Советски Союзан Турпалхой (Нохч-ГӀалгӀайн АССР)

Спискехь багарбешбу Нохч-ГӀалгӀайн АССРехь бина йа Ӏина бахархой, Советски Союзан Турпал цӀе йелла нах.

Нохчийн Республикан Халкъан библиотекехь хилла гайтаман стенд.

Истори

1942 шо долалуш хенахь вайнах махкахбаккхар кечбеш хенахь араделира къайлах омра нохчий а, гӀалгӀай а эскаре тӀекхайкхар сацош а, дика тӀом бечу вайнехан совгӀаташ далар а доьхкуш.

Сийлахь-Боккха Даймехкан тӀема хенахь гайтина хьуьнарш бахьнехь Советски Союзан Турпалан цӀе йелла Нохч-ГӀалгӀайн АССР 36 бахархойн (147 дӀакховдинчарах). Амма царех 6 бен нохчий вацара (1990 шарахь цӀе йелла Мовлади Висаитов цхьана). Массо а цӀе йелларш бара кехаташкахь кхоьчу къаьмнашца дӀаязбина (Хаваджи Магомед-Мирзаев вара гӀезало язвина, Ирбайхан Бейбулатов - гӀумки, Хансултан Дачиев - хӀири, Ханпаша Нурадилов - азербайджанхо, Абухаджи Идрисован къам язбина бацар). Турпал цӀе яла кховдина 110 Къилбаседа-ХӀирийн АССР бахархойх 75 тӀемалон елира и цӀе.

Турпал цӀе яла шозза кховдира: Махмуд Амаев, А. Ахтаев, А.-В. Ахтаев, Даша Акаев, З. Ахматханов, Я. Алисултанов, Али Гучигов, Хаваджи Магомед-Мирзаев, Ирбайхан Бейбулатов, С. Мидаев, У. Касумов, И. Шаипов, А.-X. Исмаилов; кхузза: Абухаджи Идрисов, Мовлади Висаитов, Сакка Висаитов, Маташ Мазаев, И. Уциев; доьузза: Ханпаша Нурадилов.

1995—1996 шерашкахь Сийлахь Боккха Даймехкан тӀеман хенахь гайтина хьуьнарш бахьнехь Российн Федерацин Турпалан цӀе елира кхаа нохчишна а (Канти Абдурахманов, Мовлади Умаров, Магомед Узуев), кхаа гӀалгӀайн а (Мурат Оздоев, Ширвани Костоев, Ахмед Мальсагов).

1945 шарахь вуьззина Сийлахь Орденан кавалер хилира Дуда Энгиноеван.

