хьун. Бесир – нохчийн боьршачу стеган цӀе йу.
- Ирбаьхьанан барз – йуьртан къилба-малхбузехь. Ирбяхан - нохчийн боьршачу стеган цӀе йу.
- Ирзен гIайре – Теркан гӀайре тӀехь хьуьнан ирзе долуш, йуьртан къилбаседа-малхбалехьа.
- Оьзаг – йуьртан малхбалехьа а, къилбехьа а долу дежийлаш.
- ГIожакъан Iуьрг – йуьртан малхбален агӀора лаьтташ доьду Ӏуьрг. ГIожакъ – наьрт ду вайнехан мифологера. Наьрташ ГIожакъ, Новр, церан зударий Сатиха а, Белши а дуккха а хьахийна бу теркхойн дийцаршкахь а, туьйранашкахь а. Теркан дукъ тӀехь а, Ӏалханчуртан тогӀен чохь а иттаннаш топонимаш йу наьртех техкина.
- ГӀонжин боьра – йуьртан малхбалехьа[7]. Цигахь лаьттина ГӀонжин кӀотар.
Бахархой нисйе бӀаьра
| Бахархойн дукхалла | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1990[8] | 2002[9] | 2010[10] | 2012[11] | 2013[12] | 2014[13] | 2015[14] |
| 3436 | ↗5042 | ↘5000 | ↗5207 | ↗5330 | ↗5446 | ↗5473 |
| 2016[15] | 2017[16] | 2018[17] | 2019[18] | 2020[19] | ||
| ↗5532 | ↗5604 | ↘5594 | ↗5632 | ↘5602 | ||
Къоман хӀоттам (2002 ш.):
- нохчий — 5 022 ст. (99,6 %)
- кхин берш — 20 ст. (0,4 %)
Истори нисйе бӀаьра
НогӀамирзин-Юрт йилина 1860 шарахь Теркан аьтту бердаца, тайпана цӀечой хиллачу НагӀмирзас.
._%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B3_%D0%A1%D1%83%D0%BD%D0%B6%D0%B8_(2).png)
1944 шарахь нохчий а, гӀалгӀай а махкахбаьхначул тӀехьа йуьртан цӀе хийцира цӀе – Братски, ткъа нохчийн цӀе НогӀамирзин-Юрт юхаерзийра[4] Братское — село с большой
Ичкерин хьалхара паччахьо Дудаев Жовхаро НогӀамирзин-Юрт цӀе «Турпал-Юрт» аьла хийцира[20]. Тахана йуьртхоша дукхах дерг Ломаз-Юрт олу, ткъа НогӀамирзин-Юрт а, Турпал-Юрт а наггахь болчара бен ца олу.
Социалан объекташ нисйе бӀаьра
Йуьртахь ду доккха рузбанан маьждиг, оьздангаллин цӀа, масех туька, пошта, 2015 шарахь керла йиллина ишкол (НогӀамирзин-Юртан муниципалан юккъера йукъарадешаран ишкол[21]).
ГӀарабевлла йуьртахой нисйе бӀаьра
- Буркаев Мовлад (1937 шо. Ломаз-Юрт, Теркан кӀошт, Нохч-ГӀалгӀайн АССР - 1995 шо, Соьлжа-ГӀала, Нохчийчоь) — гӀараваьлла нохчийн а, советан пачхьалкхан а артист, эшархо, солист. Нохч-ГӀалгӀайн АССРн халкъан артист.
- Курбанов, Сайд-ИбрахӀим (1933 шарахь, ССРС, Нохчийн автономин область, Теркан кӀошт, Банкин кӀотар) – Нохчийн Республикин Ичкерин финансийн министр (1997-1999 шераш)[22], НГӀАССР йуьртабахаман министран гӀовс, НГӀАССР Республикин хьашташкхочушдаран йукъараллин председателан гӀовс.
- Умалат Лаудаев – дуьххьарлера нохчийн историк а, этнограф а[23].
- Чабаев, Лема Тепсуркаевич (2 февраль 1957 шо, Темиртау, Кхазакхийн ССР, ССРС) — гӀараваьлла нохчийн журналист[24] а, политикин гӀуллакххо а, «Маршо» газетан редактор («Свобода»)[25], хьалха — Нохчийчуьра Российн «Хьалхара каналан» долара корреспондент (1998—2004)[26][27].