МогӀам

#	Фамили, цӀе, ден цӀе	Вина терахь	Кхелхина терахь	Эскаран тайпа	ЦӀе йелла терахь	«Герои страны» сайтехь агӀо	Билгалдаккхар
1	Абухов, Константин Васильевич	1904 шеран 21 мартехь	1945 шеран 1 мартехь	авиация Авиаци	1945 шеран 27 июнехь	14033	веллачул тӀехь
2	Абрамов, Шетиель Семёнович	1918 шеран 11 ноябрехь	2004 шеран 14 майхь	ГӀашсалти ГӀашсалти	1945 шеран 31 январехь	5685
3	Агамиров, Гога Григорьевич	1916 шеран 18 августехь	1997 шеран 12 апрелехь	авиация Авиаци	1944 шеран 5 ноябрехь	4485
4	Алейников, Александр Георгиевич	1916 шеран 18 августехь	1995	ГӀашсалти ГӀашсалти	1945 шеран 29 июнехь	18277
5	Алексеев, Николай Михайлович	1919 шеран 26 июнехь	1943 шеран 12 июлехь	авиация Авиаци	1943 шеран 28 августехь	544	веллачул тӀехь
6	Аршинцев, Борис Никитович	1903 шеран 10 августехь	1944 шеран 15 январехь	ГӀашсалти ГӀашсалти	1944 шеран 16 майхь	4176	веллачул тӀехь
7	Атаманчук, Григорий Климентьевич	1922 шеран 22 августехь	1994 шеран 27 ноябрехь	артиллерия Артиллери	1943 шеран 17 октябрехь	7838
8	Аушев, Руслан Султанович	1954 шеран 29 октябрехь		ГӀашсалти ГӀашсалти	1982 шеран 7 майхь	1989
9	Байбулатов, Ирбайхан Адылханович	1912 шеран март	1943 шеран 26 октябрехь	ГӀашсалти ГӀашсалти	1943 шеран 1 ноябрехь	5744	веллачул тӀехь
10	Болтаев, Георгий Семёнович	1914 шеран 5 апрелехь	1986 шеран 13 августехь	ГӀашсалти ГӀашсалти	1945 шеран 31 майхь	19016
11	Бочаров, Иван Кириллович	1918 шеран 29 октябрехь	1991 шеран 15 мартехь	ГӀашсалти ГӀашсалти	1945 шеран 31 майхь	11764
12	Бубликов, Фёдор Борисович	1915 шеран 5 февралехь	1972 шеран 19 мартехь	авиация Авиаци	1944 шеран 2 августехь	12814
13	Виноградов, Иван Иванович	1922 шеран 26 октябрехь	1963 шеран 14 майхь	ГӀашсалти ГӀашсалти	1944 шеран 3 июнехь	9562
14	Висаитов, Мавлид Алероевич	1914 шеран 13 майхь	1986 шеран 23 майхь	дошлой Дошлой	1990 шеран 5 январехь	659	веллачул тӀехь
15	Вовченко, Николай Дмитриевич	1915 шеран 22 июлехь	1991 шеран 13 мартехь	ГӀашсалти ГӀашсалти	1945 шеран 27 февралехь	18955
16	Воловодов, Борис Наумович	1914 шеран 19 июлехь	1943 шеран 3 ноябрехь	авиация Авиаци	1943 шеран 17 ноябрехь	509	веллачул тӀехь
17	Гайдуков, Владимир Николаевич	1923 шеран 4 январехь	2006 шеран 1 июлехь	артиллерия Артиллери	1944 шеран 3 июнехь	4407
18	Галкин, Фёдор Ульянович	1907 шеран 3 мартехь	1967 шеран 9 февралехь	ГӀашсалти ГӀашсалти	1945 шеран 31 майхь	2562
19	Галушкин, Борис Лаврентьевич	1919 шеран 12 августехь	1944 шеран 15 июнехь	партизан Партизан	1944 шеран 5 ноябрехь	10205	веллачул тӀехь
20	Гвенцадзе, Иван Николаевич	1907 шеран 23 апрелехь	1990 шо	артиллерия Артиллери	1944 шеран 17 майхь	10205	веллачул тӀехь
21	Гуденко, Павел Гаврилович	1911 шеран 7 мартехь	1994 шеран 9 мартехь	ГӀашсалти ГӀашсалти	1945 шеран 29 июнехь	13694
22	Гуренко, Кузьма Иосифович	1909 шеран 11 октябрехь	1944 шеран 21 августехь	ГӀашсалти ГӀашсалти	1945 шеран 23 мартехь	5493	веллачул тӀехь
23	Дачиев, Хансултан Чапаевич	1922 шеран 12 декабрехь	2001 шеран май	дошлой Дошлой	1944 шеран 15 январехь	4396	цӀе дӀаяккхина, амма кхано меттахӀоттайина
24	Демченко, Георгий Александрович	1959 шеран 2 августехь	1983 шеран 16 майхь	ГӀашсалти ГӀашсалти	1983 шеран 15 ноябрехь	3142
25	Дёмин, Николай Александрович	1924 шеран 15 августехь	1944 шеран 7 августехь	ГӀашсалти ГӀашсалти	1944 шеран 28 августехь	52	веллачул тӀехь
26	Джунковская, Галина Ивановна	1922 шеран 6 октябрехь	1985 шеран 12 сентябрехь	авиация Авиаци	1945 шеран 18 августехь	910
27	Ермолаев, Владимир Иванович	1923 шеран 6 октябрехь	2000 шеран 26 июнехь	авиация Авиаци	1945 шеран 10 апрелехь	12881
28	Жулов, Фёдор Егорович	1919 шо	1944 шеран 23 апрелехь	авиация Авиаци	1944 шеран 26 октябрехь	15787	веллачул тӀехь
29	Заболотный, Иван Николаевич	1916 шеран 12 июлехь	1942 шеран 27 июнехь	авиация Авиаци	1942 шеран 4 мартехь	464
30	Зозуля, Георгий Петрович	1920 шеран 5 февралехь	1954 шеран 5 январехь	авиация Авиаци	1946 шеран 15 майхь	4844
31	Идрисов, Абухаджи	1918 шеран 17 майхь	1983 шеран 22 октябрехь	ГӀашсалти ГӀашсалти	1944 шеран 3 июнехь	5755
32	Ильяшенко, Георгий Данилович	1918 шеран 1 майхь	1987 шеран 2 августехь	авиация Авиаци	1945 шеран 14 сентябрехь	7293
33	Иодис, Алексей Дмитриевич	1923 шеран 18 октябрехь	1994 шеран 20 октябрехь	ГӀашсалти ГӀашсалти	1945 шеран 24 мартехь	9725
34	Калашников, Прокофий Яковлевич	1906 шеран 28 июнехь	1977 шеран 22 июнехь	танкхо Танкийн эскар	1944 шеран 13 сентябрехь	949
35	Караев, Александр Акимович	1915 шеран 16 мартехь	1984 шеран 1 январехь	авиация Авиаци	1945 шеран 23 февралехь	11512
36	Крутов, Пётр Максимович	1923 шеран 16 октябрехь	1988 шеран 12 январехь	ГӀашсалти ГӀашсалти	1943 шеран 26 октябрехь	7427
37	Купин, Фёдор Николаевич	1923 шеран 26 майхь	1988 шеран 1 апрелехь	десантхо Десантхо	1945 шеран 24 мартехь	9873
38	Кучеряба, Тихон Александрович	1910 шеран 29 июнехь	1978 шеран 15 мартехь	авиация Авиаци	1946 шеран 15 майхь	16431
39	Малиновский, Василий Тимофеевич	1920 шеран 11 июлехь	1997 шеран 13 июнехь	танкхо Танкийн эскар	1944 шеран 10 январехь	9191
40	Михайлов, Николай Матвеевич	1902 шеран 19 февралехь	1965 шеран 30 ноябрехь	ГӀашсалти ГӀашсалти	1945 шеран 28 апрелехь	3963
41	Мухамед-Мирзаев, Хаваджи	1910 шо	1943 шеран 4 октябрехь	дошлой Дошлой	1944 шеран 15 январехь	4476	веллачул тӀехь
42	Нурадилов, Ханпаша Нурадилович	1920 шеран 6 июлехь	1942 шеран 12 сентябрехь	дошлой Дошлой	1943 шеран 17 апрелехь	2636	веллачул тӀехь
43	Плотянский, Пётр Трофимович	1912 шеран 30 январехь	1997 шо	ГӀашсалти ГӀашсалти	1943 шеран 25 октябрехь	15139
44	Поцелуев, Иван Николаевич	1916 шеран 4 январехь	2000 шеран 18 февралехь	ГӀашсалти ГӀашсалти	1944 шеран 3 июнехь	7477
45	Радус, Фёдор Никифорович	1910 шеран 20 декабрехь	1988 шеран 22 ноябрехь	авиация Авиаци	1940 шеран 21 апрелехь	4643
46	Рыхлин, Николай Владиславович	1915 шеран 17 майхь	1989 шеран март	авиация Авиаци	1943 шеран 24 майхь	4124	цӀе дӀаяккхина
47	Сабельников, Фёдор Сидорович	1908 шеран 19 майхь	1947 шо	ГӀашсалти ГӀашсалти	1943 шеран 26 октябрехь	10394
48	Сергеев, Иван Фёдорович	1916 шеран 14 февралехь	1993 шеран январь	артиллерия Артиллери	1944 шеран 13 сентябрехь	18116
49	Сурмач, Михаил Михайлович	1913 шеран 1 июлехь	1997 шеран 9 январехь	артиллерия Артиллери	1945 шеран 10 апрелехь	13990
50	Тучин, Георгий Владимирович	1914 шеран 24 ноябрехь	1945 шеран 5 августехь	ГӀашсалти ГӀашсалти	1945 шеран 27 февралехь	8980
51	Харланов, Иван Степанович	1908 шеран 7 октябрехь	1972 шеран 11 декабрехь	ГӀашсалти ГӀашсалти	1943 шеран 16 октябрехь	776
52	Хрущёв, Иван Максимович	1915 шеран 3 январехь	1990 шеран 31 августехь	авиация Авиаци	1944 шеран 13 мартехь	14689
53	Чевола, Никифор Дмитриевич	1909 шеран 23 августехь	1993 шеран 13 сентябрехь	артиллерия Артиллери	1944 шеран 1 июлехь	9975
54	Чепелюк, Сергей Георгиевич	1921 шеран 9 сентябрехь	1985 шеран 19 июлехь	авиация Авиаци	1944 шеран 26 октябрехь	4076