- Элабаздукъа-молла - XVIӀI бӀешарахь гӀараваьлла Ӏелам стаг.
-
Курбанов Сайд-ИбрахӀим -
Буркаев Мовлад -
Чабаев Лоьма
Йуьртара тайпанаш нисйе бӀаьра
Билгалдахарш нисйе бӀаьра
- ↑ 1 2 3 4 Сулейманов А. С. «Топонимия Чечни», Нальчик, Издательский Центр «Эль-Фа» 1997, стр.551
- ↑ 1 2 Село Братское / Чечня / Справка / СКФО (Северо-Кавказский федеральный округ) Архивйина 2011-09-10 — Wayback Machine
- ↑ 11. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений. Итоги Всероссийской переписи населения 2010. Том 1. Численность и размещение населения. Росстат (2012). ТӀекхочу дата: 2012 шеран 16 апрель. Архивйина 2012 шеран 1 июнехь
- ↑ 1 2 http://grozny-inform.ru/news/society/50930/
- ↑ Братский сельский округ (Надтеречный район) Архивйина 2017-10-18 — Wayback Machine
- ↑ Карта Чечни
- ↑ Сулейманов А. С. «Топонимия Чечни», Нальчик, Издательский Центр «Эль-Фа» 1997, стр.552
- ↑ Архивный вестник, №1. Нальчик:Архивное управление Правительства Чеченской Республики, 2013.
- ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более. Архивйина 2012 шеран 3 февралехь
- ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Том 1. Численность и размещение населения Чеченской Республики. ТӀекхочу дата: 2014 шеран 9 май. Архивйина 2014 шеран 9 майхь
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года. ТӀекхочу дата: 2014 шеран 31 май. Архивйина 2014 шеран 31 майхь
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов). ТӀекхочу дата: 2013 шеран 16 ноябрь. Архивйина 2013 шеран 16 ноябрехь
- ↑ Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года. ТӀекхочу дата: 2014 шеран 2 август. Архивйина 2014 шеран 2 августехь
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года. ТӀекхочу дата: 2015 шеран 6 август. Архивйина 2015 шеран 6 августехь
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года (2017 шеран 31 июль). ТӀекхочу дата: 2017 шеран 31 июль. Архивйина 2017 шеран 31 июлехь
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года. ТӀекхочу дата: 2018 шеран 25 июль. Архивйина 2018 шеран 26 июлехь
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года. ТӀекхочу дата: 2019 шеран 31 июль.
- ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года. ТӀекхочу дата: 2020 шеран 24 апрель. Архивйина 2020 шеран 24 апрелехь
- ↑ Памяти героя Ичкерии Вахи Центроева (Одинокий Волк)
- ↑ МОУЧ 'СОШ с.п. Братское' 89637016742, 2007003861
- ↑ Газета "Коммерсантъ" № 067 от 13-05-97 Полоса 001
- ↑ Умалат Лаудаев
- ↑ Новости мира из Вашингтона — Радикальный ислам или буддизм — религия как причина конфликтов September 8, 2017 Архивйина 2017-12-28 — Wayback Machine
- ↑ Интервью с Джамбулатом Умаровым от 21 ноября 2017 Говорит Москва 22 ноября 2017
- ↑ Победы и поражения комбата Ямадаева. Южный репортёр (2005 шеран 27 июнь).
- ↑ Обращение к журналистам и общественным деятелям, признающим необходимость окончания войны в Чечне и начала мирных переговоров. Московская Хельсинкская Группа (2002 шеран 1 октябрь).
Хьажоргаш нисйе бӀаьра
- Топонимика слова Ногамирзин-Юрт(ТӀе цакхочу хьажорг)
- Почтовые индексы и коды ОКАТО — село Братское Надтеречного района Чеченской Республики. Архивйина 2015-04-05 — Wayback Machine
- НОГАМИРЗИН-ЮРТ. Индекс почты 366816 — отзывы и оценки работы отделения почты
- Населённые пункты Чечни на CHECHEN.ORG
- Газета "Коммерсантъ" № 067 от 13-05-97 Полоса 001
|
ХӀара Нохчийчоьнан географех лаьцна чекхбаккханза йаззам бу. Хьоьга, йоза тодина, нисдина, гӀо далур ду проектана. |