Хьажа иштта

• Нохчий - Российн Федерацин Турпалхой
• Нохч-ГӀалгӀайн Социалистически Къинхьегаман Турпалхой

Хьажоргаш

• Хамид Ауховский. Как два чеченца, два Героя, на берегу одной реки, защищали Родину свою (бил-боцу.). bukanovskay.ru (2012 шеран 3 февраль). ТӀекхочу дата: 2017 шеран 2 июнь.

Литература

• Азниева Е. Э., Бибулатова Х. В., Джамбулатова И. К. и др. Память: 1941-1945 / Айдамиров Ш. К. (автор проекта). — Нальчик: ООО «Печатный двор», 2019. — Т. 1. — 848 с. — 1000 экз. — ISBN 978-5-6043086-9-1.
• Ахмадов Я. З., Хасмагомадов Э. Х. История Чечни в XIX-XX веках. — М.: «Пульс», 2005. — 996 с. — 1200 экз. — ISBN 5-93486-046-1.
• Воднев В., Стрельцов А. Золотые звёзды Чечено-Ингушетии. — Гр.: Чечено-Ингушское книжное издательство, 1985. — 30 000 экз.
• Наши земляки — Герои Советского Союза / Партийный архив Чечено-Ингушского обкома КПСС. — Гр.: Чечено-Ингушское книжное издательство, 1985. — 50 с. — 2000 экз.